Quantcast
Channel: - TIMOR AGORA
Viewing all 16014 articles
Browse latest View live

FC Porto Optimista Dudu Sees AS Ponta Leste

$
0
0

DILI (ANTIL)—Treinadór FC Porto Taibessi, Pedro Baiasa hateten sira buka meiu hodi bele manán AS Ponta Leste iha faze dahuluk Kopa 12 ne’ebé sei hala’o iha Estádiu Municipál Dili, Kinta (18/08).

“Ami lakohi atu lakon beibeik. Ami iha esperansa atu manán,” Baiasa koalia liafuan nee relasiona ho FC Porto lakon dala rua ho Ponta Leste iha Liga Primeira Divizaun foin lalais ne’.

Hasoru Ponta Leste, Baiasa informa katak, sira sei uza tatika formasaun 4-2-3-1, neduni nia dehan sira laiha dúvida ho lina ida ne’e.

Nia rekonese katak sira lakon ho Ponta Leste iha LFA tanba sira nia jogadór balun halo falhansu, maibé nia fiar katak sira aprende ho falansu ne’e atu bele manán fali Ponta Leste.

Baiasa haktuir sira la enfrenta difikuldade ruma iha preparasaun ba Kopa 12 tanba sira hetan subsídiu hosi governu, manán prémiu nu’udar terseiru lugar iha Liga Futeból Amadora (LFA).

“Ami laiha difikuldade tanba ami manán prémiu terseiru lugar hosi LFA, subsídiu governu no osan billete. Hosi osan sira ne’e ami konsege rezolve sasán ne’ebé falta hanesan bola, farda no nesesidade sira seluk,” nia dehan ba ANTIL iha Taibessi, Segunda (15/8).

Oras ne’e, Baiasa esplika, sira halao preparasaun maka’as iha parte tékniku no rezisténsia.(Jornalista: Xisto Freitas/Editor: ALberto Alves)

Foto: Jogadór FC Porto Taibessi halo try out interna iha Kampu Taibessi, Segunda (15/8), hodi koko sira nia forsa molok kontra AS Ponta Leste iha Kinta (18/8). Foto ANTIL/Xisto Freitas

SEPFOPE Observa Kondisaun Servisu Kompañia Heineken

$
0
0

DILI (ANTIL)—Sekretáriu Estadu Polítika Formasaun Profisionál no Empregu (SEPFOPE), Ilídio da Costa Ximenes vizita konstrusaun fatin bebidas ne’ebé hala’o hosi Kompañia Heineken iha Hera, Dili, Tersa (16/8).

Objetivu hosi vizita ida ne’e, atu haree besik liu-tan kompañia Heineken fó serbisu ba timoroan na´in hira no objetivu seluk maka atu haree timoroan sira ne’ebé maka serbisu iha kompañia ne’e hetan ona formasaun ruma ka lae.

“Realidade hatudu Kompañia Heineken halo polítika ne’ebé liga ho polítika SEPFOPE nian. Antes halo konstrusaun ne’e, timoroan hamutuk 60 maka sira haruka ba tuir formasaun iha Indonézia iha área instalasaun no eletrifikasaun,” Ilídio dehan ba jornalista sira iha Hera, Tersa (16/8).

Nia hatutan traballadór sira ne’ebé maka serbisu iha Kompañia Heineken purvolta 200 no iha mós espesialista hosi rai liur.

”Nee signifika iha buat rua maka sira aprende ba malu. Primeiru, timoroan ne’ebé maka sira haruka ba tuir formasaun iha Rai liur no segundu espesialista mai hosi rai liur (on the job training). Ida ne’e maka dehan indústria halo konstrusaun no indústria mós prepara ema,’ nia hatutan.

Tuir Ilídio katak ida ne’e ezemplu di’ak ida ne’ebé Heineken halo no husu atu Kompañia sira seluk banati tuir ezemplu refere.

Nia sujere ba Kompañia Heineken atu envolve mós formandu sira hosi sentru formasaun hanesan SENAE Becora no Don Bosco Comoro ba área konstrusaun hanesan harii moru no edifísiu tambanudar meiu ida atu prepara juventude sai empreza juvenil no sai badaen ne’ebé profisionál,” Ilídio esplika. (Jornalista: Xisto Freitas/Editor: Alberto Alves)

Foto: Sekretáriu Estadu Polítika Formasaun Profisionál no Empregu, Ilídio Ximenes (imajen iha oin) ho nia komitiva no mós responsável Kompañia Heineken hakat atu ba vizita konstrusaun fatin bebidas no traballadór timoroan sira. Foto ANTIL/Xisto Freitas

F-FDTL Tenke Sai Instituisaun Ezemplár

$
0
0

DILI, (ANTIL) – Atu garante independénsia nasionál, integridade teritorial no seguransa externa Instituisaun Forsa Armada Libertasaun Nasionál Timor-Leste-Forsa Defesa Timor-Leste (FALINTIL-FDTL) tenke sai ezemplár no marka diferénsia entre instituisaun sira seluk.

“Diferente ne’ebé ha’u sei hatudu mak kór Timor, labele lalin buat hotu hosi tasi li’ur, tanba Timor iha abut”, Xefi Estadu-Maior F-FDTL, Koronél Domingos Raul Falur Rate Laek ba jornalista sira iha konferénsia imprensa ne’ebé realiza iha sala konferénsia ministériu defesa Fatuhada, Segunda, (15/8).

Tanba direfénsia, Falur promete, hafoin hetan hikas fiar hodi ajuda superior F-FDTL hodi hala’o servisu sei kumpri kualker desizaun hosi jenerál Lere Anan Timur inklui fó motivasaun atu Jenerál halo dezisaun tuir lei ne’ebé mak vigor.

“Ha’u sei halo buat ne’ebé mak ha’u nia jenerál haruka, ha’u iha ne’e atu motiva nia desizaun no kumpri nia desizaun”, Falur esplika.

Hodi hatutan, buka hanorin F-FDTL forma forsa ida atu la’o iha komunidade nia le’et ne’e ema hotu hadomi, la’os povu ta’uk fali forsa.

Hirak neé hotu jerasaun foun sira iha F-FDTL tenke matenek no sai ezemplár ba ema hotu hodi hatudu instituisaun F-FDTL nu’udar instituisaun ida ne’ebé diferente ho instituisaun sira seluk.(jornalista: Manuel Pinto; editora: Rita Almeida)

Foto: Falur Rate Laek ko’alia ba jornalista sira iha edifisiu Ministériu Defesa Fatuhada, Segunda, (15/8). Foto ANTIL/Manuel Pinto

Asosiasaun espeleolojia portugeza sei mai Timor-Leste iha setembru

$
0
0

Asosiasaun espeleolojia portugeza haat sei mai Timor-Leste iha setembru, ho objetivu atu "inventa, halo mapa no estuda patrimóniu naturál úniku ba gruta timoroan sira". 

Tuir informasaun ne’ebé iha pájina projetu Timor Subterráneu (Fatuk-Kuak hosi Timor Lorosa'e) rasik, ekipa multidisiplinár, komposta hosi espeleólogu neen, sei mai distritu timoroan sira iha Baukau, Lautém no Vikeke iha loron 04 setembru.

Ho durasaun loron 29, inisiativa -- hosi asosiasaun Núcleo de Espeleologia da Universidade de Aveiro, Centro de Estudos no Atividades Especiais da Liga para a Proteção da Natureza, Centro de Investigação no Exploração Subterrânea no Grupo Proteção Sicó -- hakarak "promove no dezenvolve espeleolojia", siénsia ne’ebé estuda gruta ka kuak sira, iha Timor-Leste no mós fó formasaun ba espeleólogu timoroan sira.

"Haree ba potensiál boot no posibilidade servisu barak ba espeleolójiku sira atu dezenvolve iha Timor-Leste, projetu (...) perspetiva katak, iha tempu badak, grupu no asosiasaun sira ne’ebé dedika ba espeleolojia bele sai realidade iha Timor-Leste", lee iha pájina ofisiál projetu nian.

SAPO TL ho Lusa

POVU KONSIDERA, GOVERNU DISKRIMINA POVU NIA OAN BA BOLSA ESTUDU

$
0
0

Povu konsidera bolsa estudu ne’ebé mak durante ne’e Governu implementa hodi haruka Timor-oan sir aba estuda iha rai liur ne’e, Governu halo disrkiminasaun ba povu nian oan, tanba bolsa estudu ne’e, bo’ot nia oan sira mak sempre hetan.

Estudante Bonifasio do Carmo Amaral, husi Suku Ogues, Postu Administrativu Maukatar, Munisipiu Covalima, lamenta katak, povu kbi’it laek nia oan mós, matenek hanesan bo’ot sira nia oan.

“Ha’u nia perguntas liga ba edukasaun katak, edukasaun sai hanesan matadalan ida ba ema, entaun tuir ha’u nia observasaun, durante ne’e ami covalima oan, nunka hetan bolsa estudu, bo’ot nia oan sira de’it mak sempre hetan,” relata Bonifasio do Carmo ba PR Taur Matan Ruak, liu husi dialogu komunitária ho povu iha Suku refere, Segunda (15/08).

Alende ne’e, komunidade Cecilia Gusmão mós informa katak, klínika ida iha Aldeia Delor, la uza tinan ida resin ona, bainhira komunidade atu halo tramtamentu sira tenki halai to’o iha Suku Ogues.

Alende ne’e, Elsa Amaral mós kestiona katak,   tanba saida mak veteranus sira balu hetan ona sira nia direitu no balu seidauk.

Purtanto, Marselino Soares Pinto, fó hanoin ba SEPFOPE katak, nia hatene halo kadeira rotan, tanba ne’e tanba ne’e nia husu atu Governu apoia ekipamentus ba nia hodi  nia bele fahe nia matenek ne’e ba maluk joven sira iha Suku refere.

Alende ne’e, Julio do Carmo informa katak, iha Munisipiu Covalima ne’e,  maioria feto-mane kaben ho Indonesia oan, maibe desde uluk sira tuir teste laliu atu sai sidadaun.

“Tanba ne’e, ami husu ba Prezidenti Repúblika  atu iha ita bo’ot nia mandatu tinan ida ho balu ne’e, bele rezolve netik problema ne’e, atu nune’e sira bele tuir eleisaun 2017,” informa nia.

Hatan ba preokupasaun sira ne’e, Prezidenti Repúblika (PR), Taur Matan Ruak esplika, Atu hetan bolsa estudu ne’e, imi tenki halo esforsu atu apply.

“Ita nia oan sira iha Timor laran tomak mak hadau malu ida ne’e, Ha’u uluk hatete ba ita nia maun Xanana katak, bele ka lae ita uza sistema hanesan uluk ita haruka ita nia oan sira ba Cuba,” dehan PR Taur Matan Ruak.

Problema seluk mak dalaruma maske ema balu nilai ladiak mas sira fasilita malu de’it mak ba, to’o ikus ema haruka sira mai fali.

Kona-ba estrada, PR Taur Matan Ruak dehan, iha fatin balu Governu komesa loke ona estrada.

“Estrada imi nian a’at duni, maibé imi nian kareta se bele la’o iha fatin seluk, estrasa laiha,” katak Taur Matan Ruak.

Kona-ba eskola, Xefi Estadu ne’e afirma, kondisaun eskola EBF iha Suku refere  kondisaun diak uit oan, iha fatin balu, kondisaun aat liu, tanba professor sira sulan hamutuk estudantes 100 ida de’it iha sala ida.

Xefi Estadu ne’e hatutan, problema ne’e sai problema bo’ot iha Timor Leste, tanba Iha fatin fatin ne’ebé nia vizita ona, ema sempre levanta problema edukasaun nian.

Maibé, Taur Matan Ruak dehan,  agora dada’uk Governu komesa halo esforsu atu hadia buat sira ne’e hotu.

Kona-ba atu sai sidadaun Timor Leste ne’e, PR Taur Matan Ruak dehan, atu sai sidadaun Timor Leste ne’e, iha nia kriteriu ne’ebé mak tenki tuir, tenki hatene lian tetun, no kultura Timor Leste.

Xefi Estadu ne’e dehan,  ida ne’e la’os dehan katak, sira  labele sai sidada’un Timor Leste, persija tempu.

“Prezidenti labele ajuda, tanba ida ne’e tuir lei, tanba ne’e, imi tenki hakbesik an ba Ministériu sira ne’ebé toma konta ba ida ne’e, hodi buka informasaun lolos atu la’o tuir,” katak Taur Matan Ruak.

Kona-ba problema saúde, PR Taur  rekuñese katak, Governu abansa maka’as iha área saúde nian.

“Ita abansa maka’as iha saúde,  tanba maske doutor sira uma laiha, hela de’it iha sede Suku no komunidade, maibé Governu konsege tau ona pesoal saúde iha Suku hotu,” relata Taur Matan Ruak.cos

Jornal Nacional

NINJA HALO ESTUDANTES TAUK BA ESKOLA – PR TAUR FÓ ORDEN PNTL HALO KAPTURASAUN

$
0
0

Estudantes Ensinu Báziku Filial Fohorem, Postu Administrativu Fohorem, Munisípiu Covalima, ta’uk ba eskola, tanba tauk isu ninja ne’ebé durante ne’e espalla iha komunidade nia let katak, ninja oho no estraga ona ema.

“Labarik sira tauk atu ba eskola, tanba situasaun, ami rona katak, mosu ninja iha ita nia rai, tanba ne’e ami husu esplikasaun,” informa Delfin Amaral ba Prezidenti Repúblik (PR), Taur Matan Ruak, liu husi diálogu komunitária ho povu iha Suku refere, Segunda (15/08).

Professor EBF Fohorem, Delfin Amaral, informa katak, tanba saida mak agora Timor Leste (TL) ukun-an tiha ona mós, povu seida’uk moris hakmatek.

Nia hatutan katak, agora dada’uk ne’e mós sira rona katak, mosu ona grupu ilegal balun, no halo ona movimentu iha fat-fatin atu halo povu moris la hakmatek.

“Ami rona katak, iha grupu ilegal balun mosu iha ita nia rai ne’e, atu hatauk povu, tanba ne’e ami husu, ho bahasa karik dehan, hapus lah dia,” dehan nia.

Hatan ba preokupasaun ne’e, PR Taur Matan Ruak husu ba povu atu labele ta’uk, tanba ida ne’e rumoris de’it.

“ha’u husu imi labele  labele hakfodak ho isu ida ne’e, tanba ida ne’e bosok. Ha’u orienta ona PNTL sira atu kaer hotu, atu veteranus fali ka, se fali ka, kaer hotu tiha, labele hanesan ne’e,” informa PR Taur Matan Ruak.

Xefi Estadu ne’e dehan, kuandu hetan tan grupu illegal ne’e, tenki kaer sira hodi sira  labele  la’o ba mai atu habisok povu, tanba ida ne’e kontra lei.

“Normalmente ninja ne’e akontese iha tempu kafe, tanba sira atu naok, sei imi tauk halai, entaun sira naok hotu imi nia sasan,”katak Taur Matan Ruak.cos

Jornal Nacional

ALCINO BARRIS ELEITU BA PREZIDENTE CNE • SUJERE ADIA ELEISAUN SUKU BA 2018

$
0
0

“Redusaun numeru komisario nian, ho ita ninia kondisoens geografika sei hetan problema iha prosesu ba supervizaun aktu eleitoral ne’ebe sei la’o,” dehan nia.

Maibe tuir deputado ne’e katak, politikus sira mak konsiente no ida ne’e mos iha razaun balu.

“Hau dezafia imi nia serbisu iha integridade, profesionalismu, imparsialidade, tanba iha prosesu iha aktu eleitoral ninia risku fo konsikuensia ba distruibo social no politiku, buat sira ne’e lori konsikuensia boot ba estabilidade nasional. Ho ida ne’e hau kongratula atu ejerese kna’ar ho responsabilidade,” dehan nia.

Entretantu, seremonia eleisaun ba prezidnete CNE no estrutura ne’e taka ho komprementa malu entre membru CNE no membru PN.

Sujere adia eleisaun suku ba 2018

Nune’e mos, Prezidente Comissão Nasional das Eleições (CNE) eleitu, Komisariu Alcino de Araújo Barris, sujere ba Parlamentu Nasional (PN) atu muda eleisaun suku ba iha tinan 2018.

“Hau sujere elisaun xefi suku adia hikas ba 2018 tamba tempu ne’ebe Ministeriu Estatal estabelese bele konsidi ho preprasaun eleisaun jeral 2017, CNE  iha tereno tantu autoridade lokal, lider komunitariu sira ladauk iha koñesementu ba elisaun xefi suku,” dehan Komisariu Alcino de Araújo Barris iha PN, Tersa (16/8/16).

Tantu lei ne’e mos presiza tempu atu dezimina ba autoridade lokal, hodi prepara no implementa tamba kompleksu tebes.

Relasiona ho sujestaun Prezidente CNE, membru komisaun A-PN ne’ebe trata asuntu konstituisaun, justisa, poder lokal no anti korupsaun, Deputadu Natalino dos Santos hatete, ida ne’e prezidente eleitu sujere deit laos foti desizaun.

“Ida ne’e nia sujere deit implementasaun politika ne’e Governu, previsaun ne’e ba tia ona, ba elisaun, nia so sujere laos foti desisaun, laiha problema, ida ne’e demokrasia tenki koalia mais hanesan instituisaun nia husu atu hadia,” dehan Deputadu Natalino.

Nia hatutan, eleisaun suku hakarak ou lakohi tenki implementa tamba lei invigor, CNE hanesan orgaun supervisaun, teknika ne’e STAE, se preparadu bele hala’o ona, laiha problema no laiha impaktu.Mia/Nes

Jornal Nacional

KRPO Aprova Instituisaun 7 nia Proposta Orsamentu Estadu 2017

$
0
0

DILI (ANTIL) – Komité Revizaun Proposta Orsamentu (KRPO), durante diskusaun proposta Orsamentu Jerál Estadu (OJE) 2017, 15 Agostu 2016 iha Ministériu Finansas, aprova orsamentu ho totál  $ 27,720,000 (Millaun ruanulu-resin-hitu no rihun atus hitu ruanulu) ba Órgaun Governu hitu.

Tuir Vice-ministru Finansas, Helder Lopes ne’ebé ANTIL hetan asesu, Kuarta (17/8) informa katak, órgaun estadu hitu ne’ebé halo ona aprezentasaun no diskusaun ba proposta orsamentu ne’e mak Ministériu Planeamentu no Investimentu Estratéjiku  (MPIE), Konsellu Delimitasaun Fronteira Marítima (KDFM), Ministériu Estadu Prezidénsia Konsellu Ministru (MEPKM), Sekretáriu Estadu Konsellu Ministru (SEKM), Sekretáriu Estadu Asuntu Parlamentár (SEAP), Sekretáriu Estadu Komunikasaun Sosiál (SEKOMS) no Ministériu Petróleu no Rekursu Minarais (MPRM).

Iha rezultadu diskusaun ne’e, MPIE ho proposta Tetu $ 7,198,000, submisaun $ 7,296,000, redús $ 700,000 no nia totál $ 6,596,000. KDFM ho proposta orsamentu Tetu $ 500,000, submisaun $ 500,000, aumentu $ 700,000 no totál $ 1,200,000.

Proposta orsamentu MEPKM ho tetu $ 3,091,532, submisaun $ 3,200,000 no $ totál 3,200,000. SEKM ho proposta orsamentu tetu $ 851,200, submisaun $ 876,000 no totál $ 876,000. SEAP ho proposta orsamentu tetu $145,146, submisaun $146,000 no totál $146,000. SEKOMS ho proposta orsamentu tetu $ 3,362,000, submisaun $ 3,404,000 ho totál $ 3,404,000 no MPRM ho osan tetu $ 12,281,111, submisaun $ 12,298,000 no totál $12,298,000.

Vise-Ministru Finansas, Helder Lopes informa ba ANTIL, Kuarta (17/8) iha Ministériu Finansas, jornada orsamentál ne’ebé halo iha fulan-maiu Governu deside tetu orsamentu ne’ebé uza ba 2017 mak billaun 1,2 ne’ebé aseita ona iha konsellu ministru. (Jornalista: Maria Freitas/Editór; Otelio Ote)

Foto: Helder Lopes Vice-ministro das Financas

Governu no Parseiru Dezenvolvimentu Diskuti PENE

$
0
0

DILI (ANTIL) - Governu liu-hosi Sekretaria Estadu Polítika Formasaun Profisionál no Empregu (SEPFOPE) deskuti Planu Estratéjiku Nasionál Empregu (PENE) iha edifísiu Trade Invest, Kolmera, Kuarta (17/8).

“Ita hotu hatene katak dezempregu iha rai laran ne’e sei boot teb-tebes, tamba ne’e, ita buka oinsá maka elabora planu estratéjiku ida nu’udar giaun atu hamenus dezempregu iha rai laran,” Diretór Jerál SEPFOPE, Jacinto Barros Gusmão ba ANTIL iha fatin reuniaun.

Atu hamenus dezempregu iha rai laran, nia esplika, iha pontu importante tolu; ida maka apoia setór privadu hodi loke kampu serbisu barak ba juventude. Daruak, oinsá maka investór públiku ou projetu governu nian bele oferese kampu serbisu ba joven sira. Datoluk, buka maneira oinsá koopera ho nasaun amigu (bilaterál) hodi haruka trabalhadór sira ba iha rai liur.

“Ida ne’e atu haree fali koordenasaun liña ministerial atu projetu governu nian hotu bainhira ema ruma manán karik tenki kria serbisu ba timoroan sira nune’e bele hamenus dezempregu no mós doadór sira iha TL hanesan ILO no UNDP tenki koordena ho SEPFOPE hodi uza trabalhadór timoroan sira ne´ebé maka iha kualidade,” Barros haktuir.

Nia hateten reuniaun ida ne’e foin preliminár no sei hala’o semináriu nasionál nebe sei konvida espesialista hosi rai liur no timoroan rasik hodi fahe sira nia matenek. (Jornalista: Xisto Freitas)

Foto: Sorumutu entre governu no parseiru dezenvolvimentu kona-ba Planu Estratéjiku Nasionál Empregu iha edifísiu Trade Invest, Kolmera, Kuarta (17/8).

PR TAUR HAKFODAK IHA POLISIA TIRU MATE KOMUNIDADE

$
0
0

Prezidenti Repúblika (PR), Taur Matan Ruak, hakfodak bainhira rona keixa husi povu iha Suku Fatumean kona-ba, foin lalais polisia Unidade Patrolamentu Fronteira (UPF), tiru mate komunidade ida iha Suku refere.

“Ha’u nia aman mate iha loron  hira liu ba, hetan tiru husi polisia UPF, tanba ne’e ami husu ba Estadu atu tau matan ba ami oan kiak,” informa Mariano Moniz ba PR Taur Matan Ruak, bainhira Xefi Estadu ne’e dialogu ho povu ina Suku refere, Segunda (15/08).

Alende ne’e, Mariano nia inan, mós informa katak, Estadu tenki tau matan ba nia oan sira, tanba nia laen polisia tiru mate tiha ona.

“Ha’u nia laen mak ema tiru mate ona, tanba ne’e, ami husu ba Estadu atu haree ha’u nia oan sira atu eskola,” dehan Maria.

Purtanto, komunidade Adelino Tilman mós dehan,  bolsa familia ne’e di’ak,  maibé suporta de’it labarik sira ne’ebé tinan 17 mai karaik.

“Tanba ne’e, ami husu sei bele Estadu ajuda povu kbi’it laek nia oan to’o universidade,” katak nia.

Hatan ba preokupasaun ne’e, Prezidenti Repúblika (PR), Taur Matan Ruak, lori Estadu nia naran husu deskulpa ba familia matebian nian.

“Ida ne’e problema uitoan, ha’u foin primeiraves ha’u rona ita nia kazu ida ne’e, mas ha’u sei husu Komandante Polisia Munisipiu, no ha’u mós sei fó hanoin ba Governu atu haree problema ida ne’e,” katak Taur Matan Ruak.

Kona-ba bolsa da maen ne’e, PR Taur Matan Ruak dehan, lei mak  hatete hanesan ne’e duni, kuandu liu ona tinan 17 labele ona, nia tenki ba tuir fali kompetesaun iha bolsa estudu.cos

Jornal Nacional

PRESIDENTE FOUN CNE…!!!

$
0
0

Jornal Nacional, editorial

Parlamentu Nacional tersa feira nee konvoka plenaria extraordinari hodi halo eleisaun Presidente Comissão Nasional das Eleições (CNE) foun atu bele lidera orgaun eleitoral nee ba periodu tinan nen (2016-2022).

Kandidatu ba Presidente Comissão Nasional das Eleições iha nain lima, komisario Alcino de Araujo Barris, Bernardo M. N. Cardoso, José A. da C. Belo, komisaria feto na’in rua, Odete M. Belo no Maria Virna E. Soares.

Husi prosesu votasaun nee ikus mai Komisariu Alcino Barris mak eleitu ho votus 45, antigu Presidente CNE, Komisariu Jose A. Belo ho votus 9 no Bernado Cardoso hetan votus 2, enkuatu kandidatu feto nain rua la hetan votus.

Presidente CNE eleitu, Alcino de Araújo Barris  hanesan eis Ministru Interior iha Governasaun FRETILIN nian ne’e, reprezenta husi Parlamentu Nasional no nomeia husi bankada parlamentar FRETILIN.

Ho resultadu votus nebe iha maioria deputado FRETILIN no CNRT vota ba kandidatu FRETILIN nian nee hodi lidera orgaun eleitoral nebe komunga prinsipiu nudar orgaun independente no imparsial.

CNE nudar orgaun eleitoral ho knar konstitusional atu halao supervizaun ba eleisaun hotu-hotu hodi garante Sufrajiu Universal, direktu, livre no periodiku iha Nasaun Republika Demokratika Timor Leste.

Agora duvida mak oinsa komisariu ida halao ninia knar suprevizaun ho independente no imparsial, garante sufrajiu universal, direktu no livre  se komisariu rasik iha tusan politiku ho partido politiku ka uza kamisa partido politiku ida nian?, lahatene los.

 CNE ohin loron nee lahanesan ho CNE anterior. CNE uluk iha komisariu 14 hodi halo supervizaun ba aktu eleitroal hotu hotu maibe revizaun lei eleitoral foun nee komisariu iha deit ema nain 7 tan nee sei difikulta CNE atu halo superevisaun ba eleisaun iha tinan oin mai.

Nunee mos komisariu CNE antigu sira halo supervisaun ida nebe regiroso, kritika partido politiku sira nebe viola lei eleitoral no mos kritika Partido politiku sira iha Parlamentu Nasional nebe hetan subvensaun publiku maibe laiha relatoriu no laiha sede iha munisipiu sira.

Agora Prezidente Comissão Nasional das Eleições (CNE) foun nee bele banati tuir regirocidade nebe komisariu anterior halao ona durante nee ka lae? publiku hein servisu CNE nian.

Tamba CNE nia knar no misaun ne’e nudar lejitimasaun ba Orgaun Estadu hotu-hotu iha Timor Leste atu ukun, ho nune’e hametin liu tan kultura demokrasia Timor Leste nian, hodi hatudu nafatin ezemplu diak ba Mundu internasional.

Nunee mos ironia oituan iha PN, durante nee Feto Parlamentar tane as iguladiade jeneru, defende direitu feto nian no mos defende emansipasaun feto maibe kandidatu feto ba Presidente CNE laiha feto ida iha Parlamentu Nasional mak fo votus kandidatuhusi feto nian.

Ne’ebe distintu deputada sira lalika obriga ema seluk atu defende direitu feto nian se deputada sira rasik ka represetante feto iha Parlamentu nasional rasik la defende ninia feto maluk sira hodi ukun.

Maske imparsialidade no independensia CNE kestionadu maibe hakarak ka lakohi deputado sira mak ita nia representante hodi hili ona lideransa CNE nee. Nee mak lalaok demokrasia representantiva. Ne’ebe parabens ba presidente CNE eleitu, Alcino de Araújo Barris e votus susceso ba ita boot. *

Amu Belo Vizita Dezenvolvimentu Oe-Cusse

$
0
0

Premiadu Nobel da Páz, Don Carlos Filipe Ximenes Belo, SDB, sei vizita Rejiaun Espesiál Autónoma Oe-Cusse, Sábadu (20/8/2016) dader.

Tuir informasaun ne’ebé Matadalan Online asesu hosi  Sekretáriu Rejionál Edukasaun Solidariedade Sosiál, Sr. Arsenio Paixão Bano, iha Kuarta (17/8) katak objetivu hosi Don Carlos nia vizita ne’e atu haree progresu dezenvolvimentu Rejiaun Oe-Cusse.

Don Carlos vizita Oe-Cusse tanba hetan konvite hosi Prezidente Autoridade Rejiaun Autónoma Espesiál Oe-Cusse Ambeno ( RAEOA) no Zona Ekonomia Espesiál  Sosiál Merkadu Timor-Leste (ZEESMTL), Dr. Marí Alkatiri.

Amu Belo nia prezensa iha Oe-Cusse sei simu hosi Sekretáriu Rejionál, Pedro de Sousa Xavier no Diretór Obras Públikas Rejionál, Cândido Amaral, Padre sira, Konsellu Pastorál Oe-Cusse, Eskola Bázika Filiál 1 de Maiu no Eskola Bázika Sentrál Palaban.

Iha loron Domingu (21/8), Amu Belo sei dirije misa iha Igreja Numbey Oe-Cusse no hafoin misa ramata sei fila hikas ba Dili. (Anibal)

Matadalan

FP 10 AMEASADU MULTA FALI ESTADU NIA OSAN

$
0
0

Funsionariu Públiku (FP) nain 10 ameasadu  sei selu  fali Estadu nia osan  ne’ebé maka sira simu durante sira servisu hanesan Asesor iha institusaun Estadu.

“Por volta ema  nain 10 maka   ita deskonfia, agora   tama  ona  iha prosesu  ida  atu hasai nota de kulpa ba sira, kuandu  ita iha dadus hatudu ona katak,   iha,”esplika Komisariu  Komisaun Funsaun Públika (KFP), Olandina Caero, ba   jornalista iha Palasiu Governu, Tersa (16/08).

Kona-ba sansaun, Olandina Caero dehan,  KFP la haree ba krimi, maibe KFP haree ba ema ninia komportamentu, haree ba administrativamente nia kontra ka lae.

“Agora  buat ida  ne’ebé maka KFP halo maka  ne’e, depois hetan tiha evidensia hatun sansaun ba sira, obriga mos sira, tanba  lei fo fatin obriga  sira atu fo fila fali Estadu nia osan  ne’ebé sira la merese, depois  inkaminha ba Ministerio Publiko. Depois MP maka hare’e  determina  iha ka lae, krimi ruma  iha ne’eba,”Olandina Caero.

Nia dehan, agora foin maka hahú, labele to’o tinan rua  atu  nune’e bele fo sai ba públiku katak  afinal  iha duni ema  halo  servisu dobru  hodi simu  osan Estadu  iha fatin rua  ne’ebé lei la preve.

“Ha’u  hakarak hateten  50%  la’o ona, entaun ita seidauk  bele koalia sai  ka ita seidauk  bele fo hatene sai enkuantu  ita seidauk iha rezultadu   ne’ebé maka klaru, KFP lakohi koalia temi  enkuantu seidauk hetan klaru, mas 50% komesa hatudu ona evidensia,”dehan Olandia Caero.

Iha  parte seluk, Diretor Inspektor  Jeral Estadu, Francisco Carvalho hateten,  kona-ba  FP sai asesor hodi simu salariu dobru husi Estadu ne’e agora dadauk iha KFP nia liman.

“Ha’u  hanoin sira haree-to’ok  iha ne’eba, tanba  kompetensia KFP ninian sira seidauk em caminha mai, maibe nain 10 ne’e los duni,”dehan Francisco Carvalho.

Nia dehan, tuir  lolos  ne’e FP labele sai fali asesor  hodi  simu salariu rua. “Se  nia  hakarak sai asesor nia tenki rezigna-an tiha  husi  servisu FP ne’e. Atu fo sansaun ba FP sira ne’e, sei haree lai  ninia kontekstu  ne’e halo nusa. Por ezemplu nia uluk sai hanesan Diretor iha fatin ida nia xefia  depois nia ba servisu fali iha fatin ida seluk, maibe nia  prosesu ne’e seidauk  remata  katak, ne’e adia ajustamentu nia salariu  ne’e devolve fali mai.   Ne’e duni, falha  iha prosesu administrative ida,  mas kuandu  nia hatene hela taka lia ba malu ne’e, buat ida bolu  futu lia hamutuk  depois hodi hetan benefisiu   ne’e prejudika orsamentu Estadu nian,”dehan Francisco Carvalho,”dehan nia.avi

Jornal Nacional

ESTUDANTE ESKOLA ES HAHÚ PROSESU APRENDIJAJEN

$
0
0

Hafoin  ferias  ejame segundu periodiku 2016 kuaje semana rua  tuir kalendariu Ministerio Edukasaun (ME) estudante hotu-hotu hahu husi estudante Ensinu Primaria (EP) to’o iha estudante Ensinu  32 (SMP) no Ensinu Sekundaria (ES) hahu fila fali prosesu aprendijajen.

Lia hirak ne’e hato’o husi Diretor Eskola ensinu sekundariu jeral 5 de Maio, Manuel Verdial ba jornalista sira iha nia servisu fatin Becora Tersa (16/8/2016).

“Lolos horseik loron 15 fulan Agustu estudante sira hahu tama fila fali eskola maibe tanba foin loron primeiru no hanesan bai-bain loron primeiru ne’e hahu ho limpeja entaun ohin mak foin hahu prosesu aprendijajen hanesan bai-bain,”Manuel Verdial  hatete.

Nia hatete maske data dia 15 nudar data ne’ebe tuir lolos estudante sira tama hotu maibe na realiadade sei iha estudante lubuk ida mak ladauk tama sei iha infomasaun no iha balun mak iha informasaun katak balun sei iha foho hodi foti bukae no seluk tan.

Antes ne’e Diretor Jeral Planeiamentu i Cooperasaun (DJPC)Antoninho Pires mos hatete katak tuir kalendariu ME estudante hotu-hotu  tenki ferias hodi fo oportunidade ba profesores sira atu tuir formacão.

“Tuir kalendariu edukasaun normalmetne kada ejame periodiku estudate hotu-hotu hahu husi estudante primaria too sekundaria tenki ferias hotu apra profesores sira  bele ba tuir fali formasaun lingua Portugues,”nia haktuir.

Entertantu  Efrodito Ramos estudante Ensinu Sekundariu Geral  (ESG) São Jose Operariu Balide  hatete, prosesu aprendijajen iha nia eskola refere hahu la’o iha loron 15 de Agusto.

“Ohin ami hahu prosesu aprendijajen hanesan bai-bain, lolos ne’e tama horsei maibe tanba loron primeiru entaun ami mia limpeja depois agora mak foin tama,”Efrodito hatete.

Tuir observasaun diarione’e iha terenu nota katak, kauje eskola hotu-hotu hahu prosesu aprendijajen hafaoin ferias kuaje semana rua maibe iha mos eskola balun hanesan eskola  Centro Chalom  no Institutu Siencia Cristal (ISC) ladauk hahu prosesu aprendijajen no sei tama fila fali iha segunda oin mai.Ola

Jornal Nacional

EDIFISIU FOUN MF SEI INSTALA DATA CENTER

$
0
0

Edifisiu foun Ministeriu Finansas (MF) to’o agora seidauk bele uza ba servisu, tanba sei iha hela prosesu instalasaun interior no data center.

“Interior pitmen ida ita tau hanesan ekipamentu servisu nian hanesan kadera meja fahe ba kuartu-kuartu  servisu  nian  ne’e lao hela,  soquue  ita seidauk finaliza  hein katak,  bele finaliza  iha tinan ida ne’e, ida  fali maka  instalasaun data center ka IT ne’e   ninia servisu  paralelu ne’e servisu interior pitmen, signifika kuandu ida ohin interior pitmen ne’e avansa diak, entaun data center mos lao tuir,”esplika  Vise Ministru Finansas Helder Lopes,  ba jornalista  iha Palasiu Governu Tersa (16/08).

Nia hatutan, ba kompañia  ne’ebé maka kaer projetu ba data center no IT ninian ne’e   iha joint venture ( kompañia Timor ida ho Indonesia), agora ba interior pitmen ne’e mos joint venture kompañia sira husi Portugal.

Kona-ba  orsamentu   ne’ebé maka gasta ba projetu instalasaun no data center  ne’e rasik, Helder Lopes, dehan, nia parte ladun lembra ona.

Tuir Helder Lopes nia haree  projetu rua ne’e la’o diak  hela, no hein katak ninia implementasaun  kontrator sira aselera lalais.avi

Jornal Nacional

AETL TENKI SERVISU HO KUALIDADE

$
0
0

Vise Ministra Saude Ana Isabel Soares husu ba membru Asossosiação dos Enfermeiros de Timor- Leste ( AETL ) atu hatudu prestasaun servisu ho diak, profesional  no ho kualidade hodi servi ema moras sira iha ita nia rai laran.

Lia hirak ne’e vise Ministra Saude Ana Isabel Soares hato’o bainhira partisipa aniversariu Asosiasaun Enfermeiros dos Timor- Leste (AETL) ba dala XVI, Tersa (16/8) iha salaun MSS Caicoli.

“Ho aniversariu Asossosiação dos Enfermeiros de Timor-Leste ( AETL ) ba XVI ne’e, hau lori ministeriu nia naran hato’o parabens ba enfermeirus no enfermarairas Timor, hau husu imi servisu diak liu tan, hodi servi ita nia povu sira,”dehan vise Ministra Ana Isabel.

Iha parte seluk, secretariu jeral AETL, Santana Martins esplika, AETL hari’i husi enfermeirus iha tinan 2000, momentu ne’eba enfermeiru sira mudifika sira nia komitmentu, hodi organiza no define hamutuk estratezia liu-liu apoiu ba prosesu konstrusaun servisu nasional saude.

“Tanba ne’e ohin, ita tomak hamutuk iha ne’e hodi komemora loron espesial Asossosiação dos Enfermeiros ba dala XVI, loron ne’ebe importante ba enfermeiros sira nian iha nasaun ida ne’e,”tenik nia.

Tantu Albertina da Costa sente kontente ho loron AETL nian tanba loron ne’e importante tebes ba enfermeiras sira nian hodi hanoin fila fali tempu uluk no tempu agora atu servisu diak liu tan servi komunidade.car

Jornal Nacional

Major F-FDTL: Jerasaun Foun Tenke Estuda Lian Portugés

$
0
0

DÍLI, (ANTIL) – Major FALINTIL-FDTL, Major Jenerál Lere Anan Timur husu ba jerasaun foun sira atu estuda lian Portugés.

“Bainhira iha ailaran maske lori tempu, maibé ikus mai nia sekretáriu ho kodígu “Bersam” ka ho naran kompletu Mario Baptista bele halo relatóriu ho lian Portugés“, Major Jenerál konta iha audiénsia sira iha Sentru Konvensaun Díli, Kuarta, (17/8).

Hatutan, iha ailaran FALINTIL sira halo relatóriu ho portugés. “Fofoun ha´u nia sekretáriu ne´e halo relatóriu ida lori fulan mak hotu, tuir mai semana, hafoin ikus mai bele loron ida. La´os ho tetun maibé ho portugés”.

Ho ida ne´e, nia motiva audiénsia sira katak nu´udar jerasaun foun, presiza estuda liliu mós ba lian portugés. (jornalista: Rafy Belo      editora: Rita Almeida)

Foto: Major Jenerál FALINTIL-Forsa Defeza Timor-Leste (F-FDTL), Lere Anan Timur

Governu Rekolla Ona Parsela Centu Ital Mil

$
0
0

DILI, (ANTIL) – Governu liu-hosi Sekretaria Estadu Terras no Propriedades (SETP) rekolla ona parsela kuaze centu ital mil ba tinan ne’e.

”Tama 2016 total parsela ne’ebé foti kuaze centu ital mil”, Sekretariu Estadu Jaime Xavier Lopes ba ANTIL iha ninia serbisu fatin, Kuarta, (17/8). ”Konserteza to’o 2017, sira sei halo hotu kontratu ho governu”.

Levantamentu ba prosesu kadastrais hahú iha kuartu governu no servisu hamutuk ho USAID liu-hosi programa ida naran ita nian rai. Governu kontinua ho levantamentu hodi kontratu Timor-oan ne’ebé konsorsiu ho kompania hosi Portugal komesa 2014.

Prosesu levantamentu ne’e halo iha teritoriu tomak, Dili inklui Rejiaun Administrasaun Enklave-Oecusse (RAEO).

Durante ne’e, prosesu la’o normal, problema ne’ebé komunidade sira infrenta sempre rezolve, tanba hahú levantamentu halo uluk sensibilizasaun ba komunidade sira no enkontru.

Prosesu ne’ebé agora la’o, nia dehan, sukat rai no halo avaliasaun ba rai nomos uma nia folin. Tanba, sistema ne’ebé estabelese iha kadastru ho lian Tetum no Portugués. (jornalista: Rita Almeida)

Foto: Sekretariu Estadu Terras no Propriedade, Jaime Xavier Lopes. foto ANTIL

Lere Husu Jerasaun Foun Hametin Nasionalizmu

$
0
0

DÍLI, (ANTIL) – Major Jenerál FALINTIL-Forsa Defeza Timor-Leste (F-FDTL), Lere Anan Timur husu ba jerasaun foun atu hametin nasionalizmu.

“Hadomi imi nia rain nomós hadomi imi nia povu”, hatete Lere iha nia intervensaun kona-ba “Dá Luta nas Montanhas à Vitória” iha Konferénsia Daruak  Memória no Identidade Nasionál, Sentru Konvensaun Díli, Kuarta, (17/8).

Lere mós husu ba jerasaun foun atu estuda maka´as tan, nia hatete, ita ne´ebé moris sei debe hela sira ne´ebé mate (éroi sira) hodi luta ba libertasaun nasionál Timor-Leste.

Tan ne´e ita tenke hatutan sira nia ain ain fatin, halo tuir saida maka sira halo.

“Ita ukun aan la´os milagre maibé ita lori ita nia maluk barak sira nia isin no ran maka ita bele ukun aan. Sira la mate karik ita la ukun aan”, nia reforsa.

Iha biban ne´e, nia mós haktuir, durante luta iha ailaran sira iha prínsipu ida de´it katak mate ka moris ukun rasik aan.

Nune´e mós nia haklaken, luta TL ne´e konta mós kontribuisaun husi nasaun sira ne´ebé agora inklui iha Comunidade dos Países da Língua Portuguesa (CPLP) ne´ebé luta hodi hetan ukun aan inklui teória Mao Tse Tjun, China hodi konduta ita nia funu.

Nia hatutan, Timor-Leste nia luta durante tinan 24 nia laran ne´e funu ida ne´ebé úniku diferente tebes iha mundu rai klaran, tanba TL konta ho nia forsa rasik. (jornalista: Rafy Belo; editora: Rita Almeida)

Foto: Major Jenerál FALINTIL- Forsa Defeza Timor-Leste (F-FDTL), Lere Anan Timur. Foto Espesial

Austrália sei taka kampo refujiadu iha Papua Nova Guiné

$
0
0

Austrália konkorda ona taka kampo refujiadu iha Manus Island, Papua Nova Guiné, hanesan fatin ne’ebé refujaidu atus ida resin hosu tulun, tuir informasaun hosi governu Papua, maski lafó sai loron enseramentu nian. 

Hetan kritika maka’as, ba iha polítika australiana nian relasiona ho migrasaun ne’ebé fulan abril liu ba tenke haree hikas, bainhira Supremu Tribunál Papua Nova Guiné fó sai katak Austrália ne’ebé koloka refujiadu hirak ne’e ba iha teritóriu Papua, “lalegál no antikonsttitusionál”. 

"Iha Papua Nova Guiné nomós Austrália konkorda ona hodi taka kampo refere", tenik primeiru ministru Papau Nova Guiné, Peter O'Neill.

SAPO TL ho Lusa – Foto: Bulent Kilic/AFP
Viewing all 16014 articles
Browse latest View live


<script src="https://jsc.adskeeper.com/r/s/rssing.com.1596347.js" async> </script>