Quantcast
Channel: - TIMOR AGORA
Viewing all 15965 articles
Browse latest View live

IOM: Labarik migrante hamutuk 1.200 resin mate dezde tinan 2014

$
0
0

Labarik migrante sira hamutuk 1.200 resin mate ona dezde tinan 2014, no metade lakon sira nia moris bainhira tenta atravesa Mediteráneu, fó sai hosi Organizasaun Internasional ba Migrasaun sira (IOM), iha loron-sesta, ne'ebé admiti katak númeru sira ne'e bele aumenta tan.

Mate sira ne'e reprezenta menus 5% hosi númeru total hosi migrante sira ne'ebé maka IOM rejista nia mate iha períudu tempu hanesan, hatete hosi organizasaun iha komunikadu ida.

Organizasaun hatutan katak tanba ne'e maka númeru loloos hosi labarik sira ne'ebé mate sei aas tebes, tanba 12,5% hosi komunidade global migrante sira seidauk iha tinan 18.

Hanesan ezemplu, iha vaga migratóriu ne'ebé to'o iha tinan 2015 hosi tasi iha teritóriu sira Itália ho Grésia, konta ona migrante hamutuk millaun ida, kuaze rihun 250 maka labarik sira.

Iha kazu espesífiku hosi Itália, 70% hosi labarik sira ne'e hanesan la akompañadu.

IOM hatete katak hanesan susar tebes halo rejistu ba migrante sira nia mate, misaun ne'ebé sei sai komplikadu liu bainhira presiza determina vítima mortal nia tinan, informasaun ne'ebé konfirma de'it hosi 40% kazu sira.

Entre mate hamutuk 1.202 hosi migrante menor sira ne'ebé maka IOM rejista, iha 21% de'it maka hatene vítima mortal sira nia tinan (58 seidauk iha tinan ida no 67 iha entre tinan ida to'o tinan lima).

Ho baze hosi kazu identifikadu sira, tinan médiu iha momentu mate nian maka tinan ualu.

Tanba falta informasaun kona-ba labarik migrante sira, IOM realsa katak laiha posibilidade estabele, loloos, dalan migratóriu saida maka perigozu liu ba labarik ki'ik sira.

Maski nune'e, organizasaun internasional indika ona katak dalan Mediteráneu Oriental, hosi Turkia to'o Grésia, hanesan perigozu tebes.

Pelumenus migrante na'in 396 ne'ebé seidauk to'o tinan 18 lakon ona sira nia moris bainhira atravesa dalan Mediteráneu Oriental, na'in 164 seluk mate iha dalan Mediteráneu Sentral nian (hosi Líbia ba Itália) no na'in 16 iha Mediteráneu Osidental (hosi Marokos to'o España).

Iha fatin seluk iha mundu, IOM rejista ona labarik migrante na'in 137 mate iha Áfrika, na'in 20 mate iha fronteira entre Méxiko ho Estadus Unidus no na'in 18 iha Europa.

Kona-ba orijen hosi labarik sira ne'e, na'in 803 mai hosi Ázia no Médio Oriente, na'in 171 hanesan laabrik afrikanu no na'in 61 mai hosi nasaun sira hosi kontinente amerikanu. Seidauk hatene nasionalidade hosi labarik na'in 167.

IOM harii iha tinan 1951, agora daudaun sai hanesan organizasaun intergovernamental prinsipal ne'ebé dedikadu ba área migrasaun nian.

SAPO TL ho Lusa

Ezérsitu brazileiru sei kaer kontrolu seguransa nian iha Rio de Janeiro

$
0
0

Prezidente Brazil nian, Michel Temer, dekreta ona hodi haruk Ezérsitu ba Rio de Janeiro, ne'ebé sei kaer responsabilidade ba seguransa, tanba violénsia oioin ne'ebé akontese iha sidade, fó sai hosi imprensa lokal iha loron-sesta ne'e.

Tuir prezidente hosi Senadu brazileiru, Eunício Oliveira, ne'ebé haktuir hosi komunikasaun sosial brazileiru sira, katak dekretu, elabora ona, sei aprova iha oras hirak tuirmai ne'e no kalkula atu Forsa Armada sira kaer responsabilidade hosi komando polísia Sívil ho Militar sira iha Estadu Rio de Janeiro nian.

Medida, ne'ebé sei aprova mós hosi Kongresu, foti iha momentu ida ne'ebé iha krítika maka'as tanba asaun violénsia sira ne'ebé akontese durante Karnaval iha "Sidade Maravillozu" ne'ebé simu vizitante millaun resin.

Governador hosi Rio de Janeiro rasik, Luiz Fernando Pezão, rekoñese ona katak forsa polísial sira la preparadu hodi garanti seguransa durante Karnaval.

Iha parte seluk, prezidente Kámara hosi Rio de Janeiro, evanjéliku Marcelo Crivella, sai hanesan sentru hosi krítika sira tanba ba estranjeiru durante festa karnaval nian.

Tuir prezidente Senadu nian, Temer foti ona desizaun durante reuniaun emerjénsia ida ne'ebé halo iha loron-kinta kalan iha Palásiu Prezidensial, ho apoiu hosi governador Rio de Janeiro nian.

Ba jeneral Walter Souza Braga Neto, hosi Komando Militar Leste, hanesan knaar hosi defensor hosi medida ne'e iha Kongresu ne'ebé maka sei konvoka iha prazu máximu loron sanulu.

SAPO TL ho Lusa

Governu Promete Fó Dignu ba Komunidade iha Tasitolu

$
0
0

DILI: VII Governu Konstitusionál identifika ona rai iha parte Golgota aréa Komoro nian hodi loke bairu foun ba komunidade afeitadu aldeia 12 Outubro Tasitolu.

Vise Ministru do Dezenvolvimetu ba Habitasaun Ordienamentu ho Ambiente, Abrão dos Santos Oliveira hatete, Governu sei hasai komunidade iha Tasitolu ho dignu, ne’e duni tenki prepara kondisaun.

Governu promote hadia kondisaun uma ho dignu, bainhira konstrusaun pelican paradise ne’e hahú ona.

“Ita nia ema sira ne’ebé mak kona rézenerasaun ne’e tenki trata ho dignu, ne’e duni antes ami sei kordena malu ho sira halo didiak, kria fatin ba sira ho dignu no garantia sira nia futuru atu nune’e sira labele vitima,”dehan Abrão ba jornalista sira iha nia knaar fatin Mandarin Dili, kinta (15/2).

Aliende loke bairru foun, Governu mós promote fó fasilidade seguransa no tratamentu ho di’ak nune’e komunidade afeitadu sira bele koloka iha bairru foun ne’ebé identifikadu.

Tanba Governu lakohi povu iha nasaun ne’e sai vitima ba dezenvolvimentu ho mega projetu ne’e.

Antes ne’e, komunidade Aldeia 12 Outubru,suku Tasitolu, Postu administrative Dom Aleixo, Munisípiu Dili preokupa konstrusaun otél pelican paradise ne’ebé halo maibé laiha diálogu.

Maski, konstrusaun ne’e hahú ona, maibé parte Governu la halo diálogu ho komunidade sira antes konstrui pelican paradise iha area tasitolu.  

“Ami ezije governu atu muda ami tenke kria fatin no kondisaun di’ak mak foin ami muda,” dehan nia.

Artur da Luz | Independente

XG Sei Partisipa Kampana EA

$
0
0

DILI – Prezidente CNRT Xanana Gusmao sei partisipa kampana Eleisaun Antisipada (EA), tanba nee tempu badak sei fila mai Timor depois remata negosiasaun.

Informa Xefe Bankada CNRT Arao Noe hatete, tama ba kampana EA Prezidente CNRT Xanana Gusmao  sei partisipa, neebe molok fulan nee remata, relasaun ba negosiasaun  ikus ba atu dada byplane mai Timor, hein katak ida nee hotu maun boot fila mai Timor atu partisipa iha kampana no EA.

Husu ba militante AMP nian katak maun boot Xanana sei partisipa iha kampana iha dia 10 Abril too dia 9 de Maiu maun boot sei hela permanente iha Timor too kampana hotu ba too EA,” katak Arao ba Jornalista Kinta (15/02/2018) iha Bankada CNRT PN.

Laos nee deit maibe rezultadu ba Fronteira Maritima negosiasaun ho susesu, hein dia 6 Marsu agora asina para atu formaliza deit, tanba akordu ka negosiasaun kompletu ona. Nia informa tan katak, negosiasaun ikus liu neebe mak sei determina iha Kualalumpur nee mak atu dada kadoras mai iha Timor ba  seluk nee hein para atu asina deit.

Husu atu povu tomak reza ajuda negosiasaun ikus liu dada kadoras mai TL, neebe mai hotu-hotu reza harohan ba Maromak no rai lulik atu fo susesu ba nasaun.Maibe labele haree ba maun boot hanesan prezidente CNRT, haree hanesan figura sentral ba estadu luta ba estadu ida nee.

Aleinde nee mos Xefe Bankada  CNRT nee dehan, kona ba kampana EA, sira AMP prontu desde Dezembru, bainhra governu laaprezenta programa segundu, maibe sira  hanoin tempu nee dada ba disolve PN no ba EA, tanba nee mak iha Dezembru kedas hasae Bandeira AMP konjunta,  iha nasional too suku, katak sira preparadu ba EA. 

Guilhermina Franco | Suara Timor Lorosae

MCC EUA Vizita Timor-Leste Ko’alia Programa Halakon Ki’ak

$
0
0

DILI, (TATOLI) – Delegasaun Millenium Challenge Coorporation (MCC) husi Estadu Unidu Amérika (EUA) vizita Timor-Leste iha semana ne’e hodi diskute kona-ba programa kompaktu dezenvolvimentu MCC nian atu halakon ki’ak no promove kresimentu ekonómiku liuhusi parseria ho governu Timor-Leste.

Konsellu administrasaun MCC hili ona Timor-Leste iha dezembru 2017 hodi hetan programa kompaktu MCC.

Delegasaun MCC governu EUA ne’e inklui vise prezidente operasaun kompaktu Robert Blau, diretora jestaun ba Eropa, Ázia, Pasífiku no Amérika Latina Caroline Nguyen no lider ekipa nian Hana Freymiller.

Durante sira-nia vizita, tuir komunikadu EUA nian, ohin, delegasaun ne’e hasoru malu ona ho ofisiál governu Timor-Leste nian, lider partidu polítiku sira, sosiedade sívil no setór privadu sira hodi deskute kona-ba abordajen MCC nian iha luta hasoru ki’ak liuhusi programa kresimentu ekonómiku no dezenvolvimentu integradu ida ba futuru.

“Konsellu administrasaun MCC nian hili Timor-Leste hodi hetan programa kompaktu ne’e tanba Timor-Leste nia commitment (komprimísiu) ba hametin instituisaun demokrátika sira, manten polítika ne’ebé sólidu iha ekonomia no investimentu ba rekursu umanu,” dehan vise-prezidente MCC Robert Blau.

Kooperasaun ne’e hanesan oportunidade ida ba Timor-Leste no Estadu Unidu hodi hametin liutan relasaun no tau hamutuk objetivu sira atu halakon ki’ak liuhusi programa kresimentu ekonómiku.

“Programa kompaktu MCC hatudu Timor-Leste ninia commitment (komprimísiu) ba governasaun di’ak no dezenvolvimentu ekonómiku,” nia reforsa.

Embaixadora EUA ba Timor-Leste, Kathleeb M. Fitzpatrick hateten: “Programa kompaktu ne’e nu’udar oportunidade ekselente ida hodi hametin relasaun entre Estadu Unidu no Timor-Leste iha tinan hirak oin mai”.

Entretantu, Programa kompaktu MCC mak fundu tinan lima nian ba nasaun selesionada sira ne’ebé tuir kritériu rigorozu elijibilidade MCC nian. Ho dezempeñu Timor-Leste nian ne’ebé forte, tuir kritéria, MCC foti desizaun atu muda Timor-Leste husi programa Smallest Threshold ba Full-fledged Compact.

MCC fó fundu limitadu id aba nasaun subdezenvolvidu sira ne’ebé haktuir padraun rigorozu sira hanesan governasaun di’ak, kombate korupsaun no respeita direitu demokrátiku sira.

Serbisu ho parseiru lokál, MCC serbisu hamutuk ho nasaun sub-dezenvolvidu sira rezolve ona dezafiu krusiál sira hanesan asesu ba eletrisidade, direitu ba rai no estrada.

Durante dezenvolvimentu programa kompaktu ne’e, ne’ebé sei lori tempu entre fulan 24 to’o 36 hodi kumpleta, MCC no governu Timor-Leste sei dezenvolve programa espesífiku ne’ebé ho nia objetivu atu halakon dezafiu sira ne’ebé impede nasaun ne’e atu dezenvolve. Prosesu dezenvolvimentu programa kompaktu ne’e inklui mós konsultasaun, diskusaun ho sosiedade sívil no setór privadu iha Timor-Leste.

Jornalista: Rafy Belo | Editora: Rita Almeida

Ohin, PM Halo ‘Inspesaun’ Ba Obra Sira iha Manatuto

$
0
0

DILI, (TATOLI) - Primeiru-Ministru Marí Alkatiri, ohin, Sesta (16/02) halo vizita hodi observa obra sira iha Munisipiu Manatuto nian, hanesan; rehabilitasaun merkadu Manatuto, irigasaun natar nian, no monumentu istóriku tolu Manatuto nian.

Vizita Primeiru Ministru aleinde halo inspesaun ba obra sira, hanesan mós programa kontinuasaun hala’o dialogu ho komunidade no autoridade lokál kona-ba Programa Governu.

Atividade dialog sei realiza iha Salaun Parókia Manatuto, liuhosi dialog governu kontinua hakarak rona preokupasaun no nesesidade husi komunidade sira no mós sira nia hanoin kona-ba dezenvolvimentu nasionál.

Governu mós sei esplika ba komunidade sira kona-ba Programa Governu Konstitusionál Dahituk, situasaun polítika atuál rai-laran nian, no saida mak Governu hala’o tiha ona.

Komitiva husi Governu ba diálogu ne’e lidera husi Primeiru Ministru Dr. Marí Alkatiri, no prezensa hosi Ministru Estadu José Ramos-Horta, Ministru Estadu no Ministru Rekursus Minerais Mariano Sabino “Assanami”, Ministru iha Presidensia Konsellu Ministru Adriano do Nascimento, no Sekretáriu Estadu Konsellu Ministru no Komunikasaun Sosiál Matías Boavida.

Partisipante sira iha diálogu ne’e mai husi, Xefe Suku sira hotu husi Munisípiu Manatuto tomak, Administradór Munisipiu no Administradór Postu sira no ofisiál administrasaun lokál sira. Sei partisipa mós reprezentante sira husi: organizasaun sosiedade sivíl lokál sira, Igreja Katólika no ho konfisaun relijioza sira seluk, Feto, Veteranu, no Foin-sa’e sira, Organizasaun Naun-Governamentál (ONG) sira, Komunidade emprezariál, no Organizasaun polítika sira.

TATOLI

Imajen: Primeiru-ministru Marí Alkatiri konversa hela ho Ministru Saúde Rui Maria de Araújo hafoin vizita L4. Foto: GPM

Laiha Portu Movél, Ró Haksolok Foin Too Agostu

$
0
0

DILI:Ró Haksolok sai polemika iha sosiedade tanba halo promesa besik tinan rua ona la too Dili.

Primeiru Ministru, Mari Alkatiri hatete ró Haksolok hakat ona faze final maibé Governu sei buka meius atu loke portu foun iha Regiaun Oe-Cusse, tanba portu ne’ebé dadaun ne’e utiliza la sufisiente.

Tanba nia dehan, ró Haksolok atu mai presija portu ida ne’ebé spesifiku atu nune’e ró mai tranka hodi halo atividade operasaun.

Dadaun ne’e ZEESM hahú ona konstrusaun portu movél iha Oe-Cusse nune’e prepara ba Ró Haksolok ne’e.

“Agora prepara hela ponte kais movel tolu ne’ebé atu lori mai hodi prepara ba ró Hakasolok, bainhira ró ne’e para do’ok de’it ema dehan saida ba ita,”informa Alkatiri ba jornalista edifisiu MOP Mandarin Dili, kinta (15/2).

Maibé Xefe Governu konfesa katak, konstrusaun ba portu move ne’e adia tanba agora dadaun ne’e empreza ne’ebé hetan tenderizasaun sei iha problema tékniku ho sub-kontrktor sira.

Xefe Governu mós la define lolós empreza ho sub-kontraktor nia identidade ne’ebé mak dadaun ne’e sei iha prosesu diskusaun nia laran.

Maski nune’e, Alkatiri hakarak aseleira lalais konstrusaun portu movél ne’e, atu nune’e bainhira ró haksolok fila mai Timor sei tranka.

Antes ne’e, Xefe Governu dehan ró Haksolok seidauk too Timor tanba kulpa kompania ne’ebé halo ró ne’e, sira iha divida, tanba ne’e sira lori malu ba Tribunal, Timor sei prepara advogadu atu akompanha prosesu ne’e.

Maibé dehan Alkatiri ne’e la’os problema Timor nian, ne’e problema entre kompania sira.

Ró ahi Haksolok ne’e, hetan ona bensaun husi Dom Carlos Ximenes Belo iha loron 26 fulan-maiu 2017, iha sidade Figueira da voz, Portugal, ne’ebé akompanha husi Mari Alkatiri nu’udar Presidente ZEESM, Vise Ministru Inacio Moreira no konvidadu sira seluk.

Ró ahi Haksolok ne’e boot no modern, atu bele iha ligasaun husi tasi Dili, Atauro, OeCusse, Indonesia no Australia.

Iha kapasidade tula ema na’in 377, veantura karreta 15, ho nia folin sosa hamutuk Euro 3,7 millaun.

Artur da Luz | Independente

GMN TV | Jornal Nacional


Aproximar-se dos cidadãos é "um dos grandes desafios da CPLP" - responsável

$
0
0

Lisboa, 17 fev (Lusa) -- A secretária-executiva da Comunidade dos Países de Língua Portuguesa (CPLP) considerou hoje que "um dos grandes desafios" da organização é "aproximar-se dos cidadãos", propondo a facilitação da mobilidade e a promoção da cooperação económica e empresarial.

"A CPLP é hoje uma organização muito distante dos seus cidadãos. Para a maioria dos cidadãos dos nossos Estados-membros é uma organização inexistente, abstrata", sustentou, em entrevista à agência Lusa, Maria do Carmo Silveira, defendendo que "um dos grandes desafios é aproximar-se cada vez mais dos seus cidadãos para que eles possam sentir a comunidade".

Para a secretária-executiva da comunidade, a aproximação passa pela facilitação da circulação no espaço lusófono, uma medida que "desenvolve esse sentimento de pertença".

Reconhecendo tratar-se de uma matéria "complicada", devido a "limitações a que estão sujeitos alguns Estados-membros", Maria do Carmo Silveira considerou que a aplicação das medidas deve ser faseada.

A responsável assinalou que já se observaram progressos, como a isenção de visto para passaportes diplomáticos e passaportes especiais de serviço; mobilidade estudantil; acordos bilaterais para facilitar a circulação das pessoas e também facilidade da obtenção de vistos para turistas, doentes para tratamento médico e para homens de negócios.

No entanto, é preciso "ir além", porque "não há um tratamento uniforme sobre esta questão", disse, defendendo uma solução "no quadro multilateral".

Portugal e Cabo Verde estão a preparar uma proposta para facilitar a circulação no espaço lusófono e a secretária-executiva adiantou que no próximo mês vai realizar-se um primeiro encontro técnico para discutir esta iniciativa.

"Atendendo à necessidade de uma abordagem faseada, a mobilidade para empresários deve ser o próximo passo", advogou.

Por outro lado, a aproximação dos cidadãos também deve passar pela cooperação económica e empresarial, sublinhou.

"Todos os Estados-membros reconhecem a importância da promoção da cooperação económica e empresarial até para reforçar os laços de amizade e laços históricos, porque já toda a gente diz que a língua portuguesa não basta", comentou.

Para Maria do Carmo Silveira, é necessário "um quadro económico e jurídico que facilite que o comércio e os investimentos possam fluir entre os países para criar emprego e promover o desenvolvimento".

Questionada se o secretariado-executivo poderá levar essa proposta à próxima cimeira de chefes de Estado e de Governo da CPLP, prevista para julho próximo em Cabo Verde, Maria do Carmo Silveira disse que a iniciativa cabe aos países.

"Quando iniciei as minhas funções [em janeiro de 2017], ousei fazer uma proposta nesse sentido, de algumas medidas de política que me parecem extremamente importantes para que se crie um ambiente propício ao desenvolvimento do comércio e dos negócios no espaço da CPLP. Mas infelizmente apercebi-me que esta é uma matéria que decorre muito da vontade política dos Estados-membros. Temos de esperar que sejam os próprios Estados a tomarem a iniciativa nesta matéria", descreveu, confessando "alguma frustração".

"Estava à espera de poder dar um contributo mais efetivo a esta temática, mas acredito que haverá uma evolução", disse.

Entre as medidas defendidas por Maria do Carmo Silveira estão a assinatura de um acordo multilateral de proteção mútua de investimentos; a celebração de acordos para evitar a dupla tributação, e a criação de uma rede de árbitros para dirimir conflitos, em língua portuguesa, já que atualmente os países lusófonos recorrem a arbitragem em inglês ou francês, o que obriga a custos acrescidos com traduções.

Propostas que, admitiu, não deverão ser ainda abordadas na próxima cimeira, já que "neste momento não há um tratamento que faça pensar que possa ser discutido" em julho.

JH // PJA

Responsável da CPLP pede "mecanismo de concertação rápida" para acelerar posições

$
0
0
Lisboa, 17 fev (Lusa) -- A secretária-executiva da Comunidade dos Países de Língua Portuguesa (CPLP) defendeu hoje a urgência de criar um "mecanismo de concertação rápida" para permitir posicionamentos céleres sobre conflitos internos dos Estados-membros, lamentando o "silêncio assustador" sobre a crise política na Guiné-Bissau.

"Não existe neste momento um mecanismo de concertação rápida que nos permita, em pouco tempo, ter um posicionamento da CPLP", disse hoje a secretária-executiva da comunidade lusófona, Maria do Carmo Silveira, em entrevista à Lusa.

O secretariado-executivo, adiantou, está a estudar a possibilidade de propor a criação deste mecanismo aos órgãos decisórios da CPLP.

Como organização intergovernamental, todas as posições da CPLP exigem "um contexto de concertação entre os Estados-membros", o que "é demorado".

"O secretariado-executivo só pode agir em função dos mandados que recebe. Não tendo um mandado dos órgãos políticos da organização, a secretária-executiva não pode ter qualquer intervenção em qualquer situação", lamentou.

O primeiro-ministro de São Tomé e Príncipe, Patrice Trovoada, advertiu esta sexta-feira, em declarações à Lusa, que os países lusófonos "não estão a fazer um bom uso" da CPLP devido às suas agendas internas e considerou que a organização pode "deixar de ter interesse nos próximos anos".

O governante são-tomense defendeu ainda que a comunidade podia "ser mais interventiva", nomeadamente em relação às questões ou conflitos internos dos Estados-membros.

Maria do Carmo Silveira, também são-tomense, admitiu sentir-se incomodada com o que disse ser o "silêncio assustador" da CPLP quanto à crise política na Guiné-Bissau, onde o Presidente, José Mário Vaz, nomeou um novo primeiro-ministro, Artur Silva, mas a indicação já foi rejeitada pelo Partido Africano para a Independência da Guiné e Cabo Verde (PAIGC), o mais votado nas últimas eleições legislativas.

"Confesso que enquanto secretária-executiva, não me sinto confortável com esta situação da CPLP face à Guiné-Bissau. A secretária-executiva é o rosto da CPLP aos olhos do cidadão comum e a não reação face a algumas situações, a mim incomoda-me bastante, mas são as regras da organização", comentou.

Maria do Carmo Silveira deu o exemplo da decisão recente da Comunidade Económica de Estados da Africa Ocidental (CEDEAO) de impor sanções a 19 personalidades guineenses, solicitando para tal o apoio da CPLP.

"Fizemos circular esta notificação e passou-se uma semana e não tenho posicionamento dos Estados-membros, sem o qual não me posso pronunciar. Não fica bem a uma organização como a CPLP ter um silêncio, sobretudo tão longo, sobre uma questão tão importante, em que houve a decisão da CEDEAO de sancionar, a União Africana já se reuniu e tem um posicionamento, as Nações Unidas também, e nós estamos com um silêncio assustador", sustentou.

A responsável recordou que, como organização intergovernamental, as posições da CPLP não são vinculativas para os membros, da mesma forma que a comunidade não dispõe de mecanismos para agir, ao contrário da CEDEAO, uma organização que tem instrumentos, como sanções, para impor o cumprimento das decisões.

A Guiné-Bissau vive uma crise política desde a demissão, pelo Presidente, José Mário Vaz, do Governo liderado por Domingos Simões Pereira (PAIGC), em agosto de 2015.

Por falta de consenso entre as várias forças políticas, a CEDEAO elaborou o Acordo de Conacri, assinado em outubro de 2016, que prevê a nomeação de um primeiro-ministro de consenso. A organização africana considera agora que o nome indicado pelo Presidente guineense não corresponde a esta decisão.

JH (VM) // PJA

Posivelmente Jornalista Sira Bele Vota Ambulante

$
0
0
DILI, (TATOLI) – Prezidente Konsellu Imprensa (KI), Virgilio Guterres, hateten Eleisaun Antesipada (EA) ne’ebé atu akontese dadaun, posivelmente jornalista sira bele tuir eleisaun iha fatin ne’ebé sira halo kobertura tanba KI halo esforsu hodi komunika ba governu atu haree asuntu ne’e.

“Konsellu Imprensa atu halo komunikasaun ho governu atu haree katak Eleisaun Antesipada (EA) bele koloka artigu balun kona-ba vota ambulante jornalista sira atu bele ezerse direitu iha kualker fatin ne’ebé hakna’ar-án”, Prezidente KI, Virgilio Guterres, ba jornalista sira iha Fundasaun Oriente, sesta (16/2).

Nune’e, eleisaun lejislativa tinan kotuk, nia dehan la konsege atinje objetivu ne’e mezmu esforsu maibé tempu badak la konsege produz baze legál kona-ba vota ambulante ba jornalista sira, entaun KI propoen katak presizamente jornalista sira ne’ebé halo kobertura iha períodu eleisaun sira mós bele ezerse direitu votu iha sentru votasaun ne’ebé sira destakadu.

“Ita seidauk garantia katak atu susesu maibé KI kontinua esforsu-án atu governu, Sekretariadu Tékniku Administrasaun Eleitorál (STAE) no Komisaun Nasionál Eleisaun (CNE-sigla portugés) atu haree aspeitu ne’e.

Entretantu, KI aproveita posibilidade atu enkaiza hanoin hirak ne’e atu bele hamosu diploma foun ruma atu posivelmente jornalista sira bele vota ho meiu ambulante.

Jornalista: Zezito Silva | Editora: Rita Almeida

Imajen: Prezidente Konsellu Imprensa, Virgilio Guterres.

KI Husu Mídia Mantein Independénsia Editoriál

$
0
0
DILI, (TATOLI) – Konsellu Imprensa (KI) husu ba órgaun komunikasaun sosiál sira atu mantein nafatin independénsia editoriál atu labele iha intervensaun polítika iha Eleisaun Antesipada (EA).

“Konsellu Imprensa (KI) hanoin katak importante tebes atu mídia sira bele konserva no mantein nafatin independénsia editoriál atu labele iha intervensaun polítika”, Prezidente KI, Virgilio Guterres, ba jornalista sira iha Fundasaun Oriente, sesta (16/2).

Normalmente hatudu kuandu iha eleisaun, polítiku sira balun koko uza mídia hodi sadere ba sira no dalaruma polìtiku sira utiliza mídia hodi sosa espasu.

“Ita presiza hamutuk hodi evita intervensaun polítika no ekonómika iha órgaun komunikasaun sosiál sira”, hatutan nia.

Tanba ne’e, independénsia editoriál iha mídia importante tebes, enkuantu komunikasaun entre ekipa redasaun, editór sira, jornalista sira ko korespondente sira pertinente atu kontribui no defende independénsia editoriál.

Nune’e, KI sujere ba mídia hotu liuhosi editór sira no xefe redasaun sira atu atensaun nafatin independénsia loloos no presiza nafatin kumpri kódigu konduta, kode étika jornalista no kódigu konduta ne’ebé uluk Sekretariadu Tékniku Administrasaun Eleitorál (STAE) katak oinsá jornalista sira bele halo kobertura iha sentru votasaun.

“Konsellu Imprensa (KI) sei la impoen eh kontrola redasaun sira maibé polítika redasaun kompeténsia tomak hosi konsellu redasaun”, katak.

Komunikasaun sosiál nu’udar komponente importante iha períodu kampaña tanba sai ponte komunikasaun ba povu no sira ne’ebé atu hetan poder.

KI sente nesesita duni hodi komunika xede redasaun sira, editór sira atu prepara-án no mantein integridade no independénsia redasaun nian hodi fó orientasaun ba jornalista sira atu halo kobertura nune’e informasaun bele balansu no kualidade.

Enkuantu, eleisaun antesipada ne’ebé atu frekuenta dadauk, KI realiza sorumutu ne’e ho editór no xefe redasaun sira mídia hotu nian atu fahe hanoin oinsá mak bele prepara-án hodi hasoru situasaun saida de’it mak redasaun sei hasoru iha festa demokrásia.

Jornalista: Zezito Silva | Editora: Rita Almeida

Imajen: Prezidente Konsellu Imprensa, Virgilio Guterres.

GMN TV | Jornal Nacional

AMANTE preokupa Boavista Timor F.C. tama 1º divizaun LFA

$
0
0

Assosiasaun Hadomi Futebol (AMANTE) preokupa ho ezistensia klubu foun Boavista Timor F.C. ne´ebé sei kompete iha primeira (1º) divizaun Liga Futebol Amadora (LFA) époka datoluk tinan 2018.

Porta voz AMANTE, José Luis Oliveira hateten, presiza iha klarifikasaun husi entidade kompetente atu labele hamosu konfuzaun ba komunidade hadomi futebol no klubu sira.

“Favor ida, husi autoridade kompetenti tenke hatudu transparensia ba prosesu alterasaun naran husi futebol clube F.C. Carsae ba Boavista Timor F.C. mai ami la justu wainhira ita hatene hela katak iha ema ne ebé mak uluk sira núdar nain ba klubu futebol  ida, ne ebé laliu prosesu apuramentu, derepente tanba nia iha osan e nia mai kompete iha primeru divizaun. Nee sira ninia direitu, maibe tenke lao tuir prosesu e regras ne ebé regula, e ida nee mak ami nia hakarak”, preokupa porta voz Associação Hadomi AMANTE  Futebol.

Nunee mos, Prezidente FC. Lero, Carlito Nunes, lamenta ho sistema ne ebé komisaun organizadora LFA halo hodi involve Boavista F.C. iha klubu sira ne ebé sei partisipa iha primeira divizaun LFA.

Dirijentes FC. Lero, husu komisaun kompetisaun LFA atu bele esplika ba publiku kona-bá prosesu muda klubu husi F.C. Carsae ba Boavista Timor F.C. antes halao époka foun.

Liu husi prosesu ida que naruk atu mai iha jogu segundu divizaun tenke liu husi apuramentu, normalmente atu ba primeira divizaun tenke liu husi kompetisaun iha segundu divizaun, e iha ne ebá hetan primeiru e segundu lugar mak sei bele kompete iha primeira divizaun, maibe iha klubu futebol ida naran foun, durante ne e tuir apuramentu ka lae? ami hatene katak, iha klubu ualu (8) mak sei kompete iha primeiru divizaun, inklui F.C. Carsae, laos Boavista Timor F.C. tanba nee orgaun kompetente sira mak tenke haree didiak”, lamenta Carlito Nunes.

GMN TV | Grupo Média Nacional

KO identifika ema besik 1000 falsifika dokumentus

$
0
0

Komisaun Omenajen (KO), identifika ema besik 1000 mak falsifika dokumentus hodi hetan pensaun veteranus husi Estadu.

Ita la nega dehan laiha ema mak falsifika dokumentus. Ami identifika, ami mós kansela barak ona, ami kansela besik 1000  ona, maibe atu dehan hotu-hotu falsu ne´e ita haree lai,  ema ne´e  uluk halo nusa, se nia joven ida nia hetan 8 a 14  ne´e  husi  ne´ebé, se nia sobrevivente konserteza nia  8 a 14, tanba  hotu-hotu liu husi 12 Novembru atu mate moris sira nian mak ne´e,esplika Prezidente KO Supervizaun Rejistu  no Rekursu, Virgílio Smith, ba  jornalista sira, Kinta (15/02/18), iha edifisiu KO, Caicoli, Díli.

Dokumentus ne´e dadus  primeiru rejistu  ba veteranu sira iha tinan 2003  to´o 2005 hamutuk 76 mil, maibe  husi  total rejistu ba ema  76 mil,  maibe iha ema 40 mil ital  mak hetan pensaun husi Estadu ho kategoria  4 a 7,    8 a 14,  no  15 a 19  ho tan 20 a 24.

“Ne´ebé  Prestasaun Pekunaria Unika (PPU) simu  osan dala ida de´it mak 4 a 7,   depois pensaun subsistensia no idozus  ne´e mak 8 a 14,   no  pensaun espesial da reforma skalaun 1 mais 20 a 24,  Sklaun 2  mak 15 a 19, maibe ba 8 a 14 laiha skalaun. Imajina de´it husi 76 mil de rejistu para to´o final agora dadauk  ne´e so 40  mil ital mak dereitu simu sira nia pensaun”, dehan Virgílio Smith.

Virgílio Smith,  husu Polísia Nasionál Timor-Leste (PNTL) atu  kaptura veteranus falsu ne´ebé mak halo kobransa ilegal, hodi submete ba prosesu investigasaun.

“Halo kobransa ilegal  ne´e krimi, se ita ba halo kobransa ne´e finalidade saida nian, se nia identifika a´an hanesan vetaranu ho saida nia organizasaun saida,  ida ne´e ita presiza hatene”, dehan Virgílio Smith.

Veteranu balun  halo kobransa ilegal

Nune’e mos membru Komisaun Omenajen Supervizaun Rekursu no Rejistu, Custódio  Belo `Alin Laek´ konsidera  ema  ne´ebé mak lori naran veteranus halo kobransa ilegal ba  komunidade ne´e krimi organizadu.

Custódio  Belo `Alin Laek´ hato´o  lia hirak ne´e relasiona ho grupu organizadu uza naran veteranu hodi halo kobransa ilegal ba komunidade sira, maibe  Servisu Investigasaun Kriminal Polísia konsege identefika grupu  organizadu ne´e no konsege lori ba submete  ba prosesu investigasaun  iha Kuartel Jeral PNTL iha loron (12/02/18).

Alin Laek dehan, KO ninia  ema  organizadu iha terenu atu halo verifikasaun dadus la ejisti, komisaun homenajen  iha nia mandatu atu simu orden  ruma  husi orgaun kompetente atu tun ba terenu ho prazu kuandu prazu  hotu laiha tan ema  iha terenu ne´eba.

“Karik sira  iha terenu  ne´eba mak sala sira nia responsavel rasik mak mai hodi hasoru Komisaun Homenajen para bele hadia rasik, laiha seluk ida  iha Timor oan verifika ema nia dadus, tanba la simu mandatu,” dehan Alin Laek.

Nia hatutan, iha funu nia laran sira iha  obrigasaun halo kobransa ba ema ne´ebé mak hakarak fó apoiu ba frente  armada.

“Bisoi la´os nia fó ordem ba sel-seluk para halo kobransa,  kobransa ne´e halo saida nian,  sira  ha´u hateten tama ba  grupu krimi organizadu,  krimi organizadu ne´e buras los  iha Timor-Leste”, esplika  Alin Laek.

Tanba  ne´e Alin Laek, husu atu hatama  ema sira  ne´ebé mak involve a´an iha grupu organizadu hirak ne´e ba kadeia.

“Uluk  rezistensia grupu Loriku Mate Duutu mak iha  ne´ebé tuir rejistu sira bolu dehan kaixa da rezistensia, agora ema ne´ebé mak rejistadu ona ne´e la´o tuir regra  ne´ebé mak iha”, dehan  Alin Laek.

Entretantu  relasiona ho informasaun ne´ebé mak temi husi Veteranu Alin Laek,   dehan grupu organizadu husi  loriku Mate Duutu mak  halo kobransa ilegal, wainhira GMN tenta konfirma  responsavel  grupu Loriku  Mate Duutu atual Deputada Bisoi, liu husi liña telemovel atu halo entrevista, maibe deputadu Bisoi responde hodi hateten, agora dadauk seidauk bele koalia ba públiku, tanba sei halibur veteranu hotu atu bele halo konferensia imprensa iha semana oin. avi

GMN TV | Grupo Média Nacional

Publicação de calendário eleitoral em Timor-Leste preocupa responsável

$
0
0
Díli, 17 fev (Lusa) - O responsável do Secretariado Técnico da Administração Eleitoral (STAE) timorense manifestou hoje preocupação com os prazos de publicação do calendário eleitoral, defendendo uma "republicação" do decreto presidencial de convocatória das eleições antecipadas.

O diretor-geral do STAE, Acilino Manuel Branco, disse à Lusa que a preocupação se deve ao cumprimento do artigo 18.º da lei que regula as eleições parlamentares e que define que este órgão tem de publicar o calendário das operações eleitorais "nos oito dias seguintes"à publicação do decreto presidencial que convocou o voto.

"O decreto do senhor Presidente foi publicado a 09 de fevereiro e, apesar de dizer que só entra em vigor a 20 de fevereiro, a lei refere expressamente que se trata de um prazo de até oito dias depois da publicação", explicou o responsável do STAE.

Segundo Acilino Manuel Branco, "a solução poderia ser a Presidência republicar o decreto na segunda-feira e o STAE publicaria, no dia seguinte, o calendário", insistindo que não está em causa nem o cumprimento de qualquer dos preceitos eleitorais, nem do calendário e processo de voto em si.

Fonte da Presidência rejeita a preocupação, esclarecendo à Lusa que todos os aspetos do calendário eleitoral foram devidamente acordados com o STAE e com a Comissão Nacional de Eleições (CNE).

Para a Presidência da República tratou-se de tentar, ao mesmo tempo, anunciar a data das eleições o mais rapidamente possível, respondendo assim à pressão dos partidos e da sociedade em geral, mas ao mesmo tempo cumprir os prazos técnicos recomendados pelos órgãos eleitorais.

Daí que, explica a fonte ouvida pela Lusa, o decreto com o anúncio tenha sido assinado a 07 e publicado a 09 de fevereiro, mas "determinando explicitamente que só entrava em vigor a 20 de fevereiro", na próxima terça-feira.

Entre o dia da publicação e o da entrada em vigor, "aplica-se o princípio de 'vacatio legis', ou seja 'vacância da lei'", pelo que, efetivamente, a lei em causa não está em vigor, como define a lei 1/2002, de publicação dos atos.

Assim, reitera a fonte, o STAE "pode manter os prazos previstos", publicando o calendário tal como previsto a 20 de fevereiro.

Na terça-feira, data anunciada para a publicação e divulgação do calendário eleitoral, está previsto um encontro de trabalho alargado envolvendo os órgãos eleitorais, as forças de segurança e representantes do Governo.

ASP // SR

Timor-Leste tenta último esforço para resolver impasse sobre poços de Greater Sunrise

$
0
0

Díli, 17 fev (Lusa) - Timor-Leste, a Austrália e um consórcio de empresas petrolíferas tentam esta semana, sob mediação das Nações Unidas (ONU), chegar a um acordo para o desenvolvimento dos campos de Greater Sunrise, no Mar de Timor, essenciais para o financiamento timorense.

As reuniões, que decorrem em Kuala Lumpur, na Malásia, são as últimas antes do fim do trabalho de uma Comissão de Conciliação solicitada por Timor-Leste no âmbito da Convenção das Nações Unidas sobre a Lei do Mar (conhecida pela sigla UNCLOS).

Díli e Camberra conseguiram já, através da mediação dessa comissão, alcançar um acordo histórico para um tratado de delimitação de fronteiras marítimas, que vai ser assinado a 06 de março em Nova Iorque, na presença do secretário-geral da ONU, António Guterres.

Como a Lusa avançou no início deste mês, o acordo, cujos contornos exatos ainda não são conhecidos, coloca a linha de fronteira na posição defendida por Timor-Leste, ou seja, a meio caminho entre os dois países, como Díli sempre reivindicou.

A linha mediana resolve quase definitivamente as fronteiras na região, tendo depois Timor-Leste de concluir, com a Indonésia, a delimitação de outas zonas fronteiriças.

Apesar do êxito nas negociações do tratado, que foi esta semana aprovado pelo Governo timorense, a equipa liderada por Xanana Gusmão (ex-Presidente e negociador principal) e Agio Pereira, ministro de Estado no atual Governo e que vai assinar o documento em nome de Timor-Leste, não há ainda acordo sobre a exploração do Greater Sunrise.

Esta semana as redes sociais timorenses, incluindo páginas oficiais do partido presidido por Xanana Gusmão, o Congresso Nacional da Reconstrução Timorense, divulgaram uma suposta mensagem enviada pelo líder timorense em que este pede a todos que rezem pelo êxito das negociações.

A mensagem, em tétum, refere-se aos encontros de Kuala Lumpur e às duas alternativas de desenvolvimento do Greater Sunrise, com o gasoduto para Darwin ou para Beaçu, no sul de Timor-Leste.

Apelando à ajuda dos ancestrais para que apoiem a delegação timorense, a mensagem pede rezas a todos os timorenses, destacando em particular os estudantes, já que os recursos petrolíferos "também são o seu futuro".

"Peço que todos se mobilizem para ir à Missa rezar a Deus para que nos abençoe e ajude", lê-se na mensagem.

Em cima da mesa estão três potenciais cenários, a de uma exploração flutuante, defendida pelas petrolíferas que têm a concessão do Greater Sunrise - Woodside, ConocoPhillips, Royal Dutch Shell e Osaka Gas -, a ligação ao gasoduto já existente que liga outros poços no Mar de Timor a Darwin (norte da Austrália) ou a ligação por gasoduto ao sul de Timor-Leste.

A decisão determinará a partilha de receitas do recurso, com Timor-Leste a receber 70% se o gasoduto vier para território timorense e 80% se for para Darwin, segundo fonte conhecedora das negociações.

Localizados em 1974, os campos do Greater Sunrise contêm reservas estimadas de 5,1 triliões de pés cúbicos de gás e estão localizados no Mar de Timor, aproximadamente a 150 quilómetros a sudeste de Timor-Leste e a 450 quilómetros a noroeste de Darwin, na Austrália.

ASP // SR | Foto: GMN TV

PM Alkatiri: TL Labele Depende ba Fundu Minarai

$
0
0
THETIMOR-NEWS.com, MANATUTO – Xefe Governu Mari Alkatiri hatete, Timor – Leste labele defende deit ba fundus husi mina rai, maibe tenke tau importansia ba setor hotu atu nune’e bele garante ekonoma iha tempu naruk tanba mina rai to tempu sei maran.

“Programa VII Governu nian atu tau importansia ba problema oin-oin ne’ebe mak iha, atu lori reativa fila fali ita nia agrikultura, se ita nia ekonomia depende nafatin deit ba mina rai la tau importansia ba setor sira seluk, aban bairua mina hotu ita mos hotu, nune’e hakarak ka lakoi agora ita tenke investe makas iha setor sira seluk,” dehan Primeiru Ministro (PM) Mari Alkatiri bainhira halo dialogu ho komunidade munusipiu Manatotu, iha salaun parokial S. Antonio Manatuto Vila, Sexta (16/02/2018).

Daudauk ne’e, povu Timor – Leste barak moris depende ba agrikultura. Tanba ne’e VII Governu avansa ho nia programa atu dezenvolve setor ne’e sai produtivu tebes hodi lori reseitas bo’ot ba falia hotu no ba estadu.

“Programa ne’e klaru tebes atu reativa setor sira laos agrikultura deit, edukasaun, turismu, saude no seluk tan ne’ebe presiza atu dezenvolve ho diak,” dehan PM Alkatiri.

Alende ne’e, nia esplika programa refere fo apoiu makas mos ba negosiasaun Tasi Timor atu nune’e kria alta autoridade  ida hodi nune’e bele hatene lolos fronteira tasi Timor – Leste ho nasaun vizinu sira.

“Prosesu negosiasaun Tasi nian agora lao daudaun hela komesa hetan ona rezultadu diak uitoan, maibe sei kontinua lao nafatin, ita halo negosiasaun tasi ne’e laos deit ho Australia, tuir mai tenke halo mos ho Indonezia iha tasi mane mos tenke halo negosia ho sira husi tasi feto mos tenke halo negosia tanba pulau barak mak besik los ita ne’e, negosiasaun ida ne’ebe susar tebes tanba ita ne’e iha klaran atu alkansa objetivu sira ne’e tama hotu iha programa ne’e nia laran maibe rejeita tiha,” dehan PM Alkatiri.

Nia hatutan, bainhira halo negosiasaun ho Indonezia dahuluk tenke hakotu tia negosiasaun fronteira rai maran hafoin hakat ba tasi.

Hortencio Sanches | Editóra: Agida dos Santos | Photo: TTN/Jose Samuel

Alkatiri Aseita Mina Dada Mai Timor

$
0
0

DILI: Primeiru Mainistru (PM) Mari Bim Amudi Alkatiri deklara maske seidauk hatene destinu kadoras mina Timor atu dada ba ne’ebé, maibé ninia parte aseita di’ak liu dada mai Timor-Leste.

“Ida ne’e maka akordu ida ne’ebé atu asina daudauk. tanba ne’e kadoras seidauk deside atu ba Australia ka atu mai Timór. Ne’e duni loron 20 Marsu maka TL-Australia sei hasoru malu fali iha Malaisya antes aranka ba Nova Yorke.,” dehan PM Alkatiri ba jonalista sira, kinta (15/02) iha Palasiu Prezidensia Nicolau Lobatu Bairu Pite.

Hasoru malu ho delegasaun husi parte rua iha Malaisya ne’e nia sei la partisipa no nia rasik sei dereitamente aranka ba Nova Yorke. 

“Ha’u aseita tanba uluk ha’u nunka iha mehi to’o 100%.Ne’e duni kuandu 70% mai Timor ne’e di’ak ona,”dehan Alkatiri.

Nia afirma katak, klaru tebes akordu ne’ebé Timor-Leste halo ho Australia ne’e hodi garante riku soin iha tasi laran. Ida ne’e maka tenki integra tomak iha akordu nia laran. Maibé medialine ne’e akordu ida no Greater Sunrise ne’e ekonomiku.

Maibé nia afirma atu ko’alia kona ba 70 too 80 pursentu ne’e husik depois maka bele halo kontas.

“Agora iha diferensa oituan hakarak dada ba Australia 80%. Uluk ho bayu undang 90% ema barak halo kritika ha’u. Agora ha’u la halo kritika ba ema ida tanba ha’u laiha mehi liu ida ne’e,” tenik nia.

Entertantu testu importante ne’ebé atu tama iha akordu ne’e maka area JPDA maka sai nu’udar fronteira ba Timor-Leste.

Cristina Ximenes | Independente

China Aims for the Moon – and Beyond

$
0
0

China’s space program, past, present, and future

By Nayef Al-Rodhan* | The Diplomat

China’s space program dates back to the 1950s, when China first started developing its own missiles, modeled on those of the USSR, but some would argue that the space age was actually born in China, citing its use of “fire arrows” in the 13th century as the first example of rockets. Mao Zedong himself was impressed by the launch of Sputnik in 1957 and wanted China to move forward quickly in the development of satellites. But these plans were postponed and it was not until 1970 that China launched its first small satellite, long after the United States and Russia.

An ambitious program, including the launch of astronauts to space, was approved by Mao Zedong, Prime Minister Zhou Enlai, and Minister of Defense Lin Biao in 1970, but, in the turbulent political context of the 1970s, it was canceled in 1978 by Deng Xiaoping, who was back to power. Deng had a very pragmatic view of the interest of space and focused the Chinese space program on practical applications, leading to the launch of the first Chinese telecommunications satellite in 1984. Since then China has successfully developed civilian and military applications, including telecommunications, remote sensing, meteorology, and navigation. However, with the rising geopolitical posture of the country, more prestige-oriented projects, in lunar and deep space exploration, and human spaceflight, were promoted in the 1990s, including the approval, in September 1992, of an orbital space station as the main goal of the program.

As a result, despite China’s late entry into space exploration – the first Chinese astronaut was not sent into space until 2003 – it has caught up lately at an impressive rate. By 2017, 11 taikonauts (a term used for Chinese astronauts) had successfully orbited the Earth, demonstrating China’s growing participation in space. In 2013, China landed the Jade Rabbit rover on the moon, representing the first time that a robot had landed on the moon’s surface in nearly half a century.

However, China’s record in space has not consistently been impressive, with the most notorious instance of irresponsible space activity being the 2007 anti-satellite (ASAT) test. According to official Chinese media, the test was defensive in nature. Yet in reality it was meant to test China’s ability to destroy satellites, which several militaries – and most notably the American military – depend on for communications and geolocation information. While successful in destroying one of its own weather satellites, this act has jeopardized China’s future cooperation prospects with other states. The ASAT test was highly contentious, as it produced a massive amount of space debris, endangering many other nations’ space assets. Altogether the test reinforced suspicionsabout China’s intentions in outer space.

Contemporary Assets and Policies of China

Unlike in other countries, but like in the Soviet Union in the past, China’s space program and its military are essentially the same entity. Despite China’s ongoing exclusion from the International Space Station (ISS) – due to U.S. opposition – it currently possesses many impressive space assets. In 2016, China achieved a record number of rocket launches. These included seven “Long March” rockets, including the maiden flight of the Long March 5 in November 2016. The new rocket is capable of ferrying 25 metric tons (MT) of cargo into low-Earth orbit (LEO), putting it on a par with the Delta IV Heavy and Europe’s Ariane V rockets and doubling the payload which China is able to place in space. Also in 2016, in June, China launched a new Long March 7 rocket, which is the “middle child” in the country’s arsenal of launchers, sitting between the heavier Long March 5 and the lighter Long March 6. Progress continued, despite some setbacks, in 2017, including China’s first launch of a cargo spacecraft using a Long March 7 Y2 rocket in April.

The proposed Long March 9 aims to increase payload to 140 MT for LEO, meaning that China should be able to operate large human and cargo mission and carry spacecraft within the next five to seven years. China also has its own spacecraft – known as Shenzhou – modeled on the Russian Soyuz vehicles, which has served as the primary mechanism for transporting taikonauts into and out of space, but is now due for replacement.

China additionally has a hypersonic missile program and has conducted several major tests in the last two years alone, including on missiles with nuclear capability.

China also operates its own navigation satellite system – known as BeiDou – providing regional coverage over China and the Asia-Pacific, with accuracy of up to ten centimeters. Aside from providing accurate geolocation information for Chinese weapon systems and communication coverage for its military various forms of information, users of BeiDou, which include the Pakistani military, can take advantage of a short-message service not possible with the U.S. GPS.

Another of China’s activities in space involves monitoring space debris using a tracking system. This strategy is an important aspect in repairing trust transnationally and demonstrating a commitment to the responsible and secure use of space, following the 2007 ASAT test. The Chinese Space Debris Monitoring and Application Center, which is part of the China National Space Administration, is tracking space debris with a special focus on the smallest pieces – those which are smaller than one centimeter and of which there are around 100 million. In 2015, China also launched a space junk monitoring center to protect its spacecraft in orbit.

China’s objectives as part of its outer space endeavors are declaredly defensive. According to a 2015 white papercalled “China’s Military Strategy 2015,” China’s military policy is one of active defense and its intention is to secure its spot in space for peaceful purposes, such as space exploration, supporting the economy, and developing technology.

In 2015, at the Conference on Disarmament in Geneva, China, along with Russia, proposed an updated version of the “Treaty on the prevention of the placement of weapons in Outer Space, the threat or use of force against outer space objects (CD/1985).” The Russian-led proposal, known as the “no first placement” initiative, calls on nations not to deploy weapons in space. This resolution is nonbinding and intended more as a method to even the space-warfare playing field, rather than for altruistic peaceful purposes.

Some see China’s rapid expansion into space as a necessary step to change the military balance on Earth and defend its policies. By strengthening its military with space technologies (which boost military capabilities by improving communications and geolocation services), China is better placed better to defend against potentially aggressive behavior.

Future of the Chinese Space Program 

In December 2016, China released a white paper detailing its plans to expand the “strength and size” of its space program. The nation plans to increase the estimated $6 billion per year it currently invests in space activities, in order to fund numerous proposed initiatives. The plan outlines a robotic lunar program made up of several missions. These include the aim of becoming the first country to soft land a probe on the far side of the moon (planned for this year) and the launch of the Chang’e-5 lunar probe – a technically complex process in which the probe will land, collect samples, return to a docking in lunar orbit, and then come back to Earth. On the surface, these missions appear largely scientific and they do indeed improve China’s capacity to explore deeper into space. However, the routinization of precision maneuvering in space also has military implications, as the technology required for such endeavors parallels the skills needed for military operations in space. These include defensive skills, such as repairing and maintaining satellites.

In addition, China’s BeiDou navigation system is on course to provide global coverage using 35 satellites by 2020. In September 2016, China sent its second space laboratory into orbit – Tiangong 2 – after it was announced that the Chinese National Space Administration had lost control of its predecessor – Tiangong 1 – and that it would reenter the Earth’s atmosphere in March 2018. The launch of Tiangong 2 was in preparation for the establishment of a permanent manned space station by 2022, finally implementing the goal approved 30 years before. The space station is being constructed at a fast pace and is scheduled for launch into orbit in 2020. With the potential retirement of the ISS after 2025, other countries could feasibly rely on China for space research, if it becomes the only country with a space station.

Recently, China became the first country to begin testing on a quantum-enabled satellite, which aims to investigation hack-proof communication keys using quantum encryption. If successful, this technology could be upscaled to create a hack-proof satellite communication network, which would naturally have great security implications, in light of the increasing threat posed by cyberattacks to communications infrastructure. This initiative, along with those mentioned previously, is clearly in line with China’s goal of becoming a global science and technology leader.

China’s tactics indicate President Xi Jinping’s strong ambitions to transform the nation into the next space power and to strengthen Chinese military capabilities at a rapid pace, while helping legitimize the regime on Earth. In the near future we could feasibly see a leveling of the outer space playing field between several major powers, or potentially the shifting of the current power in a new direction. After all, China is not the only regional space player. Japan maintains a highly sophisticated space program, and India is also developing lunar and deep-space capacities, albeit with less media attention.

Concerns over China’s role in outer space were also expressed poignantly in a testimony by James Lewis of the Center for Strategic and International Studies before the House Space Science and Technology in September 2016. China was fast consolidating its position as a top space power in the world, pursuing several largescale projects simultaneously – although  still spending less than the United States and Russia on space. However, Lewis’ testimony expressed an already familiar concern: besides a few short white papers, there is a lack of transparency in China’s military space programs and its release of technical information is scarce compared to what NASA or the European Space Agency provide.

The problem of trust has already surfaced between the United States and China, and the lack of transparency in outer space affairs risks further straining the relations between the two powers. More generally, it can set a precedent for other nations too, which may feel more inclined to be more secretive about their intentions on space.

*Professor Nayef Al-Rodhan is an Honorary Fellow at St Antony’s College, University of Oxford, and Senior Fellow and Head of the Geopolitics and Global Futures Program at the Geneva Center for Security Policy. He is the author of Meta-Geopolitics of Outer Space: An Analysis of Space Power, Security and Governance(Basingstoke: Palgrave Macmillan, 2012). Follow him on Twitter: @SustainHistory

Photo: Shenzhou 9 spacecraft rocket launches from the Jiuquan Satellite Launch Center in China (June 16, 2012).
Image Credit: AP Photo/Ng Han Guan
Viewing all 15965 articles
Browse latest View live


<script src="https://jsc.adskeeper.com/r/s/rssing.com.1596347.js" async> </script>