Quantcast
Channel: - TIMOR AGORA
Viewing all 15889 articles
Browse latest View live

Uma centena de patrões nas ruas de Macau pela regulação do trabalho das domésticas

$
0
0

Macau, China, 30 ago (Lusa) - Cerca de 100 patrões de empregadas domésticas protestaram hoje, nas ruas de Macau, contra o que consideram abusos das profissionais, depois de um bebé ter morrido após agressões de empregada vietnamita.

A morte de um bebé de dois meses na sexta-feira, no Hospital Conde de São Januário, que alegadamente foi abanado violentamente pela empregada, foi o grande pretexto dos manifestantes, que admitem tratar-se de um caso extremo, mas queixam-se de "muitos pequenos problemas".

Com vagas insuficientes nas creches, é comum as famílias de Macau empregarem uma trabalhadora doméstica a tempo inteiro - parte delas reside mesmo com os patrões. Ainda assim, e sendo estas trabalhadoras altamente requisitadas, a profissão é, em grande parte, pouco regulada, motivo de queixas, tanto da parte laboral como patronal.

"Queremos que o Governo reconheça o problema com as empregadas domésticas. As agências [de recrutamento] não são reguladas. Permite-se às pessoas entrarem com vistos de turistas para procurarem emprego. Não há regulação sobre quem pode vir ajudar-nos em casa", critica Ao Ieong, presidente da União de Empregadores dos Serviços Domésticos de Macau.

Em concreto, a união deseja que o Governo avance com legislação própria para o trabalho doméstico, considerando que a lei laboral "não se aplica bem" a estes casos.

Macau conta, no entanto, com uma lei da contratação de trabalhadores não-residentes que estipula, entre outras coisas, que os trabalhadores não-locais têm de regressar ao seu país de origem por seis meses em caso de cessação do contrato - nos casos excecionais em que tal não é obrigatório, como despedimentos sem justa causa, têm seis meses para encontrar um novo trabalho em Macau, mas sempre na mesma área.

Os empregadores queixam-se que é comum as empregadas quererem mudar de família ao fim de alguns meses ou começarem a fazer limpezas nos casinos, onde os salários são superiores.

"Toda a gente tenta conseguir mais dinheiro, tentam mudar de família ao fim de alguns meses. Se outra família oferecer mais 500 patacas [cerca de 50 euros], vão-se embora, não seguem o contrato", queixa-se Ao Ieong.

A união não vê o caso do bebé que não resistiu às lesões como "uma consequência direta da situação da lei", mas acredita que muitos dos que participaram no protesto "têm muitos pequenos problemas". "Temos casos de pessoas que têm empregadas que deram palmadas nas crianças, não são casos muito graves, mas são problemas", diz.

Sofia, de 28 anos, mãe de um bebé, não tem queixas da sua empregada - é, aliás, graças a ela que pôde comparecer na manifestação, explicou - mas diz-se preocupada com as histórias dos outros. "Não ouviu a notícia do bebé que morreu? Os meus amigos tiveram tantos problemas, coisas roubadas, empregadas que trabalham pouco e saem muito", comenta.

Posição semelhante tem Su, de 33 anos, que não tem queixas da empregada que toma conta dos seus dois filhos: "Estamos muito indignados com o caso da empregada vietnamita que causou a morte do bebé de dois meses. As pessoas contam muitos casos de violência na Internet. Além disso, as empregadas acabam sempre por ir para os casinos e causam problemas às famílias. Quero que o Governo mude a lei, de modo a que a qualidade das empregadas seja superior."

Justin e Kasia já se despediram de empregadas duas vezes: no primeiro caso, a trabalhadora decidiu trocar as lides domésticas por um restaurante; no segundo foram eles que a despediram porque "tentou roubar coisas" e os "enganava".

"O mais importante é que não mudem a natureza do trabalho e se despeçam para ir para o casino. Muitas trabalham alguns meses e depois querem mudar", diz Kasia, que acredita que existem "casos escondidos" de violência para com crianças.

"A lei é estúpida. Mesmo que deixem o emprego temos de lhes pagar o bilhete de volta ao país de origem. Esperamos que a lei possa ser mudada. Não é justo para nós, a lei só protege o empregado", remata.

ISG// ATR

Macau: A VERDADE ESTÁ À SOLTA, COLHENDO O QUE SE SEMEIA

$
0
0

PAUL CHAN WAI CHI  - Hoje Macau, opinião

Durante a Dinastia Song do Sul da China, o imperador Gaozong e o seu chanceler Qin Hui conspiraram juntos para remover Yue Fei, o principal general militar na altura. Qin chegou mesmo a discutir os detalhes do plano em casa com a sua mulher. Fruto dessas discussões, o casal chegou a um consenso que “libertar o tigre para que este regressasse às montanhas viria a trazer uma série interminável de problemas no futuro”. Assim, a única alternativa viável era a morte de Yue Fei. Alegasse que, depois do falecimento de Qin Hui, este visitou a mulher durante um sonho para a informar que o seu complot havia sido exposto, o que a assustou de tal modo que chegou mesmo a causar a sua morte.

A verdade vem sempre ao de cima, mais tarde ou mais cedo. Mesmo quando todos se preocupam apenas com os seus próprios assuntos, não se pode assumir que a sociedade se encontra em paz. Se nós não nos interessarmos pelo local em que vivemos, este sítio acaba inevitavelmente por nos partir o coração. A quarta legislatura do Governo da RAEM encontra-se em funções há menos de um ano, mas mesmo assim os problemas sociais têm-se multiplicado, e com uma ferocidade tal que mais se assemelham a uma erupção vulcânica. O recente incidente envolvendo a troca de terrenos destinados à Fábrica de Panchões Iec Long, que se encontra agora sob a investigação do Comissariado Contra a Corrupção, é um dos muitos casos que preocupam as gentes de Macau.

A troca de lotes verificada neste incidente foi realizada de acordo com todos os requerimentos legais durante o mandato de Ao Man Long como Secretário para as Obras Públicas e Transportes. A maior incongruência foi a troca de um lote pequeno por um bem maior, situação considerada fora do normal e isenta de qualquer razão ou lógica. Não nos podemos porém esquecer de uma situação semelhante que envolveu o empresário da construção civil Lam Wai. Na altura, ninguém levantou nenhuma objecção acerca do caso de Lam e todo o processo decorreu dentro da legalidade. Mas, quando Ao Man Long foi processado por aceitar subornos, a opinião pública, e em especialmente a deputada Kwan Tsui Hang, exigiram que o sucessor de Ao nas Obras Públicas investigasse as concessões de terras realizadas durante a era de Ao como Secretário para as Obras Públicas e Transportes, de forma a garantir que nenhum problema tivesse ficado por resolver. Mas, no final de contas, o sucessor de Ao pouco ou nada fez a este respeito, e o caso da Fábrica de Panchões Iec Long nem sequer fazia parte da lista de transacções sob investigação.

Lembro-me que, na altura, alguns deputados insistiram frequentemente para que o Governo divulgasse quanta permuta de terrenos havia sido autorizada, e que fornecesse esclarecimentos sobre o rumor de que parte dos cinco aterros do Plano Urbanístico teria de ser usada como compensação pelas permutas anteriores. Mas, como já é habitual, a resposta do Governo foi pouco esclarecedora. Apenas quando Raimundo do Rosário assumiu a pasta de Secretário para as Obras Públicas e Transportes é que as autoridades se dignaram a fornecer respostas mais detalhadas às perguntas colocadas pelos deputados em questão. Veio-se então a saber que, em relação à troca de terrenos relativa à Fábrica de Panchões Iec Long, esta permuta só podia ter ocorrido de acordo com os respectivos procedimentos legais. Mas, apenas por estar de acordo com a lei não significa necessariamente que a troca tenha sido justificada. Mas temos também que reconhecer que esta prática se encontra tão enraizada que acabou mesmo por se tornar numa característica distinta de negócios “à Macau”. Também no caso do terreno “Tou Fa Kón”, localizado perto do Mercado Vermelho, assim como no do projecto La Scala, situado em frente ao Aeroporto Internacional de Macau, os respectivos terrenos foram concedidos de uma forma legal. Mas isso não tira importância ou influência às várias partes interessadas que se movimentaram nos bastidores de todo este processo.

O Secretário Raimundo do Rosário chegou aliás a pedir ao Comissariado contra a Corrupção que abrisse um inquérito relativo à troca de terrenos da Fábrica de Panchões Iec Long, o que acabou por ser uma medida muito inteligente. Por um lado, este dirigente evitou desta forma vir a ser considerado responsável pelos casos melindrosos que constituem o legado da antiga Administração. E, daí para a frente, todas as futuras decisões relativas à Fábrica de Panchões Iec Long teriam de ser aprovadas pelo Comissariado contra a Corrupção. Por outro lado, esta decisão vem também evitar que Raimundo se torne no alvo de ataques por parte do público caso se venha a verificar qualquer outro problema no que toca a concessões de terrenos, especialmente aquelas envolvendo lotes de grandes dimensões. Caso os nossos leitores estejam a par dos desenvolvimentos do caso da Fábrica de Panchões Iec Long, sabem certamente que o proprietário do terreno em questão, assim como os seus parceiros, mantém uma relação muito íntima com os círculos empresariais e políticos do território. Tanto Chui Sai On como Raimundo do Rosário são responsáveis de resolver ou gerir qualquer problema que tenha sido deixado pela Administração anterior. Podemos então afirmar que ambos estão agora a colher aquilo que semearam no passado. Mas, neste momento, seria talvez vantajoso perguntar a nós próprios, o que levou Macau a se tornar naquilo que é hoje? 

Será que o conceito de “um país, dois sistemas” falhou? Ou será então que as gentes de Macau são incapazes de gerir o território por si próprias? Na verdade, o princípio “um país, dois sistemas” acabou por dar a Macau, como também a Hong Kong e a Taiwan, um alto nível de tolerância política. Se os tumultos de 4 de Junho não tivessem ocorrido na China, a onde de reformas políticas que decorria no país não teria nunca terminado, e as situação política teria despoletado em algo verdadeiramente agradável.

Em Macau, por sua vez, não há falta de talentos, apenas uma escassez de talentos políticos que estejam dispostos a se dedicar à cidade por completo. Existem sim muitos que proclamam ser patrióticos e ainda que amam a RAEM, mas na realidade estão dispostos a roubar para proveito próprio ou então de forma a enriquecer as associações ou organizações a que pertencem. Mas Macau nunca teve falta de indivíduos interessados em representar as massas, nem tão pouco de organizações destinadas a supervisionar o desempenho do Governo. Todavia, estas associações são incompetentes e colocam ênfase na manutenção do status quo, ou da harmonia social, ao invés de exigir a responsabillização dos funcionários públicos. Assim, e com uma administração que carece de supervisão apropriada, a porta encontra-se aberta a todo o tipo de conduta desordeira. Outro problema que temos de superar é a necessidade que os nossos campeões da democracia sentem em ser foco das atenções, assumindo este problema um carácter de veneração semi-religiosa. Na verdade, estes indivíduos encontram-se tão divorciados da realidade que se julgam transformados numa espécie de ídolo, que porém existe apenas em nome. Além disso, recusam-se a partilhar o poder com outros, devido ao medo que têm de perder o seu status social, e parecem ser ignorantes da necessidade que todos nós temos em gerir adequadamente o tempo. Tudo isto culmina numa espécie de ecologia política caracterizada por pessoas que se dedicam a enriquecer através da política. Ao mesmo tempo, deparamo-nos com uma sociedade cada vez mais populista, em que a maioria dos seus cidadãos denota uma nítida falta de visão estratégica, além de uma marcada incapacidade em assumir uma conduta altruísta. Se as coisas se mantiverem assim, o que pode ser feito? Esta questão merece sem dúvida a nossa atenção.

Dezenas de milhares protestam no Japão contra novas leis de defesa

$
0
0

Dezenas de milhares de pessoas concentraram-se hoje diante do parlamento em Tóquio para protestar contra novas leis que visam aumentar as prerrogativas do exército japonês, constatou um jornalista da agência France Presse.

A manifestação mostra uma mobilização crescente no país contra a legislação que o primeiro-ministro conservador, Shinzo Abe, e o seu Partido Liberal Democrata (PLD) esperam conseguir aprovar durante a sessão parlamentar que termina no final de setembro.

As leis estão atualmente em discussão no Senado, depois de terem sido aprovadas em julho pela câmara baixa.

Os manifestantes, não receando o tempo chuvoso, empunhavam cartazes com a frase "sim à paz, não à guerra" e podia ser vista uma grande faixa pedindo a demissão de Shinzo Abe.

Membros da oposição, entre os quais o dirigente do Partido Democrático do Japão, Katsuya Okada, estudantes -- alguns dos quais iniciaram na quinta-feira uma greve de fome -- jovens pais, idosos e artistas, como o compositor Ryuichi Sakamoto, integravam a multidão de manifestantes.

Com a reforma, o governo pretende alargar a noção de defesa dos interesses do país além do território nacional, permitindo ao exército apoiar no exterior um aliado em dificuldades, mesmo que o Japão não seja diretamente ameaçado.

A oposição à reinterpretação da Constituição pacifista, imposta após a guerra, levou hoje 120.000 às ruas de Tóquio, segundo os organizadores, e 30.000 de acordo com a polícia, bem como à realização de ações de protesto em todo o Japão.

Para Shinzo Abe e os seus partidários, as leis em causa -- saudadas pelos Estados Unidos -- são necessárias face a uma China que tem ganhado força e a uma Coreia do Norte imprevisível.

Notícias Ao Minuto com Lusa

IOB PROMOVE AIHAN LOKAL – DOASAUN RAN IHA HNGV

$
0
0

Diretora Ezekutivu Fundasaun Klibur, Isabel hateten, eventu promove aihan lokal ne’e foin primeira IOB halo hodi bele atrai estudante sira nia intensaun oinsa maka bele utiliza produtu lokal hodi tranforma sai produtu ne’ebe kualidade internasional.

Isabel hatete, aihan ne’ebe maka estudante sira promove simples, maibe nia kualidade prontu kompete iha merkadu.

Aktividade bazar aihan lokal ne’e hanesan programa husi komemorasaun dies natalis IOB nian ba dala XIII ne’ebe mak sei selebra iha loron Sesta semana ne’e nia laran.

Aktividade IOB nina ne’e mos hetan apoiu orsamentu husi Ministeriu Komersiu Industri Ambiente (MCIA) nia apoiu no mos husi Ministeriu Edukasaun.

Iha fatin hanesan Jose Violante Reis reprezenta MCIA hatete,wainhira koalia konaba produtu lokal iha MCIA liu-liu iha Diresaun imposivel konsumu aihan durante diresaun refere maka halo promosaun konaba aihan lokal.

“Agora dadaun ita iha produtu aihan lokal barak tama ona iha super merkadu hanesan, marmelada, kafe timor, sabaun lokal husi Muinisipiu Baucau ho marka aifunan ,produtu hirak ne’e agora dadaun tama ona iha bazar internasional,”dehan Jose Violante.

Nia sublina liu tan katak, produtu lokal hanesan sabaun ho kafe timor agora dadaun promove ona ba iha rai liur ,produtu hirak ne’e maka durante ne’e MCIA ho nia esforsu halo hodi kontinua promove iha rai liur. Tan ne’e agora dadaun MCIA tenta atu halo kordenasaun ho Ministeriu Agrikultura (MAP) liu-liu konaba politika iha suku ida ba ida tenki iha tau produtu aihan lokal, tanba ho oprtunidadade loke bazar aihan lokal hirak ne’ebe mak estudante sira kria fo vantajen tebes ba estudante sira liu-liu iha futuru hodi bele sai emprezario sira ne’ebe mak ba area produs produtu lokal sai aihan ne’ebe mak gostu.

Halo Doasaun Ran

Husi sorin seluk, funsionariu IOB hamutuk nain voluntariumente oferese ran ba Hospiatl Nasioanl Guido Valadares (HNGV) hodi ajuda passiente sira ne’ebe mak presija ran.

Fundasaun Klibur hamutuk ho funsionariu ho estudante IOB hakarak voluntariumente tinan –tinan oferese ran ba HNGV, maske kontribuisaun ne’e kik, maibe valor boot tebes ba hirak ne’ebe presiza ran iha HNGV.

Partisipasaun funsionariu sira nian masimu bele priense numeru to’o 60 ka 70 ne’e husi parte funsionario, maibe ba parte estudante hau seidauk hatene nia numeru hira, tanba estudante barak maka hakarak voluntariu fo sira nia ran,’’ hateten Diretora Ezekutivu Fundasaun Klibur, Isabel.

Iha fatin hanesan chife Unidade Banku de Sangue HNGV Arcenio Jose hatete, lalaok husi doasaun ran nia benefisiu mai husi ran ne’e rasik ,nia tarzetu maka husi estudante no dosesnte IOB nian .

“Konaba asaun doasaun ran agora dadauk ami halao hela aktividade ida ne’e, ami konsege kolekta ona ema nain 4 nia ran,hafoin remata doasaun ran ami sei lori ba halo teste iha banku de sangue hodi halo testu atu nune’e bele deteta moras hepatitis nomos sai venua sefelis,”dehan Arcenio.

Arcenio dehan liu tan katak, “Agora dadauk iha banku de sangue HNGV iha stok ran A hamutuk 15,B iha 10 ,AB 8 no mos O iha 18,total hamutuk 51, maibe iha loron hira liu ba pasiente balun presija ran, entaun balun komesa despaisu ona ba pasiente ne’ebe maka persija ran I agora stok ran limita tebes iha banku de sangue HNGV.

tuir Arcenio ho estudante IOB inklui funsionario fundasaun klibur ne’e bele ajuda ona baku de sangue HNGV hodi oferese ran ba pasiente sira ne’ebe mak presija.

Iha fatin hanesan Celestino Amaral ne’ebe mak oferese nia ran hatete, nia halao asaun doasaun ran ne’e la iha iha mak obriga, maibe voluntariumente fo nia ran, tanba nia senti orgulhu ho ran turuk ida ne’ebe maka apoiu ba pasiente iha HNGV hodi salva ema nia vida.

“Ohin loron hau kontente tanba pasiente sira mos iha hanoin ida i hau mos iha hanoin ida ita ema humanu sempre ajuda malu liu husi ran,” dehan Celestino. nia

Jornal Nacional

DAR SANGUE É SALVAR VIDAS

STOCK RAN MENUS

$
0
0

Banco de Sangue iha Hospital Nasonal Guido Valadares (HNGV) kontinua hasoru problema ba stock ran atu fasilita pasiente sira ne’ebe persija transfusaun ran.

Xefi Unidade Banco de Sangue, Arsenio Jose informa, durante ne’e sira depende deit ba familia pasiente no volontariu regular.

“HNGV durante ne’e sempre hasoru problema menus ran tanba ita dependenti liu ba iha volontariu husi familia pasiente no volontariu regular, ne’ebe sai difikuldade baa mi atu atende pasiente ne’ebe persija tebe. Stock ran iha ne’e marka ran A dala ruma iha 10, B dala ruma iha 10 resin, AB iha 3 no O iha 10 deit, ida ne’e ita bele dehan la sufisiente,”informa Arsenio ba Jornalista sira iha Sekretariu Estadu Disportu Juventude foin lalais ne’e.

Nia kontinua katak, ho numeru stock ne’ebe mak iha bele hatete la sifisiente, tanba ema ne’ebe presija ran laos deit ba ema pasisnte sira ne’ebe baixa iha HNGV, maibe mos ba hospital referal sira, inklui klinika privadu sira. Nune’e husu ba entidades hotu ne’ebe ho idade 40 atu mai oferese ran ba HNGV hodi tulun pasiente ne’ebe persija tebes.

Durante ne’e, BS hala’o esforsu makas hodi halibur ran liu husi doasaun ba kada institusaun Estadu. Institusaun ne’ebe sai volontariu regular ba HNGV mak, F-FDTL, PNTL, SEJD , Universidade Kristal no asosiasaun, inklui sira seluk, ho objektivu atu hetan stock ran ne’ebe prepara hodi bele ajuda pasiente sira iha HNGV no iha klinika privadu sira.

Programa duasaun HNGV sempre lao nafatin nune’e ba entidades sira ne’ebe hakarak volontariomente fos ira nia ran bele ba iha BS-HNGV tanba BS sempre loke iha oras servis hahu husi Segunda too sesta.

Ba entidades ne’ebe sidauk hatene konaba prosesu oinsa fo ran, molok hasai ran ekipa BS sei fo esplikasaun ne’ebe klaru nue’e labele tauk atu hakat ba iha BS hodi oferese ran, tanba ran turu ida bele salva ema nia vida liu-liu inan sira ne’ebe atu partus.Ola

Jornal Nacional

Timor-Leste sei hamenus importasaun masin no bee minerál

$
0
0

Ministru Komérsiu, Indústri no Ambiente (MCIA), Constâncio Pinto fó sai katak iha tempu badak Timor-Leste sei hamenus importasaun masin no bee minerál, tuir informasaun hosi Suara Timor Lorosa’e. 

“Ha’u bele dehan katak iha tempu badak, nasaun ne’e sei hamenus importasaun ba sasan balun hanesan masin ho bee minerál, inklui fos tanba ami-ninia instituisaun fó apoia maka’as ba insdústria kiik”, dehan ministru.

Responsável hosi MCIA nian mós husu ba emprezáriu hirak ne’ebé dezenvolve daudaun insdústria kiik atu bele garante kuantidade no kualidade produtu nian.

Iha parte seluk, diretór exekutivu hosi organizasaun la’os-governamentál Luta Hamutuk, Merício Akara dehan katak Governu tenke fó apoiu máximu ba setór agrikultura, tanba tuir visi-prezidente CCI-TL, Jaime dos Santos, agrikultura hanesan baze ekonomia nasaun nian.

SAPO TL ho STL – Foto: @marau

“Ami Sei Reklama TL Hanesan Ami Nian” - Basílio Dias Araújo

$
0
0

Eis Portavoz Grupu Pro Integrasaun iha tinan 1999, Dr. Basílio Dias Araújo hateten katak sira sei iha direitu nafatin tuir lei internasionál atu Reklama Timor hanesan sira nian. Tanba, sira la rekoñese rezultadu konsulta populár 1999 nian no lei Indonézia nian mós hateten katak embora Indonézia rekoñese resultadu konsulta populár 1999 maibé sei respeita nafatin sira nia direitu tuir lei internasionál.

Jornalista Matadalan entrevista eskluzivu ne’e ho Sr. Basílio iha nia hela fatin, Bekasi, Indonézia, Domingu (30/08/2015). Entrevista ida ne’e, Matadalan halo ho intensaun atu haktuir istória iha passadu iha ámbitu komemorasaun 30 Agustu 1999.

Oinsá ita boot nia sentimentu ba loron Referendum 30 Agustu 1999?

Referendum ou konsulta populárne’ebéNasoens Unidas halo iha Timor-Leste iha 1999 ne’e hanesan dalan ida ne’ebéNasoens Unidas (ONU) hakarak husu ba povu Timor-Leste sé sira simu konseitu otonomia ne’ebé Nasoens Unidas hato’o ba sira ka sira la simu. Nasoens Unidas husu buat rua ne’e de’it—Simu ka La Simu.

Karik kita boot satisfas ho rezultadu ida ne’e?

Ha’u pessoalmente la satisfeitu ho rezultadu ne’e tanba juiz (hakim) Nasoens Unidas na’in tolu hosi Korea do Sul, Irlandia ho Afrika do Sul rekoñese katak UNAMET la halo konsulta populár ne’e tuir konseitu demokrátiku no halo manobra barak hodi halakon grupu integrasaun nian depois de sira passarevista sasin ((periksa saksi) rihun ida resin komesa hosiloron 1-3 Setembru 1999.

Ha’u ho Sr. Zeca Estevão maka aprezenta sasin hirak ne’e ba juiz na’in tolo ne’e iha UNAMET (United Nations Mission in East Timor) nia serbisu fatin. Ita bele cross check ho Sr. Zeca Estevão. Tanba ne’e, ami dada án hosi prosesu ne’e komesa iha loron 30 Agustuno ami reinforsa tan ami nia esteitmentu iha loron 4 Setembru katak ami la simu rezultadu konsulta populár ne’e to’o ohin loron.

Maizumenus ONU nia resposta ba ita boot sira nia reklamasaun iha momentu ne’e oinsá?

Juiz tolu ne’e chama atensaum kedas ba Sr. Jeff Fisher hanesan responsável konsulta populár ne’e maibé sira na’in tolu laiha autoridade atu deklara katak konsulta populár ne’e la vale. Sira hato’o sira nia relatóriu ba Sr. Jamsheed Marker hanesan reprezentante ONU nian no Sr. Marker hasai nia deklarasaun ofisiál katak ONU rekoñese iha buat naksalak barak maibé nia númeru la to’o para bele anula prosesu konsulta populár ne’e. Ami la simu deklarasaun ONU nian ne’e tanba tuir publikasaun rezultadu ne’e atu halo iha loron 6 Setembru maibé ONU halo tiha publikasaun iha 4 Setembru tanba ONU tauk ami bele aprezenta sasin liu rihun 5 ka rihun sanulu sé ONU fó tempu ba ami to’o loron 5 Setembru.

Ita boot hanoin katak rezultadu eleisaun ne’e karik hanesan senáriu ne’ebé planeiadu?

Sim. Tanba fulan ida ka semana ida antes de konsulta populárne’e, Sr. Jamsheed Marker fó hatene tiha ona rezultadu 21% ne’e ba Embaixadór Lopes da Cruz, tanba ne’e  Jamsheed Marker obriga ami para atu bele halo inkontru rekonsiliasaun Dare Dua iha Jakarta para atu bele ko’alia ona kona-ba governu provizóriu Timor-Leste ne’ebé Xanana maka atu lidera. Ba ami, konsulta populár ne’e senáriu planeiadu tiha ona. Tan ne’e, ba ami, ONU la halo konsulta ne’e tuir prinsípius demokrátikus ne’ebé eleisaun tenki iha sasin hosi grupu rua. Buat ne’e laiha. No mós votus la konta iha votasaun nia fatin. Depois sira tula hotu kaixa votus nian mai iha Díli laiha prezensa sasin hosi grupu rua; independénsia ho integrasaun nian. Prosesu ida ke la tuir liu prinsípius jerais eleisaun demokrátiku ida. Laiha sasin no mós la sura iha fatin.

Sorumutu Dare Dua iha Jakarta ne’e konsege realiza ka lae?

Dare Dua konsege realiza sein rezultadu tanba laiha akordu atu ami túr iha governu provizóriu. Sr. Marí Alkatiri dehan sé pro independénsia maka manán karik ami FRETILIN maka sei manda.

Momentu ne’e,  Sr. Alkatiri mós partisipa?

Alkatiri, Xanana ho Ramos Horta mós tuir hotu iha inkontru ne’e iha Jakarta. Ha’u túr hanesan membru negosiadór hosi grupu integrasaun hamutuk ho Sr. Domingos Soares hodi kontra Sr. Alkatiri. Entretantu, Sr. Lopez da Cruz ho grupu seluk hodi hasoru Sr. Xanana ho Sr. Ramos Horta. Xanana ho Ramos Horta aseita Governu Inkluziva (governu ne’ebé partisipa hosi grupu Pro Independénsia no Pro Atonomia). Maibé, Sr. Alkatiri ulun fatuk to’os lakohi simu ami.

Ita boot bele haktuir, iha momentu ne’e ita boot sira kontra ho polítika saida hasoru Sr. Alkatiri?

Ami komesa negosia possibilidade atu adia (tunda) konsulta populár ne’e ba tinan 10-15 maibé ita komesa túr hamutuk hodi ukun Timor hanessan saida maka akontese ho Aceh agora ne’e. Konseitu ida ne’e mós Xanana aseita maibé Alkatiri lakohi. Segunda opsaun maka kona-ba governu konjunta. Ne’e mós Xanana aseita maibé Katuas Alkatiri lakohi nafatin. Heipaa! Ami ran la halai. Ami proposta ho dasin (pertimbangan) para ita bele minimiza povu oho malu sé iha balun manán ka lakon iha konsulta populár 1999. Bainhira Alkatiri la simu opsaun rua ne’e, entaun ha’u baku meza no depois ha’u sai hosi sala inkontru. Ha’u hanoin kedas ona katak povu sei oho malu no ita sei labele evita Guerra Sivíl foun moris iha Timor.

Ho akontesementu sira ne’e hotu, karik agora ita boot kontinua la rekoñese independénsia TL?

Ba ami, independénsiane’e laiha tanba ONU la rekoñese ami nia prezensa iha konsulta populár iha 1999. Tuir akordu 5 Maiu 1999 ho UN CHARTER, ONU tenki halo fali konsulta seluk ida atu aprezenta fali konseitu seluk ida. Maibé, ONU hakat liu de’it artigu 5 ho artigu 6 akordu 5 de Maiu 1999 no foti Timor intrega de’it ba Xanana hanesan Portugal intrega Angola ba MPLA iha 1975 no Portugal intrega Moçambique ba Frelimo iha 1975.

Ami laiha problemas ho independénsia Timor nian. Ami iha problemas ho ONU. Ami sei iha direitu nafatin tuir lei internasionál atu Reklama Timor hanesan ami nian. Tanba ami la rekoñese rezultadu konsulta populár 1999 nian no lei Indonézia nian mós hateten katak embora Indonézia rekoñese resultadu konsulta populár 1999 maibé sei respeita nafatin ami nia direitu tuir lei internasionál. Ne’e hatudu katak sé ami hakarak ba hela iha ailaran hanesan grupu integrasaun nian, ONU labele kondena ami tanba lei internasionál sei fó protesaun ba ami no ami bele loke relasaun ekonómika ho nasaun seluk hanesan relasaun Taiwan ho China.

Sé hanesan ne’e, meius saida maka oras ne’e ita boot sira uza hodi reklama TL hanesan ita boot sira nian?

Agora, ami husik lai tanba ami fiar (yakin) katak Timor sei labele moris mesak hanesan nasaun ida. Presu minarai tún tan to’o USD 30 no nasaun seluk komesa muda ba enérjia alternativa no la uza tan minarai, entaun Timor sei mate hanesan nasaun ida. Sé loron ruma akontese hanesan nune’e, momentu ne’e ami sei mosu mai duni. Entaun, ami sei prontu atu tane povu Timor. Ami sei buka dalan seluk atu salva povu Timor. Konta ho ami. Ami la ba rai dook ida. Ami hein hela iha uma tatis rai sorin mai.

Oxala, leitór sira labele hirus ho ami nia publikasaun ne’e. Ami sempre buka solusaun dame to’o ha’u hasoru malu mós ho Sr. Taur Matan Ruak iha eskritóriu Dioseze Baucau ho proposta hanesan atu evita funu maibé dala ida tan FRETILIN liu-hosi katuas Alkatiri ulun fatuk to’os no kontinua to’os.(Anibal)

Matadalan

SETOR PRIVADU KONSIDERA SKILL TRABALLADOR TL FRAKU

$
0
0

Direitor Executivo Camara do Comercio e industria de Timor- Leste ( CCI-TL ) Nuno de Rosario Trindade, hateten setor privadu durante ne’e hare ba kompetisaun Traballador Timor oan skill mak laiha.

“Ida ne’e ami koalia ona ho SEPFOPE tenke kria mekanismu ida tamba ita hatene iha Timor Sentru Formasaun lubuk ida husi SEPFOPE nian rasik nomos husi ajensia internasional ILO fo kapasitasaun ba ita iha area lubuk ida mas ita haree ba kualidade no nesesidade kampu taballu nian ba mão de obra kualifikadu sei fraku hela. ida ne’e mak ami halo fali kordenasaun lubuk ida ho sepfope I ami sevisu hamutuk ILO ho sentu formasaun seluk atu nune’e fomasaun preoridade identifika nesesidade para ita nia emprezariu sira sente katak ita nia taballador nasional sira iha duni skill,”tenik Diretor Executivo CCI-TL, Nuno de Rosario Trindade ba JN-Diário iha nia servisu fatin sede CCI-TL, Dili, Sesta (28 / 8/2015).

Nia hatutan, traballador Timor oan iha frakeza bo’ot ida mak konaba area teknika nian, iha area konstrusaun sivil, agrikultur no industria nian.

“Ita hatete katak maioria parte balun buka ema skill sira mai husi rai liur ida ne’e problema bo’ot ida. Ami husi CCI-TL rekomenda ba Guvernu katak primeiru atu fo formasaun tenke identifika uluk nesesidade merkadu no kualidade hodi nune’e fo formasaun ho objectivu ida responde ba realidade merkadu iha rai laran,”dehan Nuno.

Nune’e mos, Nuno afirma, dezafiu bo’ot ida emprezariu sira hasoru mak traballador Timor oan sira laiha skill no sira tenki lori ema husi rai liur atu bele halo servisu.

“Ami husu katak emprezariu mai husi rai liur mai halo investimentu iha Timor, Governu tenke tau kriteriu ida tamba sira mai halo investimentu fo servisu ba ita nia ema iha rai laran nomos transfer skill ba ita nia traballador sira, ida ne’e mak importante,”sujere Nuno.Car

Jornal Nacional

IGREJA KATOLIKA PREOKUPA, LABARIK KOMESA IZMOLA IHA LURON

$
0
0

Igreja Katolika hatudu preokupasaun bo’ot ba fonemena foun ohin luron iha Timor ukun an ida ne’e, kona-ba labarik barak maka tuun ona ba luron laran ho loja ninin sira iha Dili laran hodi husu izmola.

Bispo Diocese Baucau nudar mos Administrador Apostolico Diocese Dili, Mgr. Basilio do Nascimento, hakfodak tebes haree fenomena foun ne’e, tanba iha Timor ukun an ne’e, labarik barak maka husu ona izmola iha luron laran no loja ninin sira iha Kapital Dili.

“Iha foho seidauk iha, maibe Dili komesa ona labarik sira husu izmola iha luron no labarik balun komesa na’ok iha tempu loron,” afirma Dom Basilio do Nascimento, iha nia diskursu wainhira partisipa iha serimonia komemorasaun tinan 200 Don Bosco, ne’ebe selebra iha Don Bosco, Comoro, Dili, Sabadu (29/8/2015).

Ho situasaun ne’e, Dom Basilio husu ba familia Salesiano nudar Komando uma kreda nian atu analiza fenomena labarik sira ne’ebe maka izmola iha luron laran no balun komesa naok ema nia sasan iha tempu loron.

Lider Igreja katolika nee mos fo ezemplu nasaun sira dezenvolvidu balu nebe labarik sira sai naok ten tan tanan deit no kriminozu tan tanan.

Dom Basilio hateten, tinan 200 Dom Bosco ne’e halao Salesiano oan sira goza, maibe presiza atensaun ba situasaun foun ne’e.

“Deskulpa hau fo todan ida ne’e. Tinan 200 ne’e imi goza, maibe situasaun foun ohin loron nian mosu buat lubuk ida, maibe ikus liu parabens ba familia Salesiano, obrigado ba familia Salesiana halo ba Igreja Timor,” tenik Dom Basilio.avi

Jornal Nacional

ASESOR INTERNASIONAL LABELE TAMA KOMISAUN REFORMA JUDISIÁRIU

$
0
0

Jurista Manuel Tilman, husu ba Governu atu labele involve asesor internasional sira iha komisaun reforma judisiáriu ninian, tanba mainatu ida labele mai deside fali liberdade sidadaun ida nian iha nasaun ida.

“Se Involve Asesor Internasionál sira ne’e, diak liu husu Timor fila ba Indonesia, para tekinika sira iha Indonesia mai halo sistema judisiáriu, ita aplika deit sistema judisiáriu Indonesia nian, ou husu fila fali ba Portugal no independensia ne’e so’e tiha,”katak Manuel Tilman ba jornalista sira iha nia kna’ar fatin Hotel Garden Beach Dili, Sesta (28/8).

Manuel Tilman dehan, hanesan Timor-oan, nia la simu kuandu atu halo deit reforma konstituisaun rasik, tenke involve fali asesor internasional sira ne’e, hodi loke hotu segredu nasaun nian ba nasaun seluk.

“La’os ba hili fali bainatu ida mai atu deside sidadaun ida iha rai ida ninia liberdade, ninia vida no ninia sasan. Ida ne’e so Ministru ida ne’ebé laiha konsensia mak bele defini buat ida hanesan ne’e,”katak Tilman.

Prezidente Partidu KOTA ne’e hatutan, Avo sira uluk la eskola no lahatene hakerek, maibé nunka mais atu bolu mala’e mutin sira atu mai halo justisa iha rai ida ne’e. ne’eduni Tilman afirma, kuandu ohin loron povu Timor Leste independensia ona, veteranus sira ne’ebé terus no mate durante tinan barak nia laran, sira mak iha direitu atu partisipa iha komisaun ida ne’e.

“Ba ha’u, asesores laiha komptensia atu reforma nen lei judisiar ida iha rai ida ne’e, so povu Timor Leste ne’e, beik lahalimar, maubere foho mós nia preserve hela, saida mak justisa,”tenik Tilman.

Nia esplika, veteranus sira mós bele iha hanoin katak, atu reforma judisiáriu hodi define kaer ema ida hatama ba kadeia. Maibé Tilman kontinua kestiona katak, ema polítika ida labele define fali judisiáriu .

“Polítika labele ba define katak, ema tama iha fronteira ne’eba ne’e, tama arbiru deit, no kuandu polisia kaer ema ne’e, nia dehan katak labele, ministru haruka labele kaer ha’u. ida ne’e sala bo’ot, atu komunismu rai ne’ebé deit mós la aplika hanesan ne’e,”relata jurista ne’e.

Tilman dehan, nia konkorda ho hanoin Governu nian atu forma komisaun ida hodi halo reforma ba judisiáriu, maibé Tilman dehan, iha komisaun ne’e nia laran, tenke involve juiz, prokuradores, defensores públika no advogadus Timor-oan sira, labele ema polítika deit.

“Buat ne’e, tenke tama iha Governu nia kakutak, Governu ne’e la’os beik ten ida. Governu nia kakutak ne’e dehan katak, atu reforma orgaun soberania Tribunais, lahatama ema nasionál origionariu ne’ebé mak iha intrese ba vida sidadaun individual ka poletivu rai ida ne’e nian, Governu laiha kompetensia,”afirma Tilman.

Eis deputadu ne’e dehan, mandatu Governu ida ne’e hela deit tinan ida ho balu, sei labele halo reforma judisiáriu.cos

Jornal Nacional

Presidente timorense inicia na terça-feira primeira visita oficial à China

$
0
0

Díli, 31 ago (Lusa) - O Presidente da República timorense, Taur Matan Ruak, inicia na terça-feira a sua primeira visita oficial à China, durante a qual está previsto, segundo informou hoje o seu gabinete, uma ampla agenda de encontros e cerimónias.

Taur Matan Ruak, que estará na China até 05 de setembro, é acompanhado do ministro dos Negócios Estrangeiros e Cooperação, Hernâni Coelho, e de outros responsáveis timorenses.

Em comunicado, o seu gabinete explica que a visita visa "agradecer à República Popular da China por ter sido o primeiro país a reconhecer a declaração de independência de Timor-Leste a 28 de novembro de 1975 e a estabelecer relações diplomáticas com Timor-Leste aquando da restauração da independência a 20 de maio de 2002".

Durante a visita, explica ainda, Taur Matan Ruak quer agradecer o "contributo da China para o desenvolvimento de Timor, e intensificar a cooperação entre os dois países, nomeadamente nas áreas de turismo, agricultura através da criação da Zona de Desenvolvimento Agrícola através de Tecnologia Avançada, desenvolvimento do capital humano, gás e petróleo".

Uma cooperação, refere, que se pode intensificar "no âmbito da 'Nova Rota da Seda' dada a posição geográfica estratégica de Timor-Leste na região da Ásia e Pacífico.

Taur Matan Ruak aproveitará a visita para convidar os responsáveis chineses a participarem, a 28 de novembro, nas comemorações do 40.º aniversário da Proclamação da Independência de Timor-Leste, marcadas para o enclave de Oecusse. 

ASP // VM

Lider Politiku Interven Justisa, Susar Kombate Droga

$
0
0

DILI - Autoridade nebe Implementa lei involve iha Atividade transaksaun droga no mos Lider Politiku sira kontinua Interven kazu nebe mak lao iha justisa, tamba nee susar atu kombate atividade transaksaun droga iha rai laran.

Tuir Diretur Asosiasaun Hak Manuel Monteiro hatete lei kombate droga forte maibe implementasaun lei nee mak ladiak, nomos autoridade nebe mak implementa lei nee kometa iha aktividade droga.

Liderensa Politiku sira mos tau sira nia kanuru tohar iha Area judisioariu nee mos hafraku ita nia sistema judisioariu nune kazu droga susar ita atu kombate iha ita nia nasuan,” dehan Manuel ba STL Segunda (31/08/2015) iha Ninia knar fatin Farol.

Nia hatete laiha forsa moral atu halo kapturasaun hodi impede aktu krime sira nebe mak akontese iha sosiedade, kazu konkreta mak haruka fila drogadu sira fila ba sira nia nasaun sein iha julgamentu, nee faila boot ida nebe mosu iha Timor Leste.

Iha fatin ketak Vice Prezidente Parlamentu Nasional (PN) Adriano Nascimento hatete Timor Leste nasaun foun, rekursu Humanu seidauk too nomos ekipamentu atu halo kontrola ba Droga seidauk diak. Informasaun kompletu iha STL Jornal no STL Web, edisaun Tersa (1/9/2015). Timotio Gusmao

Suara Timor Lorosae

Partisipa Loron Historiku, Taur Aranka ba Xina

$
0
0

DILI - Prezidente Republika Taur Matan Ruak aranka ba Xina hodi partisipa seremonia loron Historiku Xina ninian. Durante loron Haat iha vizita, Prezidente sei hatoo konvite formal ba ulun boot Xina atu partisipa iha seremonia komemorasaun 28 Novembru, nebe sei halao iha Oe-cusse tinan nee.

Tuir Ministru Negosiu Estranjeiru Hernani Coelho katak Prezidente Republika Taur Matan Ruak sei halao vizita ba iha Xina, atu partisipa iha selebrasaun tinan 70 papel Xina ninian iha Segunda Guera Mundial.

Prezidente ba atu partisipa deit no mos halo enkotru ida ho prezidente Xina nian inkliu partisipa iha selebrasaun tinan 70 Papel Xina iha Segunda Guerra Mundial, hotu fila fali mai ona,” dehan Hernani ba Jornalista, Segunda (31/08/2015) iha Palasiu Prezidensial Hafoin Partisipa Enkontru Konseilu Superior Defeza no Seguransa.

Nia hatete Prezidente Sei vizita fatin balun nebe mak interese ba Timor Leste relasiona ho dezemvolvimentu Xina, nebe iha posibilidade fo vizaun balun ba Timor Leste maibe objetivu vizita nee atu partisipa tinan 70 selebrasaun Xina ninian.

Nunee mos Komunikadu Imprensa nebe STL simu husi Media Prezidensia Republika katak Objetivu husi vizita ofsial Xefe Estadu atu Hatoo felisitasaun ba Estadu Popular Xina, iha sira nia komemorasaun loron istoriku hodi Estadu no Governu Timor-Leste nia naran. Informasaun kompletu iha STL Jornal no STL Web, edisaun Tersa (1/9/2015). Timotio Gusmao

Suara Timor Lorosae

Governu La Iha Kapasidade Dezenvolve Infrastrutura Baziku

$
0
0

DILI - Publiku konsidera governu laiha kapasidade no laiha planu dezemvolve infrastrutura baziku nebe liga direta povu ninia moris, tamba tinan 13 Timor Leste independesia maibe povu kontinua halerik ba infrastrutura.

Tuir Diretur Luta Hamutuk Mericio Akara katak ejekusaun orsamentu ba dezemvolvimentu Infrstrutura nee kiik kompara ho ejekusaun orsamentu ba iha salariu no vensimentu, tamba governu laiha planu no mos laiha kapasidade atu ejekuta orsamentu.

Ita nia governu laiha prioridade no mos la iha kapasidade ejekusaun, inkliu KKN mos impata dezemvolvimentu infrastrutura tamba sira sibuk liu fahe projeitu ba malu no mos fo persentajen ba malu la fokus ho diak,” dehan Maricio ba STL, Segunda (31/08/2015) iha NInia knar fatin, Farol.

Nia hatete Sosiedade Sivil kestiona kada tinan maibe problema maka nee sira laiha kapasidade atu dezemvolve, maske ema hotu hakarak dezemvolvimentu Infrastrutra tenki makas, atu nune povu bele buka moris.

Nune mos Direitor Ajar Jose Luis de Oliveira hatete Kresementu ekonomia boot la refleta ba povu nia moris, tanba kapasidade povu atu kompras sei fraku tebes. Informasaun kompletu iha STL Jornal no STL Web, edisaun Tersa (1/9/2015). Timotio Gusmao

Suara Timor Lorosae

SIK Investiga Sidadaun Indonesia 58 Tama Ilegal Mai TL

$
0
0

DILI - Polisia Nasional Timor Leste (PNTL), halo hela investigasaun ba sidadaun Indonesia nain 58 neebe foin dadauk tama ilegal mai TL ho Roo 4, no hetan kapturasaun hosi Forsa Naval iha area Hera.

Tuir Komandante Jeral PNTL, Komisariu Julio da Costa Hornay katak sidadaun estranjeiru nain 58 hamotuk ho roo 4 neebe maka foin dadauk kaptura hosi forsa Naval nee, intrega ona mai iha Servisu Investigasaun criminal (SIK) hodi halo investigasaun.

Hau hanoin prosesu investigasaun ba ema nain 58 no roo hat neebe maka tama ilegal mai iha area ita nian, no kaju nee hau rasik mos halo hela monitorin, maibe parte SIK nian dehan sei iha hela prosesu investigasaun nia laran,no sira nain hat neebe maka sai kapitaun ba roo 4 nee iha ona embaxada Indonesia nia liman, no sira nain 54 seluk nee iha hela Roo leten tasi laran,” informa Komisariu Julio ba Jornalista sira, Segunda (31/08/2015) iha edifisiu Ministeriu Interior Caicoli Dili.

Nia informa liu tan katak, kapitaun nain haat nee haruka ba ona iha embaxada Indonesia hodi hein prosesu investigasaun, tamba sa maka sira tama illegal.

Iha parte seluk Komandante Interino Operasaun Investigasaun krimanal, Inspektur Xefi  Mozinho Corea hateten, prosesu ba sidadaun Indonesia nain 58 neebe tama ilegal mai rai laran ho Roo 4 nee lao hela no SIK mos simu ona orientasaun hosi Ministeriu Publiku atu aplika Tir no konstrui ba arguidu. Informasaun kompletu iha STL Jornal no STL Web, edisaun Tersa (1/9/2015). Madalena Horta

Suara Timor Lorosae

TL Mantein Pozisaun Diskute Fronteira Marítima

$
0
0

DILI – Timor Leste kontinua mantein posisaun hodi diskuti linha fronteira liu-liu fronteira maritime hamutuk ho nasaun Indoneisa nomos Australia, maibe too oras nee so Australia mak seidauk iha resposta, Indoneisa pronto ona.

Informasaun nee fo sai hosi Ministru Negosiu Estranjeiru no Coperasaun (MNEC), Hernani Coelho ba jornalista sira iha Palacio Governu, Sigunda (31/08) wainhira remata halo inkontru ho Primeiru Ministru.

Foin lalais nee Primeiru Ministru ba Indonesia no hosi rejultadu vijita nee Indonesia konkorda atu hahu ona halo diskusaun konaba fronteira maritime, no iha fulan setembru nia laran nee ita hahu ona kolia asunu ida nee tanba nee ita sei avansa ho Indoneisa uluk konaba fronteira Maritima ho Australia too agora sira (Australia) seidauk iha resposta mais ita mantein nafatin ita nia posisaun diak liu kolia konaba fronteira martima ho nasuan rua nee,” hatete Hernani.

Nia hatutan Indonesia sei la mete asuntu fronteira maritima entre Timor Leste ho Australia no oras nee dadaun Timor Leste halo hela avaliasuan ba baje linha fronteira maritime, atu nuee bele hare hahu diskute ho ida neebe mak fasil depois kontinua too ida neebe mak difisil tanba ne TL sei halo diskusaun uluk ho Indonesia depois kontinua ho Australia.

Iha fatin ketak tuir Diretor Organijasuan Non Govermental Asosiasaun HAK, Manuel Monteiro, katak tuir sira nia hare durante nee nasaun neebe mak ulun tos liu atu diskute linha fronteira mak Australia. Informasaun kompletu iha STL Jornal no STL Web, edisaun Tersa (1/9/2015). Thomas Sanches

Suara Timor Lorosae

Governu Aprezenta Relatoriu Operasaun HANITA ba Taur

$
0
0

DILI - Sestu Governu Konstitusional liu husi Enkontru Konseilu Superor Defeza no Seguransa, aprejenta relatoriu operasaun Hanita ba Prezidente Republika Taur Matan Ruak, maibe Parte Seguransa Kontinua Presegi Suspeitu Nain rua nebe too agora seidauk kaptura.

Tuir Portavos Governu Atual Ministru Interior Longinhos Monteiro hatete enkontru Konseilu Superior Defeza Seguransa nebe Prezide husi Prezidente Republika Taur Matan Ruak atu nune governu Aprezenta Relatoriu kona ba Operasaun Hanita ninian.

Relatoriu nebe mak Aprezenta husi Ministeriu rua, estadu Maior Forsas Armadas no Komandu PNTL aprezenta relatoriu volume boot ita kona ba situasaun Operasaun Hanita too 21 Agostu,” dehan Longuinhos ba Jornalista, Segunda (31/08/2015) iha Palasiu Prezidensial Nicolao Lobato.

Nia hatete operasaun Hanita lolos atu halo inseramentu maibe realidade iha terenu too iha loron 9 Setembru mak operasaun nee redus, maibe Polisia Kontinua halo Presegisaun ba suspeitu nain rua nebe seidauk halo kapturasaun.

Primeiru Ministru Rui Maria de Araujo Antes nee hatete nia parte hasoru malu ho Prezidente Republika Taur matan Ruak hodi koalia kona ba situasaun rai laran inkliu informa Operasaun Konjunta Hanita nebe governu Hapara ona. Informasaun kompletu iha STL Jornal no STL Web, edisaun Tersa (1/9/2015). Timotio Gusmao

Suara Timor Lorosae

KAZU JOAO CANCIO TILMAN HUSU ABSOLVE

$
0
0

DILI - Advogadu Manuel Tilman husu atu Tribunál absolve nia kleinte arguido Tarcisio ho João Cançio, maibé bainhira la absolve Tribunál Recurso tenki fundamenta didi’ak, basa desijaun Tribunál Distritu Dili tuir Tilman Ministériu Públiku la aprejenta provas.

“Se la prova hanesan ne’e, pelemenus ha’u nia kliente, tenki ser absolvidu. Se la absolvidu, Tribunal Recursu mós tenke fundamenta didi’ak, tanba ha’u nia kliente kumpri duni lei,” Eis Deputadu Manuel Tilman informa ba jornalista sira, iha nia kna’ar fatin Hotel Garden Beach Dili, Kinta (27/8).

Advogadu Tilman konsidera desizaun ne’ebé Tribunal Distrital Dili (TDD), foti hasoru Eis Ministru Edukasaun, João Cançio no Diretór Tarcisio laloos, tanba akuzasaun ne’ebé Ministériu Públiku laiha provas.

Tuir Tilman kazu ne’e verifikadu ho nia orsamentu planeadu no Primeiru Ministru (Xanana-red) rasik mak aloka millaun $ 2, ninia enkomenda mós iha ho valor $ 1.410, no kontratu mós hatete klaru ona, i sira nain rua kumpri kontratu ne’e.

Aliende ida ne’e mós osan ne’ebé Governu aloka ba projetu ne’e, to’o de’it sasan tula to’o mai Portu Dili, atu halo instalasaun ne’e, laiha osan inklui atu fó formasaun ba ema sira ne’ebé servisu iha TV-Edukasaun ne’e mós laiha.

“Ha’u mós advogadu la’ós  ba eis Ministru João Cançio, maibé ba nia Diretór Tarcisio. Ha’u laiha komentáriu ba señor João Cancio, maibé ba ha’u nia kliente Tarcisio ne’e, ha’u hanoin divia ser absolvidu,” Tilman observa.

Hodi esplika natureza kazu ne’ebé mak lolos hanesan tuir mai ne’e, iha tinan 2009 iha programa Governu nian kona-ba atu hari’i buat ida bolu, TV Edukasaun, maibé osan laiha.

Reprezentante Povu iha Uma Fukun aprova orsamentu ida ne’ebé bo’ot kedas, maibé la konsege ezekuta hotu.

Osan ne’e la konsege ezekuta hotu, Primeiru Ministru Xanana Gusmão rasik tempo  ne’e, mak hatete ba Ministru sira, atu osan ne’e labele hatama fali ba kofre Estadu, osan ne’e bele gasta ba buat ruma.

“Entaun Xanana rasik dehan, se Ministériu ida ne’ebé mak iha projetu ruma urjente no importante, bele aprezenta. Tanba ne’e mak, eis Ministru João Cançio, haree katak, TV Edukasaun ne’e importante, entaun nia aprezenta ba Primeiru Ministru Xanana.

Iha momentu ne’eba, Primeiru Ministru Xanana konkorda, hodi asina kedas no aloka osan millaun $2 iha Ministériu Finansas.

“Lalaok hirak ne’e ha’u haree legal,” Tilman dehan,  laiha krime ida, Nune’e iha fulan Setembru, eis Ministru João Cançio rasik ho asesores sira iha ministériu edukasaun, prepara kontratu ida hodi hili kompaña ejekuta projeitu ne’e.

Iha momentu ne’eba, sira hili Austrália, tanba sira iha esperensia kona-ba TV edukasaun, nune’e prepara kontratu hosi asina “kontratu mós ho dalan legal.”

Iha kontratu ne’e nia laran mós hatete katak, bainhira kuandu asina ona kontratu, ministériu edukasaun tenke haruka lista sasan sira ne’e ba, sasan sira ne’e nia folin mak millaun $1.410, maibé tenke selu uluk 50% tuir kontratu ne’ebé iha.

Bainhira kuandu sasan sira ne’e hola hotu ona, no antes atu hatama iha ró hodi tula mai Dili, tenke haruka uluk osan 25%.

Hafoin sasan sira ne’e mai Dili, ministériu atu ba foti, tenke selu uluk osan ultima parte   nian, tanba akordu mak hatete ona hanesan ne’e.

Nune’e bainhira lori tiha sasan sira ne’e ba ministériu edukasaun, mak sira foin deskobre katak, sasan sira ne’ebé haruka mai hosi Austrália ne’e, segunda maun, la’ós  primeira maun.

Entaun sekarik iha krime, osan ruma kuandu selu 50% ne’e, eis Ministru ka eis Diretór kombina ho sira iha Austrália katak, ami selu agora 50%, maibé persetazen ruma tenke tau hela iha ami konta ruma iha Austrália, tanba osan atu selu ne’e, ministériu finansas mak selu, la’ós  sira nain rua. Sé hanesan ne’e duni, mak bele krime.

Tanba ne’e Tilman hatete katak, Ministériu Públiku laiha provas  akuza ema na’in rua krime, tanba haruka ona osan 50% ba selu sasan sira ne’e.

Pior liu tan, iha akuzasaun ne’e mós lahatete katak, kuandu transporta haruka sasan hosi Austrália  mai Dili, sira na’in rua simu persentazen balu.(vas)

Timor Post

ESTADU TENKI VALORIZA LUTA IHA 1999

$
0
0

DILI - Komunidade sira iha kapital Dili husu ba Estadu no governu atu valoriza mós joven no ema sira ne’ebé mak luta ho fó votus iha tinan 1999 nian, tanba liu hosi loron ne’e mak TL hetan nia ukun rasik a’an.

Venancio Coreia (40) nu’udar Komunidade Fuslam dehan, estadu keta haluha joven no Timor-oan sira ne’ebé mak kontribui maka’as ba ukun a’an nian liu-liu sira ne’ebé mak fó a’an tomak iha tinan 1999 nian tanba tinan ne’e na’udar tinan determinasaun ba luta durante tinan 24 nia laran.

“Ami ne’ebé mak nu’udar joven iha sidade Dili momentu tinan 1999 ne’e hasoru mós situasaun ida ne’ebé mak defisil tanba ne’e mak ami husu ba estadu ho governu valoriza mós juventude no ferik katuas ne’ebé mak fo nia a’an tomak liu hosi nia votu iha tinan 1999 hodi ita hetan ukun rasik an,” dehan Venancio ba Timor Post, iha nia hela fatin, Bairro-Pite, Sábadu (29/08).

Iha fatin seluk Domingos da Costa (52) komunidade Taibessi informa, estadu la bele valoriza de’it mak veteranus.

Tuir nia, loron konsulta popular 30 de Agostu hanesan loron ne’ebé determina independénsia.

 Tanba ne’e, Nia fó hanoin ba estadu presiza tau atensaun mós ba ema sira ne’ebé mak uluk fo nia votus no se hirus matan ba Indonézia iha vila laran ne’e sira balun to’o oras ne’e nein hetan buat ida hosi governu.

“Ami la husu buat barak importante mak rekoñesementu agora ne’e veteranus sira mak naran bo’ot liu maibé uluk mak ita la vota mós oras ne’e seidauk ukun a’an ne’ebé presiza valoriza malu,” dehan Domingos.

Entertantu, Rogeiro Soares (65) komunidade Komoro  ejize ba estadu tenke rekoñese mós kontribuisaun ne’ebé kontribui iha tinan 1999, tanba loron ne’e deside independénsia.

 “Ha’u husu ba estadu atu la bele haree de’it balun, maibé haluha tiha balun ita hotu uluk hodi pregu mak duni Indonézia, maske ita hotu hatene antes to’o iha votasaun liu ona prosesu lubuk ida, maibé agora estadu haree de’it balun mak di’ak liu ne’e halo nusa ami tenki koalia ga,” dehan nia iha komoro.

Liu hosi loron konsulta popular tama ona tinan 16, ejize ba estadu no governu atu la bele haluha mós luta na’in sira iha vila, liu-liu sira ne’ebé mak vota iha Tinan 1999, no balun mate iha mós tinan ne’e bainhira rona rezultadu Timor manan eleisaun.(Way)   

Timor Post
Viewing all 15889 articles
Browse latest View live


<script src="https://jsc.adskeeper.com/r/s/rssing.com.1596347.js" async> </script>