Komite Konvensaun Kona ba Halakon Forma Diskriminasaun Hotu Kontra Feto (CEDAW) rekomenda ba estado Timor –Leste atu legalize hahalok abortu ba kazu violensia seksual no insestu.
Reprezentante organizasaun feto atual Diretora organizasaun Movimentu Feto Foinsa’e (MOFFE), Yacinta Lujina, hateten estado Timor –Leste presiza halo revizaun ba lei kodigu penal artigu 141 ne’ebe koalia kona ba asuntu abortu.
“Ita nia kodigu penal artigu 141 kriminaliza hahalok abortu ita konkorda tanba kontra direitus umanu maibe ita husu tenke iha ezepsaun liu –liu situasaun sira (insestu no violasaun seksual),” nia hateten iha knar fatin Falor Dili.
Estado tenke tetu no konsidera situasaun ne’e, nune’e nia dehan, vitima sira bele halo desizaun ba sira moris tanba sira hetan situasaun kirak ne’e ho asidente (la’os sira nia hakarak).
Nia hatutan, entidade hotu (governu, religiaun, lia nain no sosiedade tomak) tenke loke matan haree realidade ne’ebe akonteste iha rai laran hodi buka solusaun, liu-liu kazu abortu la seguru, oho no soe bebe iha fatin lixu.
Nia dehan, organizasaun feto nafatin ejiji ba estado atu konsidera situasaun ida ne’e, fo oportunidade ba feto vitima sira halo desizaun ba sira nia moris.
Nia hatutan, kodigu penal artigu 141 kona ba interrupsaun ba gravidas kriminaliza hahalok abortu no iha ezepsaun ba saude; hanesan isin rua fo ameasa ba inan nia saude bele halo abortu, maibe tenke hetan asinatura husi mediku nain tolu.
Entretantu Membru Grupo Feto Parlamentar (GMPTL), Deputada Josefa Alvares Pereira Soares, la konkorda ho rekomendasaun ida ne’e, tanba ida ne’e viola labarik (bebe) nia direitu.
Tanba tuir nia, Timor –Leste iha nia kultura no tradisaun rasik, ne’ebe bandu katak abortu ne’e hahalok ladiak.
“Ita labele tolan tomak ema nia hanoin, ita la’o ho ita nian,” nia dehan.
Iha segundu legislature, nia hateten, iha rekomendasaun bar-barak ejiji atu halo revizaun ba artigu ida ne’e maibe la konsege, tanba hahalok ida ne’e oho ema.
Entretantu Prezidente Komisaun F Parlamentar (saude, edukasaun, kultura, veteranus no igualdade jeneru), Deputadu Virgilio da Costa Hornai, hateten seidauk tempu atu legalize hahalok abortu iha Timor –Leste, tanba kontra kultura no doutrina igreja nian.
“Importante mak ita halo akompanhamentu no fo konseling ba vitima sira hodi simu realidade, e la’os hanoin halo abortu,” nia hateten.
Nia rekonese, katak insestu ne’e hahalok aat ne’ebe sosiedade balun komete ne’ebe fo impaktu (bo’ot) ladiak ba futuru vitimas (feto no labarik) nian bainhira isin rua.
“Maibe abortu la’os solusaun, tanba bebe ne’e inosente,” nia dehan.
The Dili Weekly