Quantcast
Channel: - TIMOR AGORA
Viewing all 16014 articles
Browse latest View live

PUDD Sei Hasai Povu Husi Diskriminasaun

$
0
0
DILI - Karik povu fiar kaer ukun, Partidu Unidade Dezenvolvimentu Demokratiku (PUDD) nia programa, ida maka atu halakon diskriminasaun husi povu nia leet, hateten Vise Prezidente PUDD Gaspar Afonso liu husi debate publiku iha Edifisiu CNE Kolmera, Dili, Segunda (17/7/2017).

Partidu PUDD moris hakarak atu hasai povu kbit laek sira nia moris nebe durante nee moris iha diskriminasaun husi ema seluk. Ida nee katak injustisa tamba nee maka iha intensaun atu hadia no hamos husi TL.

Programa seluk ka agirkultura inovativu no iha duni intensaun atu hadia sistema saude no edukasaun nebe nakonu ho diskriminasaun. Tenki liberta duni povu ida nee hanesan saida maka kualia ona iha konstituisaun RDTL atigu 16, artigu 21. Katak ema hotu iha direitu hetan edukasaun nebe diak no marjenilidade.

PUDD mosu laos atu kompete maibe atu hadia, halos, no hatutan. Nunee mos kumplemta deit buat nebe mak sedauk diak iha povu nia matan. Lideres no militantes partidu nee nian involve mos ema difisientes sira ho intensaun atu hasai maluk difisientes sira husi nakukun ba naroman ida nee maka mehi ida.

Hadia sistema edukasaun realidade nebe hatudu iha terenu katak alunus sira atu hatene ka lahatene naran katak tuir ijame ida nee tenki hadia. Hadia parte saude nian no tenki hadia kualidade edukasaun nebe diak husi ensinu bajiku to ba iha universidade. Iha mos intensaun atu hari hospital internasional iha Timor atu ema Timor labele estraga osan halo tratamentu iha rai liur.

“Partidu ida nee mai laos atu compete maibe mai atu hadia, halos, no hatutan buat nebe lao lalos. Hari agrikultura inovativu, edukasaun ho nia kualidade, saude nebe diak. Nunee mos tenki hari hospital internasional atu ema Timor moras labele halo tratamentu saude ba iha rai liur. Tamba nee husu ba povu sira atu fo votus konfiansa liliu ba maluk sira difisientes ida nee imi nia partidu hili ba,”nia dehan.

Prezidente Partidu Fretilin Mudansa (FM) Jose Luis Guterres dehan partidu nee mosu hakarak halo mudansa ba povu nia vida moris. Partidu nee nia kompremisiu politikus maka hakarak dezenvolve rekursu humanus iha Timor Leste. Hakarak hari 120.000 empregu iha rai laran atu fasilita jovens no ema Timor oan tomak.

Hare ba fundus minerais nebe iha katak osan husi Biloens 8 no benefisiu husi osa nee hetan deit pursentu ida kada tinan. Karik partidu nee maka povu fo fiar no kaer governu maka sei lori osan nee mai tau iha banku Timor hodi bele aijuda fo kreditu ba ema empreja, seitor agrikultura, no ba jovens sira atu bele dejenvolve vida.

Programa seluk maka tenki hasae salariu ba funsionariu publiku sira nian ba 35% nomos tenki kria empregu laos deit iha rai liur deit maibe tenki iha prerioridade atu kria empregu iha rai laran atu ema hotu bele servisu. Tamba nee maka tenki hadia edukasaun, hadia profesores sira nia vida, kria infraestruturas nebe diak no komunikasaun sosial nebe diak mos.

 “Frente mudansa mosu iha intensaun ida atu halo mudansa ba povu ida nee nia vida moris. Ami nia komprimisiu politiku maka hakarak atu dezenvolve rekursu humanus nebe diak. Loke empregu ba ema timor oan, hadia edukasaun, hadia salariu funsionariu, komunikasaun sosial no hadia difisientes sira nia vida moris,” nia dehan.  Justinho Manuel

Suara Timor Lorosae


Lori Estudante Laiha Eleitoral Tuir Kampaña

$
0
0
DILI - Partidu boot balu lori estudante sira neebe laiha kartaun eleitoral, hodi ba tuir sira nia kampaña. “Atu nunee bele halo kontenti sira nia lider parpol,” hateten Prezidente PLP Taur Matan Ruak.

Nia dehan tan, “Imi harre sira lori labarik estudante sira neebe laiha kartaun eleitoral halo kampaña. Sira ba borok deit labarik sira hodi haklalak ba sira”. Maibe katak Taur, “Ita hakarak iha dignidade. Kuandu iha tinan 5 nia laran, lori osan pensaun vitalisia, sira fo $25. Sira hanoin lori osan nee sosa ita nia fuan. Indonesia la sosa ita nia fuan no dignidade. Sa tan kulit metan hanesan ho ita, sira sei la sosa ita”. Deklarasaun Taur nee hatoo iha ninia kampaña iha Tasi Tolu, Domingo (16/7/2017).

Taur hateten tan, iha loron rua tolu, partidu balu sei mai halo kampaina fatin nee (Tasi Tolu). Lori osan no faru. Simu deit hodi halo kontenti sira depois iha loron votasaun, vota ba PLP. Taur senti kontenti no agradese ba joven no inan man sira tanba halo Tasi Tolu rame.

Imi labaruk atu rona tanba Numeru 12 nee importante los. Imi mai iha nee tanba hakarak atu iha mudansa, atu fahe riku hanesan no oportunidade hanesan. Lakohi iha diskriminasaun. Ita lakoi atu grupu kiik oan riku matak iha ita nia leet. Funu hotu, sira mos faan modo hanesan ita”.

Taur dehan tan. “Ema sira nee hanesan kaer masin soe tiha ba bee laran. Hanesan rakut paun iha oan sira nia liman, fo tiha ba animal sira. Ita lakoi ida nee. Iha hau nia mandatu nudar Prezidenti da Republika, hau promulga orsamentu rihun 8 resin, sira halo fali uma andar sanulu resin iha Aitarak Laran. Hateke tun sintina, sira nia uma kakuluk laiha”. Sira duni ema rai nain neebe buka moris iha dalan ninin. Duni tama too uma laran maibe sira  fatin ba ema riku. Ema sira mai, supa Timor nia rikusoin. Natalino Costa

Suara Timor Lorosae

Ohin, Últimu Reuniaun Konsellu Ministru

$
0
0
DILI, (TATOLI) – Reuniaun Konsellu Ministru sira-nian loron 18 jullu 2017, sai hanesan últimu enkontru VI Governu nian hodi foti desizaun ba Dekretu Lei ne’ebé Prezidente Repúblika entrega atu halo revizaun.

Ministra Interina Turizmu Arte no Kultura, Maria Isabel de Jesus Ximenes ba jornalista sira iha Palásiu Governu hatete, Dekretu Lei ne’e reaprova ona no sei haruka fali ba Prezidente Repúblika nomós sorumutuk ne’e ko’alia mós sobre avaliasaun ba sistema edukasaun iha Timor-Leste no kria polítika ba labarik sira.

“Mak ne’e de’it, ladiskute buat barak no iha buat barak mak hein fali maibé Konsellu Ministru ohin ne’e últimu ne’ebé foti desizaun ruma no aprova dekretu lei sira ne’e”, dehan nia.

Dekretu Lei ne’ebé governu simu mak husi parte Sekretáriu Estadu Komunikasaun Sosiál  husi Prezidénsia Konsellu Ministru nian sobre alterasaun Dekretu Lei númeru 42/2008, Reaprovasaun Dekretu-Lei: Kria Ajénsia Teknolojia Informasaun no Komunikasaun I.P. (TIC) Timor husi Primeiru-Ministru, Dekretu Lei Murak Rai Timór husi Ministériu Petróleo no Rekursu Minerál, no Estatutu Konsellu Kombatente Libertasaun Nasionál.

Atuál Serkretária Estadu Arte no Kultura ne’e hatutan, dekretu Lei hirak ne’e halo ona reaprovasaun no sei haruka fali bá Prezidente Repúblika atu halo promulgasaun.

Iha sorumutuk ikus ne’e prezide husi Primeiru-Ministru, Rui Maria de Aráujo no partisipa husi Ministru Estadu no Prezidénsia Konsellu Ministru, Agio Pereira, Ministru Agrikultura no Peska no Ministru Estadu Koordenadór Asuntu Ekonómiku, Ministru Negósiu Estranjeiru no Kooperasaun, Hernâni Coelho, Sekretáriu Estadu Terras no Propriedade, Jaime Xavier Lopes,  Serkretária Estadu Arte no Kultura, Maria Isabel de Jesus Ximenes,  Ministru Petróleo no Rekursu Minerál, Alfredo Pires, Ministru Estadu Koordenadór Asuntu Administrasaun Estadu no Justisa no Ministru Administrasaun Estatál, Dionísio Soares Babo, Ministru Edukasaun no Ministru Koordenadór Asuntu Sosiál, Asntónio da Conceição, Vise-Ministru Komérsiu, Indústria no Ambiente, Filipus Nino Pereira no no Sekretáriu Estadu Juventude no Desportu, Leovigildo Hornay.

Jornalista: Maria Auxiliadora | Editora: Rita Almeida

Foto: Reuniaun Konsellu Ministru ohin, 18/7/2017. Foto/GPM.

PM Rui Husu Povu Vota Ho Konsensia

$
0
0
DILI, (TATOLI) – Primeiru-Ministru (PM), Rui Maria De Araújo apela ba povu tomak nu’udar sidadaun ne’ebé iha direitu no rejistadu ona, bainhira partisipa iha eleisaun parlamentar 2017-2022 vota ho konsensia hodi hili partidu ne’ebé sei iha parlamentu no sei iha governu durante  tinan lima mai.

“Tenke utiliza oportunidade atu ezerse direitu sidadania. Apela ba povu tomak liu-liu ba eleitor sira, utiliza oportunidade ne’e atu ezerse direitu sidadania hodi hili partidu ne’ebé sei iha parlamentu no sei iha governu durante  tinan lima mai,” PM Rui Maria de Araújo fó sai ba Jornalista sira hafoin remata reuniaun Konselhu Ministru (KM) iha Palásiu Governu, Tersa (18/07).

Vota ho konsensia signifika. vota tuir saida mak fiar katak los liu no bele hodi Timor-Leste la’o ba oin ho referensia ba kompremisiu polítiku ne’ebé durante ne’e partidu sira halo liuhosi kampanha komísiu, diálogu, partidu sira tama uma sai uma no debate sira iha televizaun, durante periodu kampaña.

Ba sidadaun sira ne’ebé statuta nu’udar funsionariu públiku, Xefi governu dehan, sei iha toleransia pontu iha loron 21 Jullu, ho objektivu atu fasilita funsionariu sira bele fila ba ida-idak nia suku atu vota iha sira nia suku. Tanba Infelizmente barak mak lahetan oportunidade, barak mak la uza oportunidade ne’ebé estadu fó atu atualiza sira nia dadus mai fatin votasaun, barak mak apresenta razaun la’ós de’it funsionáriu sira, maibé sidadaun bain-bain mós barak mak aprezenta razaun ne’e.

Entertantu eleisaun parlamentar tuir agenda sei realiza sei hala’o iha loron 22 Julhu semana ida ne’e.

Jornalista: Julia Chatarina | Editór: Manuel Pinto

Foto: PM, Rui Maria de Araújo

Urnas e boletins de voto para as legislativas espalhados pelo país

$
0
0
António Sampaio

Equipas do Secretariado Técnico de Assistência Eleitoral (STAE) de Timor-Leste iniciaram no sábado a verificação das urnas e boletins de voto, distribuídas pelos 12 municípios e pela região autónoma de Oecusse para serem usadas nas legislativas do próximo sábado.

Todo o material 'sensível' para a votação, incluindo as urnas e os boletins de voto, foi entregue num encontro em Díli na sexta-feira, presidido pelo ministro da Administração Estatal, Dionísio Babo, e pelo diretor-geral do STAE, Acilino Manuel Branco.

"O material foi todo levado para os municípios. A verificação vai ser agora feita nos próximos dias e se houve algumas falhas completaremos até, no máximo, dia 20", explicou Acilino Babo em declarações à Lusa.

"Na manhã do dia 21 será feita uma última verificação", explicou.

Depois, no dia 22, às 05:00, duas horas antes das urnas abrirem, os funcionários do STAE "concluem a logística toda" deixando os centros de votação preparados para receber eleitores.

No complexo onde está o STAE, em Pante Macassar, a capital do enclave de Oecusse, as dezenas de urnas e as caixas com os boletins de votos - são cinco cada uma com 200 livros - estão numa tenda de campanha branca, de grandes dimensões.

Funcionários alinharam as urnas que estão empilhadas, ainda vazias, de um dos lados, da tenda. No centro uma mesa em 'T' tem o material mais sensível, grande parte ainda em caixas de papelão.

Ao fundo, cadeiras metálicas, forradas a tecido azul, estão empilhadas à espera de funcionários do STAE, fiscais dos partidos e observadores que acompanharão o voto e, posteriormente, o escrutínio.

Toda a tenda está rodeada por uma vedação alta, e portões que foram depois fechados a cadeado para garantir a segurança do material. Agentes policiais patrulham no exterior.

Em Oecusse há um total de 36 centros de votação, 50 mesas de voto e cerca de 46 mil eleitores.

Em termos globais as autoridades eleitorais timorenses vão instalar 1.121 estações de voto em 859 centros de votação para as legislativas de 22 de julho, dos quais pelo menos sete funcionarão no estrangeiro, na Austrália, Coreia do Sul, Portugal e Reino Unido.

Face à eleição presidencial de 20 de março, o Governo instalará para as legislativas mais 155 centros de votação e mais 177 estações de voto.

Depois da estreia do voto de timorenses no estrangeiro nas presidenciais (em Lisboa e nas cidades australianas de Darwin e Sydney), o Governo decidiu ampliar os locais de votação no exterior, procurando responder a apelos nesse sentido feitos pelas comunidades emigrantes.

Assim, a 22 de julho haverá locais de votação em três cidades australianas (Sydney, Darwin e Melbourne), na capital sul-coreana, Seul, em Londres e em Lisboa.

Estão recenseados para votar um total de 764.858 eleitores, tendo 24.688 completado o seu recenseamento no último período permitido, entre 08 de abril e 20 de junho. Esse total inclui 1.101 recenseados na Austrália, 589 em Portugal, 208 no Reino Unido e 227 na Coreia do Sul.

Os 20 partidos e uma coligação candidatos às eleições de 22 de julho estão em campanha desde 19 de junho e até à próxima quarta-feira, havendo depois dois dias de reflexão para que os timorenses se possam deslocar para votar onde se recensearam.

Cerca de metade dos eleitores tem de se deslocar para outro ponto do país no dia da votação, segundo estimativas das autoridades eleitorais.

SAPO TL com Lusa | Foto@ Nuno Veiga/EPA

Supervisão e fiscalização do processo eleitoral em Timor-Leste: da teoria à prática

$
0
0
M. Azancot de Menezes | Jornal Tornado | opinião

No dia 22 de Julho realizar-se-ão as próximas eleições legislativas em Timor-Leste, conforme obriga a constituição da República Democrática de Timor-Leste no seu Artigo 65.º (Eleições).

Em contexto de estudos de fenómenos sociais, como defendem os autores Raymond Quivy e Luc Van Campenhoudt, é imperioso que se formule uma (boa) pergunta de partida, para se garantir a ruptura com ideias pré-concebidas e o sucesso dos resultados da análise, pelo que, no âmbito desta breve reflexão de âmbito eleitoral e político que me proponho partilhar no âmbito das eleições legislativas em Timor-Leste, numa perspectiva de questionamento, começo por perguntar:

Será que a Comissão Nacional de Eleições (CNE) de Timor-Leste, um órgão eleitoral de supervisão, independente por exigência da Constituição, conseguirá garantir um processo eleitoral verdadeiramente justo, livre e transparente?

Aliás, como corolário desta pergunta geral, para ponderação de todos, timorenses e não timorenses, julgo pertinente acrescentar algumas questões orientadoras:

O trabalho de supervisão que está a ser desenvolvido pela CNE está a garantir a igualdade de oportunidades e de tratamento das diversas candidaturas?

O trabalho de supervisão que está a ser desenvolvido pela CNE está a garantir a transparência e fiscalização das contas eleitorais?

Os partidos políticos da oposição têm condições objectivas para fiscalizar as eleições na Austrália, na Coreia do Sul, em Portugal e no Reino Unido? Quem irá fiscalizar a contagem dos votos e a tabulação dos resultados no estrangeiro? Os funcionários diplomáticos e o pessoal do STAE da total confiança governamental?

Num contexto em que o presidente e o secretário-executivo da CNE são militantes dos partidos políticos que estão no actual governo e que o Secretariado Técnico Eleitoral (STAE) está totalmente dependente do Ministério da Administração Estatal, será que haverá imparcialidade nas eleições, na contagem dos votos e na tabulação dos resultados?

Apesar de todos sabermos que o mandato anterior da CNE, válido até 2019, ter sido violado, dando lugar à actual presidência da CNE, estas questões são aqui constituídas apenas numa perspectiva de problematização, e não de suspeição, e muito menos de acusação, mas que devem ser colocadas, até para constar em memórias actuais e futuras, e para desenvolvermos na nossa democracia o pensamento crítico, principalmente num contexto em que se verifica o silêncio que começa a ser habitual dos observadores eleitorais.



1. Os órgãos eleitos de soberania e do poder local são escolhidos através de eleições, mediante o sufrágio universal, livre, directo, secreto, pessoal e periódico.

2. O recenseamento eleitoral é obrigatório, oficioso, único e universal, sendo actualizado para cada eleição.

3. As campanhas eleitorais regem-se pelos seguintes princípios:

a) Liberdade de propaganda eleitoral;

b) Igualdade de oportunidades e de tratamento das diversas candidaturas;

c) Transparência e fiscalização das contas eleitorais.

4. A conversão dos votos em mandatos obedece ao sistema de representação proporcional.

5. O processo eleitoral é regulado por lei.

6. A supervisão do recenseamento e dos actos eleitorais cabe a um órgão independente, cujas competências, composição, organização e funcionamento são fixados por lei.


Secretário-Geral do PS Timor e Professor na Universidade de Díli (UNDIL) | Também colabora no Timor Agora.

Joven 19 Remata Treinamentu Guia Turistika

$
0
0
DILI – juventude nain 19 husi munisipiu 13 remata ona treinamentu Guia Turstika neebe maka oferese husi Ministeriu Turizmu oinsa bele dezenvolve fatin turismu sira iha Timor ba futuru.

Treinamentu nee halao iha Trening Senter East Timor Development Agencia, (ETDA) durante loron 10 nia laran.

Ami nia vizaun ba longu parazu haree katak, ita tenke nain ba dezenvolvimentu Turismu, ita  lakohi ema husi indonezia, liu liu Filipina,” dehan Diretur Nasional Marketing do Turismu no relasaun Internasional, Jose Filipe Dias Quitão liu husi ninia deskursu bainhira ensera Treinamentu Guia Tritika iha ETDA Sesta (14/07/2017).

Nia dehan, governu iha planu atu fo abilidade ba joven sira lingua liu liu ba Englesh para aban bainrua dezenvolve area turismu nia.

Nia sente kontente teb-tebess tanba formador sira tama ho numeru 19 signifika hatudu duni sira nia vontade no konsiensia e mos kontribuisaun ba programa neebe mak Ministeriu Turismu prepra.

Iha fatin hanesan Diretur Interinu Trening Senter East Timor Development Agencia, Januario Maria Neto Mok dehan, mezmu formador nain 19 nee la iha skil kona ba lingua maibe iha loron 10 nia laran sira konsege kolai lingua inglesh.

Nia dehan primeira ves formador sira tama iha Trening Senter ETDA, no loron primeiru sira halo pratika maibe sira mos konsege hasoru kedas Turista balu husi estrajeiru hodi koko espelika fatin Turismu sira nee ba ema estranjeiru

“Hau apresia tebes ba ita boot (formadus-red) sira nia partisipasaun ba imi nia kometmentu no dedikasaun tanba ita boot sira hanesan ajensia turismu,” dehan Jauario. Lucia Ximenes

Suara Timor Lorosae

Feto Sai Pilar Importante

$
0
0
DILI – Laos mane deit mak bele dezenvolve rai ida nee, maibe hamutuk ho feto bele lori nasaun ba oin.

Tuir Reprezentante Feto Carlota da Silva Ximenes katak, dezenvolvimentu rai nee atu lao ba oin, feto mos hola parte, tanba sira sai hanesan pilar importante ba dezenvolvimentu.

“Ita labele dehan dezenvolvimentu ba rai nee, lao ba oin tanba ho mane sira. Nee lalaos dezenvolvimentu nee, lao ba oin tanba ita feto mos hola parte hotu iha neeba. Iha ema balu, dehan feto la importante atu servisu, maibe sira tenke hatene feto mos hanesan pilar, no osan mean,” hateten Carlota ba STL via telefone Sesta, (17/07/2017).

Nia dehan feto barak halo ona servisu iha instituisaun, bele dehan sira mos dedika sira nia an, atu servisu no dezenvolve rai ida nee. Nunee feto nia servisu laos agora deit, maibe uluk feto mos luta iha tempu rezistensia. Hatudu ona luta ba ukun an, feto mos envolve. Tenke tane dignidade feto sira nian.

Iha fatin seluk Amelia Eustakia Pires hateten, feto agora avansa ona ba oin, tanba feto envolve hotu iha atividade neebe iha. Terezinha De Deus

Suara Timor Lorosae


Inan Tenke Kontrola Oan

$
0
0
DILI – Inan nia papel laos halao deit servisu iha uma. Maibe kontrola oan sira, atu moris ho disiplina.

Tuir Finalista UNTL Margarida Ramos katak, inan tenke kontrola oan sira, atu labele monu ba risku neebe la diak. Tanba agora dadaun, problema akontese ba feto komesa barak.

Agora dadaun problema akontese ba feto sira, komesa makas. Ita hare no rona rasik, estudante feto balu, sempre monu ba manobra neebe la diak, hodi hafoer sira nia naran. Inan tenke kontrola sira, lae sira bele monu ba buat neebe la diak,” hateten Margarida ba STL iha Kampus Kaikoli Segunda, (17/07/2017).

Nia dehan hakarak oan sira nia futuru atu sai diak, tenke kontrola sira. Labele husik oan sira livre, tanba livre bele fo impaktu ba sira nia estudu iha futuru. Nunee papel inan aman, laos haruka deit oan sira ba eskola. Maibe eduka sira, kontrola sira atu bele halao sira nia knar ho diak. Nasaun atu ba oin, presija mos ema neebe diak, no disiplina.

Iha fatin seluk Akademika Veronica Noronha hateten, inan no aman tenke kontrola oan feto no mane sira. Liu liu sira neebe foin sae no sira neebe hanaran joven. Terezinha De Deus

Suara Timor Lorosae

Partidus Politikus sira nia Presensa iha Eleisaun Jeral nebe akontese kada Tinan 5 dala ida

$
0
0
AGRIKULTUR KAFE KARIK KU’U KAFE KADA TINAN 5 DALA IDA

Hakerek nai: Jaime Soares dos Santos | opiniaun

Numeru Kontaktu: 77367924
Endereso: Ermera – Gleno

Sistema Governasaun iha nasaun ida hanesan ideologia ida nebe adopta husi nasaun ida atu bele hari no maneja Sistema governasaun ida tuir situasaun real nasaun ida nian, ka Sistema governasaun nebe Nasaun nee adopta , Sistema Governasaun sei fahe ba pontus hirak hanesan tuir mai:


Timor Leste adopta Sistema governasaun Semi Presidensial, katak

SISTEM SEMIPRESIDENSIAL

Sistema semipresidensial mak hanesan sistema Governasaun ida nebe adopta Sistema rua hanesan sitema Presidensial no sistema parlamentar nebe hanaran sistema “Dual Exekutivu (Eksekutif ganda), Sistema Semi-Presidensial ne’e katak Presidente hili direta husi Povu, tamba nee Junta sistema rua nee hamutuk katak Presidente hili direta husu Povu, no Parlamentu hili direta mos husi Povu hodi  forma Governu, tamba ne’e maka Presidente no Governu sei halao nia knar tuir Konstituisaun,

Tamba ne’e, Tuir Sistema nebe Timor Leste Adopta maka Kada tinan 5, sei akontese eleisaun, ita halao ona eleisaun iha tina 2017, 2012, inklui eleisaun ba tinan ida ne’e, iha eleisaun hirak ba kotuk ita hetan apoiu husi Nasoens Unidas maibe. Maibe Eleisaun Presidensial no Eleisaun Parlamentar. Tinan ida ne’e 2017 ita konsege realiza festa demokrasia nebe marka istoria ida ba Timor leste, katak Timor oan rasik mak organiza eleisaun ba tinan ida ne’e, Ita konsege ultra pasa ona Eleisaun iha Aldeia, Eleisaun xefe do suku, no eleisaun Presidensial nebe lao diak tebes no situasaun hakmatek, hela tan semana hirak mai oin, ita hotu sei hakat tan ba eleisaun parlamentar iha dia 22 de Jullu, rezultadu husi eleisaun parlamentar ida ne’e mak ita sei iha governasaun foun ida tuir mai, nebe sei hanaran VII (Settimu Governu)

Timor Leste ho total populasaun 1,183,643, Feto : 582,531 no Mane : 601,112 tuir sensus 2015, total eleitores 626, 503 mak sei eserse nia diretu iha eleisaun ida ne’e, maibe husi numeru eleitores ida ne’e ita sei fahe ba Partidu 21 nebe oras ne’e dadaun halao namanas hela kampanha eleitoral iha terotoriu Timor leste hodi faan sira nia programas politikus, atu nune eleitores sira bele tetu no fo votus. Ba oras ida ne’e dadaun ita iha partidu 21 nebe mak sei kompete ba iha festa demokrasia ida ne’e, maibe atu asesu ba iha parlamentu, tenki liu husi bareira 4%. Hare ba forsa politika nebe oras nee lao dadaun, kuaze Partidus lobun ida mak iha posibilidade atu hakur bareira 4%, maibe ida ne’e sei iha nakukun nia laran. Oinsa mak eleitores hotu nebe kompleta ona tinan 17 ba leten atu eserse sira nia diretu de votu, Sidadaun hotu tenki fila ba ida-idak nia suku, ka fatin resensiamentu ba (signifika katak hotu-hotu tenki fila ba area geografiamente) maibe esperensia eleisaun hirak ba kotuk, eleitores barak mak la konsege ba sira ida-idak nia fatin atu tuir eleisaun tamba rajaun, dook, transporte, no kestaun seluk tan, tamba ne’e ita espera katak Governu atual bele tau konsiderasaun ba kestaun ne’e, liu-liu maluk sira husi Lautem, Suai, Enklabe-Oekuse, no munisipius seluk nebe susar tebes atu desloka ba, liu-liu hanesan estudantes sira nebe agora hela iha Dili, tuir dadus eleisaun Presidensial nebe iha maka total eleitores hamutuk 626, 503, maibe eleitores nebe konsege tuir vota mak 489,933, entaun signifika katak ita nia eleitores kuaze 136,570 mak la exerse sira direitu de votu, tamba ne’e Partidu 21 tenki servisu makas atu nune bele hakat bareira nebe Partidus hotu-hotu tenki kumunga. Hare ba dadus nebe STAE publika hodi hakat ba eleisaun parlamentar dia 22 total eleitore 747.583, eleitores iha rai laran hamutuk 746.251, enkuantu husi rai liu hamutuk 1.332 eleitor. Hein katak numeru ida ne’e sei partisipa hotu iha loron votasaun.

Hare ba esperensia eleisaun 2012, total partidus nebe halo kompetisaun iha momentu neba ho total 21 mak hanesan, UDT, PR, PDN, AD, PUN, PD, PTD, PSD, FM, KHUNTO, CNRT, FRETILIN, PDP, BLOKU, ASDT, PST, PDC, PDL, APMT, PLPA, no UNDERTIM. Maibe ohin rezultadu ikus mak partidus 4 mak konsege hakur 3 % bareiras, hanesan CNRT, FRETILIN, FM, no PD. Maibe ohin 2017 ita mai tan ho partidus 32, depois de rejista iha tribunal rekursu ho legalidade total 21 hanesan BUP, APMT, KHUNTO, PEP, PST, PDP, CNRT, PR, UDT, PDC, MLPM, PLP, PD, UNDERTIM, PUDD, PTD, FM, PSD, C-ASDT, PDN no FRETILIN. Hare ba lista partidus nebe iha, kuaze nafatin, bele dehan troka naran deit,  maibe partidus hotu tenki esforsu makas maka oinsa bele hakur 4% bareira. Husi numeru ida ne’e, ita bele imajina ona katak VII Governu tuir mai, iha buat rua, Partidus nebe Manan mayoria bele ukun mesak, se ida ne’e la akontese maka sei hamosu nafatin ho bloku Governasaun. Eleisaun kada tinan 5, maibe ita iha ona Governasaun ba dala VI, maibe ohin loron situasaun real nebe iha maka Povu sei menus ba be’e mos, kondisuan estradas, produsaun agrikultura menus, saude no edukasaun presija hadia diak liu tan no nesesidades basiku seluk tan nebe relevante ho Povu nia moris, fulan ida ne’e nia laran, Partidus 21 nebe lao lemo-lemo iha teritoriu mai ho promesas nebe murak no koor oi-oin deit, maibe  Povu hotu nia esperansa mak ne’e Nesesidades basikus, ita hein tok Governasaun saida mak sei akontese tuir mai. Hare ba situasaun real ohin loron, Povu Timor leste sei presija nesesidades basiku hanesan  BE’E MOS, SAUDE, EDUKASAUN, ELETRICIDADE, AGRIKULTURA, ESTRADAS, inklui Nesesidades basikus seluk nebe Povu presija. husi total Partidus nebe compete iha eleisaun ne’e mai ho promesas oi-oin, maibe la diferensia ho saida mak Governo atual no Governu anterior halo ona, presija hadiak liu tan, Povu Timor leste la preokupa Partidus nebe mak atu ukun, importante mak Pas no hakmatek, Parabens ba Povu Timor Leste, Parabens ba Governu Timor leste nebe organiza Eleisaun hirak liu ba lao diak tebes no konsege loke tan sentru votasaun iha nasaun 4 hanesan Korea do Sul, Australia, Postugal no Inglatera, Parabens ba VII Governu nebe tuir mai, no Parabens ba Eleitores hotu nebe dia 22 semana ida ne’e sei hakat ba sentru votasaun hodi ezerse sira nia diretu de votu. Espera katak propagan politika sira nebe lao durante lao hahu husi dia 20/06 to 19/07 sei realiza wainhira sira kaer ukun iha tinan 5 oin mai, tamba politika kada partidu atraves hatoo liu Jornal, televisaun, radiu no media seluk tan.  Katak laos promesass falsus deit atu atria povuka eleitores sira nia votu, maibe sei sai hanesan programa pixu partidu ida-idak nian. Parabenz. 

Hakerek nain: Jaime Soares dos Santos, hela iha ERMERA-Gleno

PERGUNTA JERÁL BA PARTIDU POLÍTIKU SIRA | kestionariu La’o Hamutuk

$
0
0
La’o Hamutuk nia pergunta ba Partidu Politíku sira ne’ebé sei kompete iha Eleisaun Parlamentar periodu 2017-2022

Com a proximidade das eleições legislativas, no próximo sábado, 22 de julho de 2017, La'o Hamutuk elaborou um questionário com vastas perguntas do vasto universo dos assuntos e problemas relacionados com Timor-Leste. O questionário destinou-se a vários partidos políticos candidatos à Assembleia Legislativa, vulgarmente referida por Parlamento.

Dois partidos políticos enviaram as suas respostas às perguntas constantes no referido questionário, o KUNTO e a FRETILIN.



São exatamente esses dois partidos políticos que estão na corrida eleitoral que nos possibilitam a divulgação das suas respostas às perguntas La'o Hamutuk. Assim, para proporcionar melhor conhecimento aos leitores e/ou potenciais eleitores timorenses facultamos os respetivos documentos - em tétum - acompanhados dos agradecimentos de Timor Agora a La'o Hamutuk.

With the coming legislative elections, next Saturday, July 22, 2017, La'o Hamutuk prepared a questionnaire with vast questions from the vast universe of issues and problems related to Timor-Leste. The questionnaire was addressed to several political parties that are candidates for the Legislative Assembly, commonly referred to by Parliament.

Two political parties have already sent their answers to the questions contained in the questionnaire, KUNTO and FRETILIN.

It is precisely these two political parties that are in the electoral race that enable us to spread their answers to the La'o Hamutuk questions. Thus, in order to provide better knowledge to readers and / or potential East Timorese voters we provide their documents - in Tetum - with the thanks of Timor Now to La'o Hamutuk.



Jornalista Tatoli-RTTL Livre Vota iha Kualker Sentru Votasaun

$
0
0

DILI, (TATOLI) – Diretór Jerál Sekretariadu Tékniku Administrasaun Eleitorál (STAE), Acilino Manuel Branco informa bazeia ba dekretu governu númeru 21 iha artigu 22 dehan katak funsionáriu Estadu ne’ebé servisu iha ámbitu eleisaun, iha direitu atu vota iha fatin ne’ebé de’it sira servisu ba, inklui mídia Estadu nian.

Mesmu nune’e, mídia Estadu hanesan ajénsia notísia Tatoli ho Radiu Televisaun Timor-Leste (RTTL) presiza haruka naran jornalista sira ba STAE hodi halista.

Ho kestaun ne’e, Prezidente Konsellu Imprensa, Virgilio da Silva Guterres konsidera laiha tratamentu ne’ebé hanesan ba órgaun komunikasaun sosiál.

“Ami hanoin katak kuandu iha regulamentu ba profesionál mídia sira tenke iha igualdade tratamentu tantu mídia Estadu no privada maibé bainhira halo lei ba de’it mídia Estadu, entaun konsidera iha diskriminasaun”, hatete Prezidente KI ba Tatoli iha nia servisu fatin, Mascarinhas, tersa (18/7).

Konsidera mosu diskriminasaun, ninia parte komunika ona ho Ministru Administrasaun Estatal, Dionísio Babo Soares no rekomenda órgaun mediadór tenke koordena ho Primeiru Ministru, Rui Maria de Araújo atu buka solusaun.

“Segunda horseik, ami haruka karta ida ba Primeiru Ministru, Rui Maria de Araújo husu atu bele halo intervensaun hodi fó solusaun ba asuntu ne’e maibé espera katak ohin ho aban bele iha desizaun hosi govenante ne’e”, haktuir nia.

Kuandu informasaun hosi governante sai mak mantein desizaun, entaun KI rekomenda ba xefe redasaun mídia privada sira atu ajusta jestaun hodi haruka profesionál jornalista sira kobre iha fatin ne’ebé sira resénsia ba.

Ezemplu, sé Antonio mai hosi munisípiu Lautem bele enkarega nia ba ne’eba atu halo kobertura no posibilidade atu tuir eleisaun hodi hato’o direitu votu iha festa demokrasia.

Antes ne’e, Ministru Administrasaun Estatal (MAE), Dionísio Babo Soares hateten governu fasilita mídia públika atu vota iha fatin ne’ebé de’it kuandu sira hala’o kobertura maibé mídia privada la permite no tenke vota tuir sidadaun.

Ne’e la diskriminaliza tanba mídia barak no dadus ne’ebé la kompletu entaun governu momentu halo diskusaun hodi foti medida hanesan ne’e.

Jornalista: Zezito Silva | Editora: Rita Almeida

Foto: Diretór Jerál Sekretariadu Tékniku Administrasaun Eleitorál (STAE), Acilino Manuel Branco. Foto STAE

“Katuas Ruin La Besi, Raan La Manas”

$
0
0

DILI, (TATOLI) - Observadór Polítika Universidade Nacional Timor Lorosa’e (UNTL), Victor Soares sita proverbiu populár, “Katuas sira ruin la besi, raan la manas” katak ita-nia lider tuan sira sei to’o nia tempu atu deskansa tanba ne’e hanesan foinsa’e, jerasaun foun, ita buka aprende no hatudu nafatin maturidade nu’udar joven hodi kontribui ba paz.

“Joven sira ne’ebé enkaixa aan iha partidu polítiku sira tenke aprende nafatin, nune’e 2022 mai sira mós bele hola parte hodi sai lider hodi kompete, hatutan nafatin saida mak inan-aman no lideransa sira halo ona,” hateten observadór Victor Soares ba Ajénsia Tatoli, iha salaun CNE (Comissão Nacional das Eleições), Colmera, Díli, Tersa (18/07).

Sura loron atu tama ba eleisaun lejislativa hodi forma sétimu governu konstitusionál, partisipasaun joven sira nian di’ak no hatudu maturidade iha prosesu kampaña eleitorál hodi kontribui maka’as loos ba iha prosesu eleisaun lejislativa.

Sinal ida ne’e hatudu juventude sai hanesan autór prinsipál ba dezenvolvimentu nomós joven hanesan futuru ba nasaun. Entaun, otomatikamente, hanesan timoroan, joven idaidak sente tenke muda nia aan, aprende ho lider tuan sira no tempu to’o jerasaun foun sira atu ka’er, iha ona esperiénsia.


Bainhira joven sira aprende, bele iha esperiénsia jere instituisaun hothotu, tantu publiku nomós privada atu bele la’o di’ak atu bele kontribui ba prosesu dezenvolvimentu iha ita-nia rai laran.

Involvimentu juventude iha partidu polítika sira hola parte hodi aprende programa, vizaun no misaun partidu sira nian no ita nota katak joven sira respeita malu tebes tanba aprende ona husi esperiénsia pasada.

Iha tinan 1975 Partidu polítiku eziste maibé antes ne’e uma lisan, Timor-Leste eziste nanis. Nune’e timoroan hotu iha ligasaun fetosá umane. Entaun eleisaun prezidénsiál no kampaña ba eleisaun lejislativa, ita mesak organiza la iha intervensaun husi ONU, ida ne’e kapas tan la’o di’ak.

Suseso iha eleisaun rua ne’e hatudu ba Timor atu loke pájina foun ba ita-nia rain, hatudu ba ita-nia nasaun viziñu no hatudu ba mundu katak ita mós bele. Ita dezenvolve aan, kria paz no estabilidade hodi kontribui ba dezenvolvimentu nasionál.

Prosesu eleisaun hirak ne’e hotu iha tinan ida ne’e (2017) tinan ida ne’ebé hanesan tinan edukasaun tanba ne’e hanesan juventude, ita kaer valór paz hodi ba oin, ita hadi’a aan di’ak liutan.

Esperensia hatudu durante eleisaun prezidensiál no kampaña ba eleisaun lejislativa ne’ebé sei monu iha jullu 22 ne’e, situasaun la’o di’ak mezmu iha insidente balun, ida ne’e lisaun di’ak katak joven hahú prepara aan.

Estudante Universidade Orientál (UNITAL), Estevão Soares hateten katak joven sira barak kumprende ona kona-ba ezisténsia partidu polítiku no prosesu eleitorál. Tanba ida ne’e, partidu polítiku sira ne’ebé eleitu hodi forma parlamentu no governu bele kria kondisaun ba joven sira hodi asegura no kontribui nafatin ba paz no estabilidade.

“Sira tenke loke oportunidade ba joven sira hanesan edukasaun naun-formál nomós loke kampu traballu ba sira (joven). Ida ne’e importante tebes,” hateten estudante fakuldade edukasaun departamentu inglés ne’e.

Hodi husu katak iha formasaun sétimu governu konstitusionál ne’e, espera bele kria kondisaun ne’ebé sustentável  no kria dezenvolvimentu ne’ebé iha sustentabilidade iha ita-nia rain, ba povu no ba ema hotu.

Hanesan joven, estudante semester lima husi UNITAL ne’e enkoraja mós joven sira seluk katak presiza inklina aan iha atividade sira ne’ebé ho hanoin kreativu no inovativu atu forma ita-nia karakter no transforma ita-nia atitude hodi envolve aan iha paz no dezenvolvimentu.

“Ita joven hanesan fini ida. Prepara ita-nian, tau ita-nia aan ba futuru liuhusi kria domin no dame ba malu hodi kria estabilidade”, enkoraja foinsa’e ne’e hodi apela mós ba foinsa’e sira iha Timor-Leste laran tomak.

“Hatudu nafatin ita-nia komitmentu di’ak, transforma aan hanesan joven no banati tuir hahalok di’ak husi lider sira nune’e ita hametin liutan dame iha uma laran no sosiedade,”enkoraja tan estudante universitáriu husi munisípiu Viqueque ne’e.

Jornalista: Rafy Belo | Editór: Manuel Pinto

Foto: Foto espesiál. Foti husi: dpu.def.br

Eleisaun 2017 Hatudu Kualidade Demokrasia

$
0
0

DILI - Komparasaun eleisaun iha tempu uluk no agora hatudu mudansa signifikante iha kontextu demokrasia. Iha eleisaun tinan agora nee kualidade demokrasia neebe mak klean tebtebes.

Tuir Premiadu Nobel da Paz, Jose Ramos Horta katak, demokrasia iha Timor Leste tempu agora hatudu kualidade neebe mak diak liu husi eleisaun neebe lao hakmatek.
Hau haree eleisaun ida nee, 2017 hatudu demokrasia Timor nian klean ona,”dehan Horta ba jornalista sira wainhira remata debate iha studiu GMN-TV, Segunda (17/07/2017).

Horta hatutan, ita haree kampania partidu politiku durante nee partisipasaun juventude makas los tanba ita haree komisiu sira domina husi juventude sir aba ho motor, kareta balun lao ain.

Iha fatin ketak, Pontu Fokal partidu PLP, Quintiliano dos Santos hatete katak, atividade kampania partidu politiku iha eleisaun parlamentar hahu husi kampania too mai agora lao diak.

Entertantu, Prezidente CNE, Alcino Barris dehan, koperasaun entre CNE ho partidu politiku lao diak tebetebs hahu kedas husi kampania too ohin loron situasaun lao hakmatek. Raimundo S. Fraga

Suara Timor Lorosae

Horta: Korupsaun Problema Boot

$
0
0

DILI - Maske Timor Leste ukun-an tinan 15 nia laran ona maibe, korupsaun nafatin problema boot ba sosiedade Timor Leste tanba nee partidu politiku sira tenke iha vontade atu kombate.

Tuir Eis Prezidente Timor Leste, Jose Ramos Horta hatete katak, durante kampania partidu politiku sira lafoti kestaun korupsaun sai sira nia kampania, maibe fiar katak sira ba ukun halakon.

Ita hatene katak korupsaun nee problema boot ida iha ita nia rain, maibe lasai tema kampania tanba maioria povu nee laakompania,” dehan Hortaba jornalista sira iha studiu GMN-TV, Segunda (17/07/2017).

Horta haktuir, ita laharee mos debate neebe klean konaba problema edukasaun no saude neebe oras nee akontese iha teritoria Timor Leste laran tomak.

Iha fatin ketak, Deputadu Bankada Fretilin, Joaquim dos Santos dehan, estadu liu husi Governu maske estabele ona Komisaun Anti Korupsaun (CAC), maibe frekuensia korupsaun kontinua sae.

Entertantu, Observador Politika-UNTL, Victor Soares dehan, korupsaun iha Timor Leste sai problematiku ida iha sosiedade nia leet. Tanba nee atu kombate korupsaun presiza iha aprova lei korupsaun neebe mak oras nee PN budu hela iha gaveta. Raimundo S. Fraga

Suara Timor Lorosae

Porta-vós hosi parlamentu Indonézia nega alegasaun sira korupsaun nian

$
0
0

Porta-vós hosi parlamentu Indonézia nian nega ona katak la halo iregularidade ruma, hafoin deklara ona nia hanesan suspeitu iha eskándalu hosi korupsaun ne'ebé deskonfia karik hasai dolar millaun 170 resin hosi governu.

Setya Novanto hatete ohin katak respeita prosesu legal, maibé hatete katak laiha lia loos ruma iha akuzasaun ne'ebé hatete katak nia naok dolar millaun 40 resin.

Maski Prezidente norte-amerikanu, Donald Trump, konsidera ona nia hanesan mane ida ne'ebé iha kbiit maka'as iha Indonézia, Setya Novanto mantén iha kargu hanesan porta-vós parlamentu nian.

Xefe komisaun hosi kombate ba korupsaun, Agus Rahardjo, fó sai ona iha loron-segunda katak komisaun halibur prova sufisiente sira hodi hatete katak Novante hanesan suspeitu.

Polísia antikorupsaun hatete ona katak rede ida ho ema na'in 80 resin, barak liu polítiku sira no empreza oioin uza ona introdusaun hosi sistema ida identidade eletróniku nian ne'ebé kalkula ho folin dolar millaun 440 iha tinan 2011 no 2012 hodi naok osan balun hosi fundu sira ne'ebé sira hetan.


Novanto, hosi Golkar, partidu ne'ebé harii hosi jeneral Suharto iha tinan 1964, suspeitu dalima hosi kazu ne'ebé fó sai, ne'ebé bele transfroma iha teste ida hasoru vontade hosi Prezidente Joko Widodo nian hodi hametin luta hasoru korupsaun, maski suspeita sira kona liu ba deputadu sira hosi koligasaun nian iha poder, inklui Golkar.

Korupsaun iha nível aas tebes iha Indonézia no atraza dezenvolvimentu nasaun nian ho populasaun millaun 250 resin, hakerek hosi ajénsia Associated Press.

Novanto, admirador Trump nian, mosu ho supreza iha konferénsia imprensa ida Trump nian iha Nova Iorke iha fulan-Setembru 2015, hamutuk ho Fadli Zon, deputadu ida seluk hosi Indonézia.

Porta-vós hosi parlamentu Indonéziu aprezenta hosi Trump hanesan ema ida ne'ebé iha liu kbiit iha nasaun aziátiku ne'ebé sei halo asaun importante sira ba Estadus Unidus.

Rahardjo hatete katak Novanto hanesan "suspeitu hodi halo nia aan sai riku duni ka ema sira seluk tanba abuza ona nia poder" no kaer knaar importante ida hodi halo planu ba fraude.

Entre naran sira ne'ebé mosu iha akuzasaun, aprezenta iha fulan-Marsu iha julgamentu ne'ebé halo ba suspeitu na'in rua ne'ebé uluk hanesan responsável hosi Ministériu Interior, inklui mós hosi ministru Justisa, ministru Interior, no governador provinsial na'in rua.

To'o agora sira seidauk sai hanesan suspeitu no imprensa lokal fó sai ona iha notísia katak sira nega ona iregularidade ruma.

Iha tinan liubá, organizasaun Transparénsia Internasional fó ona pontuasaun 37 hosi nível ida to'o 100 ba Indonézia, nota 100 hanesan livre hosi korupsaun.

Entre nasaun 176 iha ‘ranking’, Indonézia iha pozisaun 90, dook hodi hetan objetivu ba pozisaun 50 iha tinan 2016.

SAPO TL ho Lusa

IBRAHIMOVICH NIA FUTURU? "BESIK ONA", NIA HATETE

$
0
0

Iha hela rekuperasaun hosi lezaun, avansadu trata hela nia futuru ho Mino Raiola. 

Zlatan Ibrahimovich hatete katak sei iha revelasaun sira iha tempu badak kona-ba nia futuru. Iha deklarasaun ba imprensa ingleza, avansadu sueku hatete ona katak sei hatete iha tempu badak kona-ba nia kareira.

Halo hela rekuperasaun todan ba lezaun ida iha ain-tuur, avansadu husik Manchester United no iha boatu katak bele asina fila fali ho klube inglés, maibé Lukako ne'ebé foin to'o halo susar atake ‘red devils’ nian.

Jogador ne'e sai hosi restaurante ida iha Manchester no akompaña hosi nia emprezáriu Mino Raiola.

@SAPO Desporto | Foto@ Will Oliver/EPA

Manutensaun Sentral Hera-Betanu, Governu Lakumpri Kontratu

$
0
0

DILI – Parlamentu Nasional liu husi komisaun E, konsidera manutensaun eletrisidade sentral Hera Betanu, governu lakumpri ona kontratu, tanba antes nee governu asina kontratu ho kompania Puria katak atu halo negosiasaun ho kompania seluk husi parte 2 tenke hatene hotu, maibe ikus mai governu hakarak fo fali diretamente ba kompania Warsila sem tenderizasaun.

Preokupasaun nee hatoo husi Deputadu Manuel Castro husi komisaun E katak, kona ba manutensaun sentral rua nian nee hahu kedas iha tinan kotuk, i iha fulan Janeiru ami tenta bolu governu ho kompania Warsila no Puria, tanba haree katak ho orsamentu boot, tuir kontratu neebe mak governu halo ho Puria, maibe sira haree iha pontus balu neebe mak governu hakat liu.

Ami nia relatoriu ami husu atu governu bele konsidera i bele loke tenderizasaun atu nunee Warsila ou Puria tuir atu nunee labele hetan deskontentemente. Maibe buat sira neebe governu halo lasimu ami nia ideia, neebe governu hakarak atu fo diretamente ba Warsila,” katak Deputadu Manuel ba STL Tersa (18/07/2017) iha Parlamentu Nasional.


Nia hatete, sira simu mos lamentasaun balu husi kompania, em felismente governu ladun kumpri kontratu neebe halo ho Puria, depois Warsila hanesan sub-kontrak ba iha Puria nia mos hakat liu tiha Puria hodi halo fali negosiasaun ho governu, ida nee failansu neebe mak governu ho Warsila halo.

Nunee mos sira sira simu informasaun ikus  katak governu bolu Puria ba atu halo han over, nee mos sira bolu atensaun ba governu katak projetu boot nee tenke halo ho koidadu, halo preparasaun husi fulan 1 ba too fulan 6, atu nunee halo ho diak no kalma.

Aleinde nee mos sira rona katak depois hatoo ba tribunal das kontas, i tribunal das kontas haruka fila sira hatun fali ba 45 millaun, kuandu hatun nee tenke esplika, razaun saida. Keta halo iha buat ruma mak bem organizadau ona iha ministeriu nia laran. Guilhermina Franco / Jacinta Sequeira

Suara Timor Lorosae

CNRT Kaer Metin Prinsipiu Governasaun Parseria

$
0
0

DILI – Partidu Congreso Nacional Reconstrução Timorense (CNRT) kaer metin prinsipiu Governasaun parseria, wainhira lamanan absoluta iha eleisaun parlamentar.

Tuir Prezidente Konsellu Diretiva Nasional (CDN), Dionisio Babo Soares hatete katak, partidu politiku hothotu liliu CNRT iha espiritu parseria ba Governasaun uluk no sei mai, wainhira lamana absoluta.

Ida nee (prinsipiu governasaun parseria) mak maun Xanana hatudu tiha ona i kontinua nafatin ho prinsipiu ida nee,” dehan Dionisio ba jornalista sira iha studiu GMN-TV, Segunda (17/07/2017).

Dionisio haktuir, prinsipiu Governasaun parseria nee sempre iha, maibe saida mak sei akontese ba CNRT depois eleisaun remata, maibe prinsipiu parseria nee partidu hothotu iha. Dionisio salenta, se CNRT manan absoluta nee diak liu tan atu bele asegura prosesu nee tomak, bele konvida mos ema husi partidu seluk.

Iha fatin ketak, Reprezentante Programa Oficer AJAR, Inocencio Xavier hatete katak, Governasaun parseria ka Governasaun inkluzivu nee diak tanba sira hanoin ona oinsa atu hatur estadu ida nee ho partisipasaun ema hothotu nian.

Entertantu, Eis Primeira Dama Timor Leste, Isabel Ferreira hatete katak, ukun neebe mak diak mak ukun neebe hamutuk atu bele valoriza sidadaun hothotu tanba Timor ita hotu nian. Raimundo S. Fraga

Suara Timor Lorosae

Governo inaugura abrigo histórico de Wasa-Diga, rebatizado Abrigu ba Dame

$
0
0


O Ministro de Estado, Coordenador dos Assuntos Económicos (MECAE) e Ministro da Agricultura e Pescas (MAP), Estanislau Aleixo da Silva, inaugurou o abrigo histórico de Wasa-Diga, na aldeia de Loi-Huno, Município de Viqueque, no dia 12 de julho.

Trata-se de um local muito utilizado pela Resistência contra a ocupação indonésia e funcionou de forma intermitente entre os anos de 1989 e 1996, obedecendo à tática de guerrilha de "concentração e dispersão". Neste local, estiveram abrigados Taur Matan Ruak, então Vice-Chefe do Estado-Maior das Falintil, e Franciso Guterres Lú Olo, então Secretário da Comissão Diretiva da Fretilin. Também ali estcionaram quadros intermédios da organização clandestina, como o Comissário Político, Falur Rate Laek, e os Comissários Políticos, Lintil, Adjunto Político, e Trix, Comandante da Unidade, entre outros.

Para o Ministro Estanislau Aleixo da Silva, é necessário“preservar o património do Estado, proteger locais como este e criar condições para que os turistas possam visitar locais como Wasa-Diga". 

Com a inauguração, procedeu-se também à mudança do nome do abrigo, que a partir de agora passará a chamar-se Abrigo para a Paz (Abrigu ba Dame, em Tétum).

O grupo de veteranos Caixa Bua Malos foi o responsável pela construção e arranjo dos acessos ao abrigo. Candidatou-se aos fundos públicos, em 2016, submetendo a sua proposta ao Gabinete do Primeiro-Ministro, que depois a encaminhou para o Gabinete do MECAE. A proposta foi aceite e o grupo recebeu o apoio de 19.538 mil dólares norte-americanos.

Participaram também nesta cerimónia o Chefe de Estado-Maior das Forças de Defesa de Timor-Leste (F-FDTL), Coronel Falur Rate Laek, a Oficial de Ligação para os Assuntos dos Veteranos do Gabinete do Primeiro-Ministro, Inês Almeida, entre outros convidados.

Página oficial do Governo de Timor-Leste | 13 de julho de 2017
Viewing all 16014 articles
Browse latest View live