Quantcast
Channel: - TIMOR AGORA
Viewing all 16014 articles
Browse latest View live

Klérigu radikál britániku enfrenta pena ho kadeia

$
0
0

Klérigu britániku Anjem Choudary, ne’ebé hetan akuzadu  enkoraja joven musulmanu sira, hetan kondena tamba apela apoiu ba grupu estremista Estadu Izlámiku (EI) no  hasoru pena tama kadeia.

Mane, ho tinan 49 no ko-réu Mohammed Mizanur Rahman, ho tinan 33, koloka vídeo sériu ida iha  Youtube ne’ebé konvida apoiu ba grupu ne’e no  jura fiar ba líder hosi EI, Abu Bakr al-Baghdadi.

Hetan  kondenadu tamba  apoia organizasaun terrorista ilegál ida no mantein iha prizaun preventiva, hafoin hala’o ona julgamentu fulan kotuk, iha Londres.

Desizaun ikus lafó sai ba públiku to’o agora tamba limitasaun iha lei.

Chowdary hanesan  responsável britániku hosi Islam4UK, ka al-Muhajiroun, grupu ida ko-fundadu hosi  Omar Bakri Muhammad ne’ebé defende implementa lei izlámiku iha Reinu Unidu ne’ebé  iha tempu ne’ebá hetan bandu.

Entre radikalizasaun sira  hosi Muhajiroun konta moos ho bombista suisida ne’ebé hamate ema 52 iha transporte públiku londrinu fulan jullu 2005 no mane ida ne’ebé hamate soldadu Lee Rigby iha kapitál britániku 2013.

Sentensa marka ona ba loron  06 setembru no Choudary hasoru  pena ida ho máximu prizaun tinan 10.

Antigu advogadu ne’e, iha oan lima, molok fó sai ona infornmasaun katak nia organiza eventu pró-Osama Bin Laden iha Londres, 2011, no  integra ba grupu ida ne’ebé sunu papoila (símbolu ida ne’ebé omenajeia sira mate iha Funu) durante protestu iha Loron Armistísiu, iha Londres, 2010.

SAPO TL ho Lusa

Governu mosambikanu esklarese katak ladauk iha akordu ho Renamo

$
0
0

Delegasaun hosi Governu mosambikanu ne’ebé halo negosiasaun ho Renamo horisehik dehan katak ladauk iha akordu kona-ba nomeasaun hosi governadór provinsia opozisaun no entendimentu ikus foin bele taka iha altu nivel nian. 

“Ladauk iha desizaun ruma. Karik iha ema ruma maka dehan katak Governu aseita ona hodi nomeia governadór Renamo (Resistência Nacional Moçambicana) nian ba iha provínsia neen, ne’e sala. Lalos. Iha ipóteze”, tenik Jacinto Veloso, xefe delegasaun governamentál ba jornalista sira hodi esklarese termu komunikadu nian ida ne’ebé molok ne’e, lee hosi portavos sesaun negósiu nian.

Liu tiha ronda horisehik nian, José Manteigas, lider hosi ekipa negósiu hosi partidu opozisaun bot, ko’alia lori portavos komisaun mista nian, lee komunikadu ne’ebé deklara “kona-ba governasaun iha provinsia neen, ne’ebé maka delegasaun sira konkorda atu tenke hetan mekanismu legál ba nomeasaun provizóriu hosi governadór provinsiál hosi partidu Renamo nian, iha tempu badak”.

SAPO TL ho Lusa 

Moçambique: NYUSI NOMEARÁ GOVERNADORES INDICADOS PELA RENAMO

$
0
0

Os governadores da Renamo serão nomeados com base em arranjos legais pontuais a serem introduzidos na Constituição da República.

O Presidente de Moçambique, Filipe Nyusi poderá nomear, em breve, governadores indicados pela Renamo nas seis províncias onde o partido de Afonso Dhlakama reclama vitória nas eleições gerais de 2014.

Trata-se das províncias de Niassa, Nampula, Zambézia, Tete, Manica e Sofala.

As nomeações ainda não têm data precisa.

Mas conforme um acordo assinado hoje, 17, pela Comissão Mista do diálogo político, a medida deverá acontecer, antes do final do ano em curso.

“Sobre a governação da Renamo nas seis províncias, devem ser encontrados mecanismos para a nomeação provisória dos governadores provinciais oriundos do Partido Renamo, o mais cedo possível”, lê-se no acordo.

A nomeação será com base em arranjos legais pontuais a serem introduzidos na Constituição da República e na legislação sobre os órgãos locais do Estado. Tais arranjos deverão ser aprovados pelo parlamento este ano.

William Mapote – Voz da América

Moçambique. FUZILAM POVO E REFUGIAM-SE NO JOGO DO EMPURRA RESPONSABILIDADES

$
0
0

Polícia deprecia depoimentos dos sobreviventes do fuzilamento em Sofala e acusa Renamo de se fazer passar pelas forças governamentais

A Polícia da República de Moçambique (PRM) desvaloriza as declarações dos sobreviventes da execução militar de seis pessoas, na passada sexta-feira (12), no distrito de Cheringoma, na província de Sofala, e acusa os guerrilheiros da Renamo de recorrer a artifícios para se fazer passar pelas Forças de Defesa e Segurança (FDS) com o intuito de cometer desmandos e confundir a opinião pública e as vítimas da guerra que segue sem fim à vista.

Questionado pelo @Verdade que elementos a Polícia usa para imputar à Renamo o assassinato de seis pessoas a tiro e os seus corpos posteriormente carbonizados, naquele ponto do país, Inácio Dina, porta-voz do Comando-Geral da PRM, afirmou que “não se trata de atribuição, é um facto que são os bandidos armados da Renamo que cometem as atrocidades” que o país regista.

Segundo ele, os tais malfeitores “procuram confundir a opinião pública, os moçambicanos e as suas vítimas fazendo-se passar por Forças de Defesa e Segurança durante os ataques. As populações devem manter-se vigilantes em relação ao recurso à alegada artimanha.

Entretanto, António Muchanga, porta-voz da formação política visada, considerou que não haver provas que garantam que o ataque em alusão tenha sido realizado pelos homens armando da “Perdiz”. E observou que no seio das FDS reina muita indisciplina.

Desacreditando os depoimentos dos sobreviventes que asseguram ao canal privado de televisão STV que o crime foi cometido por elementos das FDS, Inácio Dina insistiu que a equipa que esteve no local onde as seis pessoas foram mortas “teve informações claras” de que os responsáveis são os guerrilheiros do partido liderado por Afonso Dhlakama.

Outrossim, Inácio Dina disse ainda não haver dúvidas porque, há semanas, na mesma zona, três camiões transportando madeira foram assaltados e os seus ocupantes espancados, retirados os seus pertences e deixados à sua sorte. “Não se pode pensar em nenhuma constatação senão um acto cometido pelos bandidos armados da Renamo. Já tínhamos tidos outras ocorrências na mesma região”.

É normal, de acordo dom Dina, que alguém submetido ao pânico e sobreviva duma atrocidade similar a de Cheringoma tenha uma conclusão diferente das autoridades policiais. Porém, “interessam-nos aquelas pessoas para nos fornecer informações úteis que nos possam ajudar a chegar aos banidos que cometeram o acto e evitar acontecimentos similares”.

Emildo Sambo - @Verdade – Título PG

Human Rights Watch duvida que Austrália encerre centro de detenção de imigrantes na Papua

$
0
0

Sydney, Austrália, 18 ago (Lusa) -- A organização de defesa dos direitos humanos Human Rights Watch (HRW) disse hoje ter dúvidas sobre o anúncio da Austrália do encerramento do centro para imigrantes que mantém na ilha papuana de Manus.

A Austrália e a Papua Nova Guiné anunciaram na terça-feira o encerramento das instalações para o processamento de imigrantes indocumentados no território papuano aberto por Camberra em 2012.

Não obstante, os dois países não apresentaram uma data para o encerramento das atividades do centro, nem explicaram o que vai acontecer às 800 pessoas atualmente detidas no local.

O ministro da Imigração da Austrália, Peter Dutton, disse que os requerentes de asilo não serão, em nenhuma situação, "realojados em território australiano", num comunicado divulgado após reunir-se em Port Moresby com o primeiro-ministro da Papua Nova Guiné, Peter O'Neill.

"Infelizmente, a falta de substância do anúncio faz com que pareça um truque político barato para evitar tomar responsabilidades pelo centro de detenção", disse a HRW em comunicado.

Em abril, o Tribunal Supremo da Papua Nova Guiné ordenou o encerramento dos centros de detenção por considerar que viola as liberdades pessoais dos requerentes de asilo no quadro da Constituição do país.

A Austrália reativou em 2012 a sua política para a tramitação em países terceiros dos pedidos de imigrantes que viajam para o país em busca de asilo e acordou a abertura de centros de detenção na Papua Nova Guiné e Nauru.

Muitos dos imigrantes que as autoridades australianas intercetam fugiram de conflitos como os de Afeganistão, Darfur, Paquistão, Somália e Síria e outros escaparam da discriminação ou da condição de apátridas, como as minorias rohinya, da Birmânia, ou bidun, da região do Golfo.

Mais de cem antigos trabalhadores nos centros de imigrantes que a Austrália mantém em Nauru e Papua Nova Guiné pediu hoje ao governo de Camberra asilo em território australiano para os detidos naqueles estabelecimentos, informou na quarta-feira a imprensa local.

Os manifestantes também assinaram uma carta na qual pedem a abertura de uma investigação parlamentar sobre os incidentes de abusos sexuais e maus tratos contra os imigrantes no centro de Nauru, publicados na semana passada pelo diário The Guardian.

O jornal referiu mais de 2.000 relatórios sobre incidentes, escritos entre 2013 e 2015 por trabalhadores do centro, revelam abusos e traumas em crianças e mulheres no recinto que a Austrália estabeleceu junto à vizinha república de Nauru.

Os documentos relatam todo o tipo de abusos, incluindo violações de mulheres e crianças e autoagressões.

Tanto as autoridades australianas como as de Nauru rejeitaram as acusações e disseram que os relatórios eram "falsos" e "fabricados".

FV (DM) // FV.

Kapasitasaun Importante ba Implementasaun Polítika Dezentralizasaun

$
0
0

DILI, (ANTIL) – Atu implementa polítika dezentralizasaun iha munisípiu sira, kapasitasaun iha área rekursu umanu importante.

“Em-prinsípiu hosi governu Austrália iha ona tempu naruk apoiu munisípiu ita Timor Leste i sei kontinua apoiu polítika desentralizasaun iha Timor-Leste”, Diretór Exekutivu governu lokál Victoria, Graeme Emonson hatete iha Ótel Timor, Kuarta, (17/8).

Ho relasaun amizade ne’e, governu Victoria, iha fleksibilidade tomak atu tulun Timor iha área kapasitasaun.

Liu-hosi konferénsia Dezentralizasaun Administrativa no Poder Lokál ho tema “Construir o Poder Local com Determinação e Coordenação ne’ebé organiza hosi Ministériu Administrasaun Estatal, Graeme Emonson hatutan, TL ho Austrália iha ona relasaun ne’ebé naruk bazeia ba amizade no respeitu mutuo.

Governu Victoria oras ne,e dadaun halao mos reforma ba munisipál kona-ba revizaun lei governu lokál Vitoria, hadi’a governasaun munisipál no apoiu sustentabilidade poder lokál inklui promove partisipasaun feto iha governu lokál.

Vise Ministru Estatal TL, Tomas Cabral iha nia intervensaun hatete, kona-ba progresu no dezafiu iha prosesu dezentralizasaun administrativa haree liu ba servisu munisípal no eleisaun.

Tomas esplika, objetivu hosi dezentralizasaun nudar planu estratejiku dezenvolvimentu nasionál 2011 to’o 2030 estabelese objelivu haat atu atinji polítika dezentralizasaun administrativa liu-hosi dezenvolve setór privadu, promove instituisaun estadu ida forte, kria oportunidade foun iha partisipasaun demokrasia no asegura prestasaun ida efektivu tuir konstituisaun RDTL artigu 72 hatete.

”Agradese ba delegasaun hosi Austrália no Portugal, maske dok sira bele partisipa iha ne’e”, Tomas Cabral agradese.

Konferénsia ne’e hetan partisipasaun hosi sekretariu estadu das autarquias lokais, Portugal, Carlos Miguel. Reprejentante governu lokál ba estadu Victoria no administadór munisípiu sira inklui administradór sub distritu TL.

Atividade ba konferénsia dahuluk mak elabora planu investimentu no kooperasaun munisipál ne’ebé sei fasilita hosi diretór jerál dezentralizasaun administrativa TL.

Diretór jerál ajénsia dezenvolvimentu nasionál, Samuel Mendonca sei fasilita sesaun implementasaun programa planeamentu dezenvolvimentu integradu. Nune’e mos diretór Programa Nasionál Dezenvolvimentu Suku (PNDS) sei fasilita sesaun. (jornalista: Manuel Pinto; editora: Rita Almeida)

Foto: Ministériu Administrasaun Estatal, Kuarta, (17/8) to’o Kinta, (18/8) organiza konferénsia Dezentralizasaun Administrativa no Poder Lokál ho tema "Construir o Poder Local Com Determinação e Coordenação iha Ótel Timor. Foto ANTIL/Antonio Gonçalves

TANBASA PROJECTOS INFRA-STRUTURA NEBE IMPLEMENTA IHA TIMOR LESTE DALA WAIN LAIHA KUALIDADE..?

$
0
0


I. Introdusaun

Dezenvolvimentu Infra-estrutura hanesan Estrada, Ponte, Irigasaun, Edifisiu, Rede abastesimentu be mos, Rede elektrika no sira seluk importante tebes hodi bele servi nesesidade sidadaun sira moris iha aspektu ekonimiku, sosial no institusional. Ho lia fuan badak bele dehan katak infra-estrutura nee importante tebes ba dezenvolvimentu nacional tuir Plano Estratejiku Dezonvolvimentu Nasional (PEDN) Timor Leste nian.

Maibe dalawain Projectos Infra-strutura sira nebe mak implementa iha Timor Leste POVU HALERIK tanba LAIHA KUALIDADE. Exemplu: Estrada sira iha Kapital Dili Rehabilita la too Fulan tolu (3) at fila ali ona, no agora halo inundasaun makas iha tempu udan. Estrada ligasaun Dili – Baucau agora Kuak ba bebeik fali tiha ona, no projectos infrastrutura sira seluk barak nebe mak laiha kualidade.

Tuir hau nia hare no hatene katak obras sira ne’ebe Governu Konstitusional Timor Leste halo dala wain lahetan kualidade ne’ebe diak, tanba  Faktores sira hanesan tuir mai nee:

1. La iha Planeamentu ida maka Integradu, Global no Longu Prazu 

2. La iha supervisaun ba projektu maka efektivu no kontinu husi Governu/Ajencia Kompetente. 

3. La iha Kualifiakasaun husi Instituisaun kompetente ba Empreza nasional iha Dezain no Konstrusaun Civil liliu iha aspektu Finaseira, Pessoal Tekniku, Teknologia no Ekipamentus.
  
II. Rekomendasaun

Ho faktores sira nebe halo Projectos Laiha Kualidade maka  Hau Rekomenda ba VI Governo Konstitusional spesialmente ba Ministro Obras Publika e Telekomunikasaun atu hare kestaun sira hanesan nee. Rekomendasaun mak hanesan tuir mai nee:

1. Orienta supervisor sira atu halo kontinuidade ba supervisaun obras publika wainhira projeitu hahu lao too remata. 

2. Ministro Obras Publicas atu halo kapasitasaun ba pessoal tekniku nebe halo supervisaun ba obras sira iha Territoriu Nasional tomak (tanba durante nee ami hare katak supervisor seidauk halao knar diak) 

3. Presiza hare/defini diak ba funsaun Ministerio Obras Publicas no Agencia de Desenvolvimento Nacional (ADN) konaba prosesu supervisaun ba projetu publiku sira (tanba ami hare iha duplikasaun servisu maibe rezultado servisu hanesan deit)

4. Presiza hare no avallia diak ba kriteria atu harii kompanha(tanba atu hetan kualidade servisu nebe diak konforme ba kapasidade kompannha) 

5. Presiza aplika sansaun ba kompanha sira nebe halo servisu laiha kualidade(tanba impede planu dezenvolvimento governo nian) 

6. Husu mos ba VI Governu Konstitusional atu bele konsidera Estagiu Akademiku/Profisional ba Finalista Estudante Engenharia Civil husi Universidade sira iha Timor Leste kona ba prosesu Planeamentu, Ekzekusaun no Fiskalizasaun Projektu Publiku iha Territoriu tomak, hanesan parte husi formasaun no promosaun Rekursos Humanos Lokal/Nasional.

Husu ba parte Minisreiro Obras Publica no Parte kompotentes sira atu hare rekomendasaun hirak nee, atu nune ita lao ba oin ho dezenvolvimento fiziku mak ho kualidade. 

Husi: Caetano Jose Freitas Nu. Kontaktu: +670 77490286 Email:bahaboba.qian1989@gmail.com   

Rai-nakdoko ho magnitude 5,7 doko kosta nordeste Austrália nian

$
0
0

Rai-nakdoko ho magnitude 5,7 eskala Richter iha ohin doko litoral nordeste Austrália nian, ne’ebé laiha informasaun ruma hosi autoridade sira kona ezisténsia vítima no estragus. 

Serviço Geológico dos Estados Unidos (USGS), ne’eb’e halo vijilánsia atividade rai-nakdoko iha mundu tomak, lokaliza hiposentru ho profundidade kilómetru  hitu, no 54 iha leste Bowen ka 151 kilómetru iha norte Mackay, parte rua ne’eb’e pretense ba  lokalidade estadu Queensland.

Sentru Alerta Tsunami Pasífiku nian laemite fó sai alerta ruma kona-ba risku tasi boot ne’e.

Rai-nakdoko laabitua iha Austrália, ne’ebé lokaloza dook hosi naran "Anel de Fogo do Pacífico", área ida ho atividade sízmika no vulkánika ne’eb’e sempre akontese besik 7.000 kada tinan, barak liu moderadu.

SAPO TL ho Lusa

Human Rights Watch duvida ho Austrália taka sentru detensaun imigrante iha Papua

$
0
0

Organizasaun defeza direitus umanus Human Rights Watch (HRW) informa iha ohin sente  dúvida ho anúnsiu Austrália nian kona-ba enserramentu sentru imigrante ne’ebé  mantéin iha illa papua no Manus. 

Austrália no Papua Nova Giné anunsia iha tersa-feira ne’e  enserramentu instalasaun ba prosessamentu imigrante indokumentadu iha territóriu papuanu ne’ebé loke hosi Kamberra iha 2012.

Maski nune’e, nasaun rua ne’e laaprezenta data ba enserramentu atividade iha sentru, nein esplika saida maka  akontese ba ema na’in 800 maka agora sulan hela iha ne’ebá.

Ministru Imigrasaun Austrália, Peter Dutton, haktuir katak rekerente asilu nian laiha, kualkér situasaun " atu hela iha territóriu australianu", liuhosi komunikadu ne’ebé fó sai  hafoin reuni iha Port Moresby ho primeiru-ministru Papua Nova Giné, Peter O'Neill.

"Infelizmente, falta substánsia hosi anúnsiu ne’e hanesan truke polítiku baratu ida hodi evita sai responsabilidade ba sentru detensaun", haktuir  HRW iha komunikadu.
Iha abril, Tribunál Supremu Papua Nova Giné ordena enserramentu ba sentru detensaun tamba ne’e  konsidera viola liberdade pessoál rekerente asilu sira nian iha kuadru Konstituisaun  nasaun nian.

Austrália ativu fila fali  iha 2012 ninia  polítika tramitasaun ba nasaun terseiru hosi pedidu imigrante sira ne’ebé  buka  asilu halo viaje ba nasaun ne’e no loke sentru detensaun iha Papua Nova Giné no Nauru.

Imigrante barak ne’ebé  autoridade australianu intorompe  halai hosi  konflitu hanesan Afeganistaun, Darfur, Pakistaun, Somália no Síria no seluk hali tamba diskriminasaun ka kondisaun apátrida, hanesan minoria rohinya, hosi  Birmánia, ka bidun, hosi rejiaun Golfo.

Liu  antigu traballadór atus ida iha sentru imigrante ne’ebé Austrália mantéin iha Nauru no Papua Nova Giné iha ohin husu ba governu Kamberra atu  asilu iha territóriu australianu ba detidu sira ne’ebé maka estabelese iha ne’ebá, informa kuarta-feira ne’e hosi  imprensa lokál.

Manifestante sira moos assina karta ida ne’ebé husu loke  investigasaun parlamentar ida kona-ba insidente abuzu seksuál no tramentu ladi’ak kontra imigrante sira iha sentru Nauru, publika iha semana kotuk hosi  diáriu The Guardian.

Jornál ne’e refere liu  relatóriu 2.000 kona-ba insidente, hakerek entre 2013 no 2015 hosi  traballadór sentru, hatudu abuzu no trauma ba labarik no feto sira iha resintu ne’ebé maka  Austrália estabelese hamutuk ho  viziña repúblika Nauru.

Dokumentu hirak ne’e relata tipu abuzu sira hotu, inklui violasaun ba feto no labarik nomós autoagresaun.

Tantu autoridade australianu no Nauru rejeita akuzasaun hirak ne’e no hatete katak relatóriu ne’e "laloos" no "fabrikadu".

SAPO TL ho Lusa

Governu Seidauk Notifika Komunidade ba Konstrusaun Aeroportu

$
0
0

DILI, (ANTIL) – Mesmu governu liu-hosi Sekretaria Estadu Terras no Propriedades (SETP) seidauk hasa’i notifikasaun ba komunidade sira ba konstrusaun aeroportu internasionál Komoro, maibé planu ne’e tama ona ba prioridade nasionál estadu nian.

”SETP seidauk halo notifikasaun ba komunidade sira ne’ebé hela besik área aeroportu Komoro Nicolau Lobato. Mais em-prinsipiu, governu kontinua ko’alia kona-ba kontrusaun aeroportu foun”, SE Terras no Propriedades, Jaime Xavier Lopes ba ANTIL, Kinta, (17/8) iha ninia serbisu fatin.

Hanesan nasaun, Timor-Leste tenke iha aeroportu di’ak ida, tanba aeroportu nu’udar odamatan hodi konvida investór hodi investe.

Tanba ne’e, nia husu ba Timor-oan hotu atu kolabora ho governu para trasa prosesu dezenvolvimentu. ”Objetivu ida hosi ukun rasik-án ne’e mak dezenvolvimentu”, katak nia.

Agora, governu seidauk halo notifikasaun, maibé sei bolu komunidade para enkontru. Importante ba povo sira atu hanoin ona futuru harii uma mais la’ós besik área ne’ebé tama ba planu konstrusaun aeroportu Komoro.

Saida mak durante ne’e governu halo sobre notifikasaun ou avisu mak planu estadu, atu oinsá komunidade sira bele hatene programa governu nian ba dezenvolvimentu. (jornalista: Rita Almeida)

Foto: Sekretariu Estadu Terras no Propriedade, Jaime Xavier Lopes. foto ANTIL

Lee mos ANTIL

JUVENTINA MARKA ISTORIA IHA TORAJA

$
0
0

DILI - Juventina Napoleão Atleta feto Timoroan ne’ebé  sai ezemplu bo’ot ba jerasaun foun ohin loron. Nia foin fila mai hosi rai liur hafoin lori Timor-Leste nia naran sai segunda lugar iha iha palku internasionál maratona.

Eventu ne’ebé maka Timoroan ida  ne’e hola parte mos halo istória  maka Toraja Marathon 2016. Toraja Distritu ida lokaliza iha parte súl provinsia Sulawesi Indonesia. Eventu ne’e rasik halao ba dahuluk iha loron 13 Agostu 2016. Ba povu Toraja eventu desportu ne’e nudar eventu ida ke tama mós iha lista maratona Indonézia nian.

“Ami tuir Toraja marathon iha Indonézia dia 13 ho distansia 23km no hau konsege hetan 2 Lugar ho tempu 1h50 minutus tanba  kondisaun rute ladun di’ak,” informa Juventina ba Timor Post horsehik loraik via-rede sosiál. Kuarta (17/08).

Biografia badak hosi estrella Federasaun Timor Leste de Ateletismu (FTA) ne’e moris iha loron 22 Dezembru 1988 iha Assalaino munispiu Lautem, nia atleta Timoroan kompete iha halai taru ho distansia dook. Nia lori Timor Leste nia naran partisipa no kompete ona iha jogus desportivus olimpíkus mundiál iha Londres iha tinan 2012.

Diáriu eletrónikuRakyatku.Com haktuir iha loron sábadu (13/08) eventu ne’e halao iha fatin rua ida maka Tana Toraja no Toraja Norte. No finál iha Bakti Rantepal Toraja norte.

Atleta hosi Munisipiu lautem ne’e ninia prestasuan lahotu iha ne’e, iha tinan ne’e nia laran nia lori Timor Leste nia naran hodi manan medalla bronze iha jogus Universitariu ASEAN no mós atualmente sai kampiaun ba kurida ne’ebé organiza hosi Federasaun desportu akademiku.(ato)

Iha tinan 2014, Napoleão compete iha ASEAN University Games nia konkista ona medalla bronze iha kompetisaun halai 500m iha Palembang nudar medulla uniku partisipasaun kontijente Timor-Leste nian.

Iha inisiu 2015, vijesimu oitavu ka 28th Southeast Asian (SEA) Games iha Singapore, no92nd Malaysia Open Trackinklui nia finalize ho medalla silver.

Iha tinan 2012 ihaTokyoMarathontanba liha hatais ekipamentu la adekuadu nia finalza det kurida ho durasaun oras tolu liu minute lima.

Iha introdusaun Dili Marathon tinan 2010 atleta ne’e hatudu ninia kualidade. Compete iha Dili Marathons nia sempre hetan valor di’ak  hosi kompetisaun rai laran ne’ebé ho estandarte internasionál ne’e.(ato)

Timor Post

AS PONTA LESTE OHO TAIBESI HO GOLU BONITU

$
0
0

DILI - Ekipa futebol AS Ponta Leste konkista rezultadu diak iha primeiru jogu tasa 12 Novembru 2016. Sira hakat ba faze tuir mai hafoin tebe sai FC Portu Taibesi iha Kinta (18/08).

Jogu ne’ebé halao iha Estadium Munisipal Dili ne’e derije hosi árbitu senior Zelazio da Silva Juiz da linha 1 Filomeno da Silva Juíz da linha 2, Elisio Lopes.

Ekipa vensedór ne’ebé jére hosi Eduardo Pereira desde inísiu jogu ninia ekipa la hatudu joguextremeka halo presaun no ameasa. Situasaun hanesan akontese mós ba ekipa ne’ebé derije hosi PedroBaiasade Almeida.

FC Portu Tun ho formatu 4-4-2 ladun halo atakes ameasadu ba adversariu Ponta Leste ne’ebé mai ho formatu 3-4-3. Ekipa rua foti inisiativa hadau bola no kontrola bola barak liu.

Purvolta minutu 26, eru hosi defeza Portu Tabesi José  Gomes ho Julio Quintão ne’ebé hetan ona bola devia hasai ba liur maibe sira nain rua hateke malu, loke oprtunidade ba jogador adversáriu nain tolu iha grande area laran no konsege hadau hodi suta no bola muta sai mai liur hasoru kedas Sota Tokonaga.

Jogador Japones ne’e lansa suta ho maka’as la konsege salva hosi Aderito Fernandes no resulta golu dahuluk hosi jogu ne’e.  to arbitu lian ba tempu deskansa golu ida ne’e nudar úniku golu ne’ebé taka primeira parte Portu Taibesi 0 no 1 ba AS Ponta Leste.

Kontinua ba segunda parte, Jogador Japonés ne’e maske pozisaun avansadu, barak liu halao funsaun iha mediu hodi loke bol. Nia kontinua hamosu surpreza liu hosi bola kruza, nia ofrese tan segundu golu.

Lapara det iha ne’e; AS Ponta Leste maske hetan presaun hosi Portu Taibesi liu hosi kontra atakes sira, maibe sira mantein kontrola bola ho diak, nune’e iha minute 89, jogador FC portu komete erru no ofrese bola falta.  Adelino Coelho ne’ebé hetan fiar hodi halo ezekusaun konsege marka tan golu surpreza.

Bola ne’ebé Adelino suta hosi distansia metro 60 ne’e foti direita ba rede. Tanba pozisaun guarda rede iha liman karuk konsege halai no tuda an ba liman loos, lasalva no bola borus ba rede.  Golu ikus ne’e maka taka Vitoria AS Ponta Leste ba FC portu ho resultadu 3-0.

Iha intrervista ba mídia nasional sira, treinador Ponta Leste sente satisfeitu ho rezultadu ne’e, “Rezultadu  ne’e mai duni hosi ami nia preparasaun hafoin liga ne’e remata,” tenik Edu.

“Jogu ne’e, la fasil ami ganha,” espresa melhor treinador Liga Amadora époka 2015/2016 ne’e.

Nia rekuñese  ekipa FC Portu hatun ekipa ke la maioria, Ninia ekipa monu iha meiu tempu primiera parte, nia kontinua orienta atu jogador hotu diak liu hein no hadau i kontrola iha oprtunidade maka foin lansa kontra atakes.

Ekipa AS Ponta Leste- 1 Aderito Fernandes, 5 Adelino Ceolho, 15 Ezequel Fernandes 21 Agostinho da Silva, 4 Candido Oliveira, 17 Jorge Alves, 11 Lorenco Ximenes, 7 Ahmad Alixan,12 João Paulinho, 10 Ricardo Maia Souza no 9 Sota Tokonaga. Supliente- 22 Paulino Noronha, 2 Moises Amorin, 24 Felipe Leite, 8 Nidio Neto, 14 Camilo Boavida, 23 Marcelino Gusmao no 19 Duarte Gusmao. Treinador Eduardo Pereira.

Ekipa FC Portu Taibesi-1 Marcos Guterres, 27 Julio Quitão, 13 Jose Gomes, 6 Anguiso Barbosa, 66 Octavianus Mesquita, 8 Eusebio Almeida, 15 Armindo Almeida, 11 Domingos da Silva, 7 Marcelino Guterres, 90 Miguel Barbosa, 44 Cristiano Barbosa.Supliente-20 Lourenco T Guterres, 9 Miro valdo Bento, 18 Claudio Araujo, 3 Feliciano Tilman, 33 João Pereira, 28 Salvador Carlos, no 4 Jose da Silva.(ato)

Timor Post

SE MAKA FUNDADOR FALINTIL?

$
0
0

DILI - Estadu rekoñese ona loron 20 Agostu mak loron nasional ba FALINTIL. Maibé istória kona-ba sé maka fundador FALINTIL to’o agora públiku seidauk hatene lolo’os.

Tuir artigu ne’ebé hakerek nain Caetano Guterres Maulori ho títulu “sé maka fundador FALINTIL?” ne’ebé Timor Post sita, Kuarta (17/08), iha http://kiakilir.blogspot.com haktuir, FALINTIL, Forças Armadas da Libertasaun Nasional  Timor-Leste,  mai hosi transformasaun naran ne’ebé  Primeiro Comandante Rogerio Lobato ho pioneiros FALINTIL sira fo nanis kedas, ne’ebé  bolu “Forças Armadas da Desfesa do Povo Maubere”. Naran ne’e  iha tiha ona molok tama iha 1975.

Iha artigu ne’e hakerek nain hatete, Rogerio Lobato merese, iha direitu atu bolu fundador das FALINTIL.

Iha artigu ne’e nia konkluzaun mos hakerek nain haktuir, iha tempu ne’eba, Kay Rala Xanana Gusmão mos fo orientasaun barak oin sa atu forma Forças Armadas da Libertasaun nasional ida urgente atu desarma UDT bainhira hakerek nain hasoru Xanana iha sede Comite Central Fretilin nian, iha avo Xavier nia uma (Santa Kruz).

Hakerek nain haktuir, Xanana fo mos konsellos no orientasaun barak sobre sistema demokratiku, oin sa bele hetan relasoens di’ak  ho nasaun viziñu sira i kontribui ba paz i estabilidade rejional no internasional.

Tanba ne’e, hakerek nain konsidera Xanana hanesan konsilleru do kontra golpe no merese i iha direitu atu fo naran Fundador FALINTIL.

Entretantu hakerek nain haktuir mos katak, iha momentu ne’eba mos membros do Comite Central da Fretilin mos iha ona ideias atu forma Forças Armadas da Libertasaun Nasional  ida, iha sorumutu ne’ebé.

hala’o iha Alarico Fernandes nia uma, ho prezensa Mari Alkatiri, Alarico Fernandes, saudoso Carapina alias Lelo ho saudoso Nicolau Lobato, depois ikus mai, iha 20 de Agostu, saudoso Nicolau Lobato ho Mari Alkatiri  muda fali naran ida “Forças Armadas da Desfesa do Povo Maubere”ne’e  ba naran FALINTIL.

Tanba ne’e, hakerek nain mos hatete, Mari Alkatiri ho Alarico Fernandes, Saudozu Nicolau no Saudozu Carapina, mos merese i iha direitu atu bolu Fundador FALINTIL.(cao)

Timor Post

PM Reinu Kamboja Vizita TL

$
0
0

DILI, (ANTIL) – Primeiru Ministru Reinu Kambodia, Samdech Akka Moha Sena Padei Techo Hun Sen sei vizita Timor-Leste durante loron rua, Sesta, (19/8) to’o Sabadu, (20/8) hodi hametin relasaun bilaterál.

Durante vizita, tuir informasaun hosi Konsellu Ministru ne’ebé ANTIL rekolla hatete, vizita ne’e sei aprova no asina akordu rua no nota entendimentu ida.

Akordu sira ne’e regula kooperasaun ekonómika no tékniku, nune’e mós ko’alia kona-ba vistu livre ba titulár pasaporte diplomátiku sira no servisu nian.

Memorandu ne’e foka liu-ba kooperasaun iha área serbisu nian hanesan, troka informasaun iha área oin-oin no interkámbiu pesoál espesialista hosi nasaun rua.

Ho vizita ne’e, tuir Primeiru Ministru, Rui Maria de Araújo nu’udar oportunidade entre nasaun rua atu hametin relasaun bilaterál.
Antes ne’e, PM Rui ho nia homologu Hun Sen hasoru malu iha forum ekonomia mundiál ASEAN iha Malázia.

Delegasaun ne’e sei halo enkontru ho Câmara Comércio Industria Timor-Leste (CCI-TL) hodi debate kona-ba oportunidade reforsa koperasaun rejionál.

Delegasaun mos sei  vizita jardim herois iha Metinaru hodi presta homenajen ba herois sira, nune’e mos, partisipa selebrasaun loron FALINTIL iha Kuartel Jerál F-FDTL Fatuhada-Dili.

Ministru Estadu Prezidensia ba Konsellu Ministru hanesan mos portavos governu, Agio Pereira hatete, kontente simu vizita ne’e hodi hametin relasaun bilaterál ba momentu importante selebrasaun loron FALINTIL.

Hanesan nasaun foun, TL kontinua hametin relasaun ho nasaun viziñu sira para ajuda TL nia adesaun ba ASEAN. (jornalista: Rita Almeida)

Foto: Primeiru Ministru Reinu Kamboja, Samdech Akka Moha Sena Padei Techo Hun Sen. Foto espesial

Governu Mak Administra Propriedades Estadu

$
0
0

DILI, (ANTIL) – Governu liu-hosi Sekretaria Estadu Terras no Propriedades (SETP) sei utiliza dekretu lei númeru 1/2003 hodi administra provizória propriedades estadu ne’ebé governu Portugués no Indonézia husik hela, hodi hein lei ba rai diskute no aprova.

”Ko’alia kona-ba ukun rasik-án, baze ida ne’ebé forte mak lei hodi ukun no sai mata-dalan atu hala’o kna’ar”, Sekretariu Estadu Terras no Propriedades, Jaime Xavier Lopes ba ANTIL, Kinta, (17/8) iha ninia serbisu fatin.

Kuandu lei ba rai mak aprova, bele hetan definisaun ruma ba estatutu rai hodi garante ema nian direitu ba rai nomos garante investór sira atu investe. ”Rai nu’udar baze ba buat hotu”, hatutan.

Kestaun notifikasaun, nia esplika, ema ne’ebé halo kontratu ho governu mak la-selu arendamentu, sei hetan notifikasaun.

Maibé tuir regras, governu fó tempu durante loron 10 para halo rekursu ba ministru justisa. Bainhira laiha resposta hosi ministru mak ekipa SETP bolu hodi halo reuniaun, prosesu bolu malu ne’e mak laiha solusaun, governu liu-hosi SETP halo despezu administrativu.

Kompeténsia asina proposta despezu administrativu mak ministru, molok ezekuta sei fó tan notifikasaun durante loron 10 atu oinsá ho vontade hamamuk fatin molok ezekuta despezu administrativu.

Eviksaun ne’e desizaun tribunál. Membru governu ne’e realsa, ko’alia kona-ba lei, ema hotu iha lei nia okos.

Despezu administrativu sira ne’ebé implementa bazeia ba konstituisaun RDTL artigu 54 (direitu ba propriedade privadu) alinea 1) ema hotu-hotu iha direitu ba propriedade privada, no bele fó ba ema seluk bainhira sei moris no mós bainhira mate, tuir lei nia lalao’k.

Alinea 2) labele uza propriedade privada hodi estraga fali nia funsaun sosiál. Alinea 3) atu hetan eh hasai ema ida nia propriedade privada hodi halo ba uzu públiku, tenke selu indeminizasaun loloos ba sidadaun, tuir lei haruka. Alinea 4) ema sidadaun nasionál de’it maka bele iha direitu ba propriedade privada sidadaun nian.

Artigu 141 kona-ba rai esplika, lei mak regula propriedade, nia uzu no utilidade rai nian, hanesan fatór produsaun ekonómiku ida. (jornalista: Rita Almeida)

Foto: Sekretariu Estadu Terras no Propriedades, Jaime Xavier Lopes. Foto ANTIL/Rita Almeida

Governu Lokál Victoria ho TL iha Relasaun Governamentál

$
0
0

DILI (ANTIL) – Director Exekutivu  governu local Victoria, Dr. Graeme Emonson iha Konferênsia konaba Desentralizasaun Administrasaun e Poder Lokal, iha salaun Hotel Timor, Kuarta (17/08) hateten iha nia diskursu, Victoria ho TL iha relasaun govermental bazeia ba amizade entre nasaun Australia no TL, parsseira ne’e atu hasae kapasidade governu TL atu atende ba nia necessidade.

“Hau iha ne ohin loron koalia reprezenta governu Victoria, suporta munisipal iha nível administrasaun husi fahe abilidade, matenek no esperiência iha dalan ne’ebé hanesan Timoroan nia necessidade tuir Victoria nia kapasidade”, afirma Graeme Emonson.

Nia hatutan tan, Australia liu husi governu Victoria fo ona suporte durante tempu naruk ba TL, partikularmente ba municípiu sira, atu halo desentralizasaun. Iha municípiu 15 husi governu Victoria nian mak iha relasaun ho 11 municípiu iha TL.

“Ami halo ona reforma ba governu Victoria, particularmente relasaun ho reforma governu lokal hodi atinji buat importante tolu mak hanesan: atu hadia integridade husi governu lokal, kapasidade no dezempenhu, intregadu ba communidade sira” dehan Dr Graeme Emonson tan.

Entre reforma  save 17 ne’ebé governu Victoria iha, maka prepara lei ba governu lokal, hadia governasaun municípius atu fó apóiu ba finansiamentu communidade rural no atu promove inklusaun sosial, partikularmente partisipasaun feto sira iha governasaun lokal.

Estadu Victoria optimista ho reformasaun ne’ebé iha, bele fó apóiu ba reforma desentralizasaun iha TL.

Aspetu nebe Governu Lokal Victoria atu suporta governu TL mak hanesan governu iha sektor nasional, estadu no local, governu nia korpu dispostu atu fahe matenek, suporta bipartidáriu governu, no ikus suporta komunudade ne’ebé forte. (Jornalista: Julia Chatarina / Editor: Alberto Alves)

Foto: Director Exekutivu governu local Victoria, Dr. Graeme Emonson

Timor-Leste – Australia – Indonezia Diskuti Konetividade Aereo No Terrestre

$
0
0

DILI (ANTIL) – Ami ko’alia kona-ba oinsá halo konetividade aéreo no  terreste entre Timor-Leste ho Indonezia,”  João Mendes Gonçalves esplika.

Atu hametin konetividade entre Timor-Leste no Indonezia,  tuir planu sei asina akordu ida iha fulan Outubru 2016, kona-ba ligasaun entre Dili ho Kupang.

Asaun sira husi rezultadu enkontru sira antes, mak Indonézia loke ona fronteira ba Timor-Leste atu bele hakat tama-sai, la presiza uza viza no servisu na’in husi Timor-Leste bele tama ona Austrália.

Asuntu seluk, ko’alia kona-ba oinsa promove setór turizmu, tanba potensiál boot iha sub-rejiaun no estabelesimentu grupu trabalhu hodi implementa planu asaun.

Nasaun tolu ne’e aprova ona planu asaun ba área prioridade hitu, kompostu husi Komersiu no investimentu, konetividade, servisu na’in no interkambiu abilidade, turizmu, edukasaun no treinamentu agricultura no peska.

Entre área hirak ne’e, João Gonçalves esplika, tenki defini ona  grupu trabalhu sira atu hare obstákulu iha kada area, haruka bá xefe unidade atu halo avaliasun.

Hafoin evaluasaun, rekomenda ba Governu ida-idak atu oinsa bele ultrapasa obstákulu sira nee no fasilita ema nia movimentu no produtu sira iha sub-rejiaun laran.

Iha enkontru trilateral entre Timor-Leste, Indonezia no Australia, 30 Marsu 2016 iha Dili, estelese ona grupu trabalhu iha area Komersiu, investimentu, konetividade no turizmu.

Estabelesimentu Trianglu ne’e,  atu nasaun toluÇ Timor-Leste, Indonezia no Australia bele dezenvolve lalais tan komérsiu,  ekonomia  no dezenvolvimentu hamutuk iha area Sub’ rejional entre TL, Timor Ocidental, Indonezia no Northern Teritory, Australia.  (Jornalista: Maria Auxiliadora / Editór: Otelio Ote)

Foto: João Mendes Gonçalves, Xefe Unidade Misaun Triángulu

Receitas públicas de Macau caíram 14,2% até julho

$
0
0

Macau, China, 19 ago (Lusa) -- As receitas da Administração de Macau caíram 14,2% nos primeiros sete meses de 2016, mas as contas públicas continuam a apresentar um saldo positivo equivalente a mais de 1,8 mil milhões de euros.

De acordo com dados provisórios publicados no portal da Direção dos Serviços de Finanças, a Administração de Macau arrecadou, até julho, receitas totais de 55.477 milhões de patacas (6.127 milhões de euros), as quais estavam cumpridas em 60,3%.

Os impostos diretos sobre o jogo -- 35% sobre as receitas brutas dos casinos -- foram de 45.308 milhões de patacas (5.004 milhões de euros), refletindo uma diminuição de 12,8% face ao período homólogo de 2015, com a taxa de execução de 63,1%.

A importância do jogo reflete-se no peso que o imposto detém no orçamento: 81,7% nas receitas totais, 82,1% nas correntes e 94,3% nas derivadas dos impostos diretos.

Na despesa verificou-se um aumento de 5,8% face aos primeiros sete meses de 2015, para 39.456 milhões de patacas (4.358 milhões de euros) -- impulsionado por um crescimento de 6,6% nos gastos correntes --, com a taxa de execução a corresponder a 44,6% do orçamentado autorizado para 2016.

Outro impulso deu também o PIDDA (Plano de Investimentos e Despesas de Desenvolvimento da Administração: foram gastos 2.080 milhões de patacas (229,7 milhões de euros) -- mais 37,7% em termos anuais homólogos. Pese embora o aumento, o PIDDA encontra-se executado em apenas 18,8% face ao orçamentado para todo o ano.

Assim, entre receitas e despesas, a Administração de Macau acumulou um saldo positivo de 16.021 milhões de patacas (1.769 milhões de euros), excedendo largamente o previsto para todo o ano (3.469 milhões de patacas ou 383,2 milhões de euros ao câmbio atual), com a taxa de execução a atingir 461,8% do orçamentado, isto apesar de a 'almofada' financeira ter emagrecido 41,4% face aos primeiros sete meses do ano passado.

A Administração de Macau encerrou 2015 com receitas totais de 109.778 milhões de patacas (12.219 milhões de euros ao câmbio da altura), a primeira queda em pelo menos cinco anos.

ISG (DM)// FV.

Quinze suspeitos detidos pelo exército não estão relacionados com atentados - polícia

$
0
0

Banguecoque, 19 ago (Lusa) -- A polícia da Tailândia disse hoje que os 15 suspeitos detidos após os atentados da semana passada não estão relacionados com esses ataques, o que contradiz a versão apresentada pelo exército.

"Essas pessoas criaram um movimento ilegal com objetivos políticos... Mas não há nenhuma prova que os ligue aos atentados", disse à imprensa Chayaphol Chatchaidej, responsável da polícia.

A AFP refere que a contradição entre as versões do exército e da polícia evidencia as tensões entre as forças da ordem e os militares no poder.

Desde o golpe de Estado militar em 2014, os militares assumiram muitos poderes, como o de deterem secretamente os suspeitos durante sete dias. Mas no final desse prazo têm de apresentar os suspeitos à polícia.

Isto foi o que aconteceu esta manhã, quando os 15 suspeitos foram entregues à polícia, segundo jornalistas da AFP no local.

Os suspeitos detidos pelo exército apenas foram acusados de pertencerem a uma "sociedade secreta ilegal", intitulada "Frente revolucionária do partido da democracia" e de não respeitarem a proibição de organizar reuniões políticas, em vigor desde o golpe de Estado, anunciou a polícia.

Nos dias 11 e 12 de agosto, 11 bombas explodiram no sul da Tailândia, nomeadamente em duas estâncias turísticas, causando quatro mortos. Entre os feridos havia 10 turistas estrangeiros.

FV // JPS

Primeiro-Ministro do Camboja em Díli para reforçar relações bilaterais

$
0
0

O Primeiro-Ministro do Reino do Camboja, Samdech Akka Moha Sena Padei Techo Hun Sen, chega a Díli na sexta-feira, 19 de agosto, para dois dias de visita oficial a Timor-Leste. 

O Primeiro-Ministro, Rui Maria de Araújo, afirmou que aguarda esta visita com expectativa, por ser uma oportunidade para reforçar as relações entre Timor-Leste e o Camboja. Os dois governantes encontraram-se já este ano na Malásia, durante o Fórum Económico Mundial sobre a ASEAN.

O VI Governo Constitucional, em linha com o seu Programa de Governo, trabalhou para melhorar as relações bilaterais de Timor-Leste com todos os parceiros regionais e, em preparação para a adesão à ASEAN (Associação das Nações do Sudeste Asiático), garantiu a operacionalidade das nossas Embaixadas nos dez Estados-membros daquela Associação regional.

A Embaixadora de Timor-Leste para o Reino do Camboja, Felicidade de Sousa Guterres, apresentou credenciais em Phnom Penh, a capital cambojana, em abril deste ano.

O Primeiro-Ministro Hun Sen observou que a abertura da Embaixada no Camboja reflete a intenção de ambos os países de melhorarem as suas relações.

O antigo Primeiro-Ministro, Kay Rala Xanana Gusmão, visitou o Reino do Camboja em 2013.

Durante a sua visita oficial a Timor-Leste, o Primeiro-Ministro Hun Sen e a sua delegação irão debater áreas de cooperação entre os dois países e deverão assinar acordos relativos a cooperação económica e técnica, assim como requisitos em matéria de vistos e intercâmbio no domínio do trabalho.

A delegação cambojana tem agendado um encontro com a Câmara de Comércio de Timor-Leste, a fim de debater oportunidades para reforçar a cooperação regional.

O Primeiro-Ministro Hun Sen e a sua delegação homenagearão Timor-Leste, visitando o Cemitério dos Heróis em Metinaro e participando nas comemorações do Dia das FALINTIL, que se realizam em 20 de agosto.

O Porta-Voz do VI Governo Constitucional, Ministro de Estado Agio Pereira, salientou que "Timor-Leste saúda calorosamente o Primeiro-Ministro Hun Sen e a sua ilustre delegação.

Abraçamos esta oportunidade para aprofundar os nossos vínculos de amizade com o Reino do Camboja e congratulamo-nos com a participação dos nossos visitantes na comemoração do Dia das FALINTIL.

Timor-Leste continua a fortalecer as relações com todos os seus vizinhos, fazendo tudo o que pode para colaborar na preparação da sua própria adesão à ASEAN".

Portal do Governo Timor-Leste , em SAPO TL – Foto especial em ANTIL
Viewing all 16014 articles
Browse latest View live
<script src="https://jsc.adskeeper.com/r/s/rssing.com.1596347.js" async> </script>