Quantcast
Channel: - TIMOR AGORA
Viewing all 15889 articles
Browse latest View live

PNTL Prosesu Ona Estranjeru Nain 58 Nebe Tama Ilegal

$
0
0

DILI - Sidadaun estranjeiru nain 58 ho roo 4 neebe hetan kapturasaun hosi Forsa Naval, oras nee tama ona iha Servisu Investigasaun Kriminal (SIK) hodi halo investigasaun.

Tuir Komandante Jeral PNTL Komisariu Julio da Costa Hornay katak, iha semana nee nia laran Forsa Naval sira halo operasaun ba iha tasi no kaer sidadaun Alor nain 58 ho Roo hat, no ema sira nee tama ona iha prosesu investigasaun nia laran.

Ita fo agradese ba iha Forsa naval sira neebe maka kaer ona ema ilegal sira nee, no too agora ita mos seidauk iha akordu ida konaba batas tasi entere Alor ho Timor nian, tan nee sira kuandu tama ilegal tenke kaer duni sira hodi halo prosesu investigasaun, tamba sa maka sira tama ilegal, no ema sira nee mos dukumentus laiha hotu, tan nee parte Imigrasaun maka sei hare ba kestaun nee,” dehan Komandante Jeral PNTL Komisariu Julio ba Jornalista sira, Sesta (28/08/2015) iha Kuartel Jeral PNTL.

Nia informa, prosesu investigasaun nee lao maka foin bele hare oinsa atu deporta fila fali ema sira nee, tamba nee prosesu ba sira nain 58 nee parte imigrasaun maka sei hare sira nia dukumentu.

Iha fatin hanesan xefi interino Operasaun SIK Mozinho Correa hateten, iha loron ida rua ba kotuk Forsa Naval kaptura duni roo hat, maibe too ohin loron seidauk too mai iha investigasaun tan nee seidauk hatene ema sira nee mai atu halo saida. Informasaun kompletu iha STL jornal no STL Web, edisaun Sabado (29/8/2015). Madalena Horta

Suara Timor Lorosae

PN LAMENTA GOVERNU LA SELEBRA LORON KONSULTA POPULAR

$
0
0

Loron Konsulta Popular 30 Agostu nudar loron historiku iha pajina historia Timor Leste nian, tanba iha loron nee, povu tomak, jovens, ferik no katuas sira moris iha situasaun presaun nia laran maibe ho aten berani hakat ba sentru votasaun hodi vota ba ukun rasik an.

Domingo mai ne’e, Loron konsulta popular 30 Agusto kompleta tinan 16 (30/8/1999 – 30/8/2015) maibe governu la fo prioriedade tamba laiha ajenda ba selebrasaun loron determiniasaun ne’e.

Governu laiha programa espesifiku hodi selebra loron 30 Agunsto nee maibe Governu iha programa deslutu nasional nebe sei halao fali iha loron 4 fulan Setembru nebe nudar loron anunsiu resultadu referendum nian.

Governu laiha ajenda ba selebrasaun loron 30 Agusto nee halo membru parlamentu sira lamentasaun ba governu tamba loron nee importante no istoriku nebe presiza tebes atu governu selebra.

“Loron konsulta popular ida ne’e importante teb-tebes mai ita povu no Nasaun Timor Leste, tanba sai loron historiku ne’ebe povu ida-idak hakat ba urna hodi fo ninia votus e ninia rejultadu maka povu hili ukun rasik an, TL sai Estado no Soberano. Tantu tuir kalendariu dia 30 de Agusto ne’e loron nasional tuir lolos ne’e ita tenke selebra nafatin loron historiku ida ne’e,”hateten deputadu bankada, Ilda Maria da Conçeicão ba JN-Diario (27/8) iha PN.

Nunee mos deputado bankada CNRT, Arao Noe hatete loron referendum 30 Agusto nee importante teb-tebes ba povu no Nasaun Timor Leste, tanba loron 30 fulan Agusto tinan 1999 povu tomak determina Independensia TL liu husi eleisaun ne’e.

“Hau hanoin tinan barak liu mai kotuk ne’e loron ida ne’e loron ida que ba Timor Leste ne’e loron importante ne’ebe lori povu sira tomak ba vota para ita bele hetan ukun an,”deklara deputadu bankada CNRT, Arão Noe.

Konaba autor krime pasca referendum no depois de resultau referendum fo sai, membru Parlamentu husi bankada CNRT no bankada FRETILIN nee hatete ema ne’ebe mak komete krime iha momentu ne’eba ninia prosesu tenke lao nafatin tuir lei.

“Labele haluha katak justisa tenke lao ba ema sira ne’ebe mak kriminozu , mas ba ema sira ne’ebe que halai ba sorin tanba impaktu husi politika maka sira hakarak halai ba iha ne’eba sira hakarak fila mai, laiha problema, mas autores sira tenke responsabiliza ba sira ninia aktus ne’ebe halo ema barak lakon vida mate to’o oras ne’e,”afirma deputadu Arão Noe.

Nunee mos deputado Ilda Maria hatutan “Ema ne’ebe mak komete krime nia prosesu tenke lao nafatin, tanba ema balu agora nia fuan sei moras hela, agora ema sira ne’ebe mak uluk halo krime agora lao ba mai as-ves mai provoka tan fali ema sira ne’ebe mak uluk vitima”.

Tantu krime ne’ebe akontese iha momentu ne’e komisaun CAVR ho CVA servisu hamutuk ho Indonesia rekomenda kazu lubuk atu prosesa ba tribunal liu-liu ba sira ne’ebe halo asaun krime grave.

Iha parte seluk, Vise Ministru Comercio Industria e Ambiente (MCIA) Nino Pereira hateten, hateten bai- bain iha loron konsulta popular MCIA sempre organiza feira, tanba liu husi feira bele promove produtu nasional.

“Ita hakarak kontinua fanun atensaun husi komunidade sira katak ita nia povu ninia kreatividade bele produs ona produtu ne’ebe ita haree katak liu- liu valor ekonomiku nian tanba ne’e ita nudar Timor oan valoriza ita nia produtu rasik,”hatutan Nino Pereira.

Feira produtu lokal ne’ebe MCIA bai- bain organiza, nia dehan, mai husi partisipantes grupu industria, koperativas, grupu agrikultor ne’ebe durante ne’e sira halo parseria ho MCIA.

“Ami nia pos grup ne’e mai husi Munisipiu 13 inklui mos imprezas balun durante ne’e kuandu iha atividades feira sira sempre hola parte,”esplika Nino.

Nune’e nia dehan, oras ne’e dadauk Timor-Leste tama ba faze ukun an hodi konstroi nasaun, entaun persiza ema hotu nia partisipasaun liu husi kualker aspetu.

“Espiritu nasionalismu no ita nia espiritu patriotismu importante tebes ba nasaun RDTL, entaun liu husi loron konsulta popular ita Timor oan bele hametin ita nia unidade nasional no hametin paz no estabilidade,”dehan Nino.Car/bal

LA DIGNIFIKA ONA LORON KONSULTA POPULAR…?!

$
0
0
Jornal Nacional - editorial

Dia 30 Agusto kada tinan, governu sempre komemora loron konsulta popular maibe ba tinan 2015 nee governu laiha ajenda espesial hodi komemora loron referendum 30 agusto ba dala 16 nebe monu iha Domingo mai nee.

La halo komemorasaun ba loron konsulta Popular ba tinan ida nee hamosu opiniaun publika katak governu komesa atu haluha ona vontade no espiritu patrotisimu no nasionalizmu nebe povu hatudu iha tinan 16 ba kotuk nee atu lakon dadauk ona.

Agora kestaun mak loron 30 Agustu nee nudar loron feriadu nasional hodi rekoñese no reflesaun ba momentu historiku nebe povu timor hatudu 30 agusto 99, povu tomak ho korazen no fiar an, la tauk intimidasaun, ameasas hodi hakat ba sentru votasaun hodi hili ukun rasik an maske iha presaun laran.

Dia 30 Agustu nudar loron historiku iha pagina historia Timor Leste nia, tanba iha loron nee , povu tomak, jovens, ferik no katuas sira moris iha situasaun presaun nia laran maibe sira berani vota ba determinasaun patria Timor Leste husi okupasaun military Indonesia ho apoiu Polisia Indonesia no pro otonomia nebe armadu.

Situasaun 30 Agusto 1999 ho situasaun 30 Agusto 2015 diferensia bo’ot. Ohin Povu Timor Leste moris iha ambiente liberdade, nasaun Timor Leste soberanu tamba alkansa ona ninia indepedensia nebe sosa ho ran no ruin.

Nudar sidadaun diak, agradese ba Nasoens Unidas tamba ninia esforsu tomak hodi realize Konsulta Popular nee no mos ba povu tomak, li-liu ba lideransa organisaun resistensia, Frenti Armada, Frenti Klandistina no mos Frenti Dipomatika nebe halo esforsu bo’ot too Timor Leste hetan ninia objektivu final, ukun rasik an.

Los duni, luta povu nia ba patria remata ona, ohin loron povu moris libre, Timor Leste sai ona nasaun indepedente no soberanu maibe oinsa moris povu no nasaun ninia desenvolvimentu durante tinan 16 nia laran?

Karik povu moris prospero ona ka sei iha injustisa social iha sosidade Timorense nee? Dezenvolvimentu Timor Leste nia lao oinsa ona? Orsamentu Jeral Estadu nebe tinan-tinan Parlamentu Aprova nee ninia resultadu oinsa ona?

Nunee mos oinsa mentalidade ema Timor nian hodi priense ukun rasik an nebe sosa ho sofrementu, ruin no ran nee? Dala barak iha presepasaun balu mosu katak iha ambiente ukun an nia laran nee la presisa sakrifisiu ona? Balu tuur ejiji deit ba estadu atu estadu fo saida maka nia fo durante resistensia nee, ‘ kompensasaun’?

Situasaun sira hanesan nee halo ita impresta lia fuan Jhon Kenedy, Presidente Norte Amerikano nian nebe hatete ‘labele husu Estadu saida mak Estadu atu fo ba o maibe husu ba o nia an rasik saida mak o atu fo ba Estadu?

Priense ukun rasik an nee laos tuur nonok deit, laos tuir hein deit sai mak estadu atu fo ba ita maibe tenki halo sakrifisiu liu tan atu ita bele subervive ita nia an no subervive nasaun nee ho desenvolvimentu.

Moris iha ambiente ukun rasik an nee diak ka at, kontenti ka triste, nee realidade ida nebe ita ida- idak infrenta rasik, hakarak ka lakohi nee mak moris iha nasaun ida nebe indepedente, ita labele ses husi realidade nee.*

KOMPENSASAUN BA VITIMA PERTAMINA KONFIDENSIAL

$
0
0

Sales representative PT. Pertamina Timor Leste, Hariadi hatete, kompensasaun ba familia vitima Agostinho Carvalho (matebian), ho Joanico M. Lobato (matebian), ne’ebe ahi han iha pertamina Pantai Kelepa iha fulan kotuk ba orsamentu ne’e konfidensial.

“Pemberian santunan sudah kita berikan sekitar dua mingu yang lalu ke pihak keluarga pak Agostinho dengan pak Joanico dan untuk biaya-biaya pemakaman dan upacara adatnya kita sudah selengarakan,” Hariado informa ba jornalista sira iha nia servisu fatin Pantai Kelapa, Segunda (24/08/2015).

Nia hatutan, nominal orsamentu kompensasaun ba familia matebian Agostinho ho familia Joanico, PT. Pertamina deside la bele fo sai tanba konfidensial. Importante maka kompensasaun ne’e halo bazeia ba lei SEPFOPE no hetan aseitasaun husi familia vitima sira.

Nia dehan, kona ba atu hatama fali familia matebian nian atu servisu iha ne’e, ida ne’e seidauk iha desizaun.

Nia informa tan katak, oras ne’e dau-daun trabalhador ne’ebe maka serbisu iha pertamina hamutuk 45, 95 % husi Timor Leste no husi Indonesia iha deit ema nain 5. mia

Jornal Nacional

MANUEL TILMAN: KUIDADU MAUHU TUR IHA KI

$
0
0

Mauhu ne’ebé sai espiaun Governu hodi deskobre segredu servisu jornalismu nian, labele ba tu’ur iha Konsellu Imprensa (KI).

Jurista no Ekonomista Manuel Tilman hatete katak, ema ne’ebé mak merese atu ba tu’ur iha KI ne’e, ema professional husi jornalista duni, la’os ema polítika.

“Parlamentu atu hili mauhu ida (ema polítiku), nia la’os jornalista, maibé mau hu atu ba bis-bisu ba Sekertariu Estadu nia tilun hodi ba bis bisu fali ba Ministru Dr. Agio nia tilun dehan, jornalista sira aban mai intervista lalika fó,”dehan Manuel Tilman ba jornalista sira iha nia kna’ar fatin Hotel Garden Beach Dili, Kinta (27/8).

Nia mós fó hanoin ba jornalista sira katak, buat ne’ebé mak perigu liu iha Konsellu Imprensa ne’e mak, ema husi nain ba media sira ne’e.

“Perigu ne’e iha ne’e, ema husi nain ba media sira ne’e, tanba osan bele manda imi hotu. Konsellu Imprensa ne’e, ita labele tau fali anju ida hodi defende servisu jornalista nian, tenke ema jornalista professional duni, tanba regra mak hanesan ne’e duni,” katak Manuel Tilman.

Tilman dehan, juis ho prokurador persija duni atu tau matan ba servisu jornalista sira nian, maibé la persija atu ba tu’ur fali iha Konsellu Imprensa ne’e, hodi lidera fali jornalista sira. maibé Tilman dehan, se persija duni, bele tau juis ida iha ne’eba, tanba juiz sira hatene regras no lei.

“Ba ha’u di’ak liu ema jornalista professional duni, ne’ebé susesu ona iha media ida, maibé labele tau fali ema ida ne’ebé loke jornal ida ohin, aban taka fali tanba kompetensia ida laiha, no jornal ne’e la folin,”katak Manuel Tilman.

Nia afirma, jornalista independente ne’e, tenke hurlele duni ukun nain sira para sira isin moris, sei jornalista afabor deit ne’e, la’os jornalista, tanba servisu jornalista ne’e, servisu professional no uniku.

Maibé Tilman dehan, jornalista sira mós tenke kumpri regra no lei, liu-liu kona-ba privasidade ema nian ne’e, tenke kuidadu.

Tilman dehan, tuir nia hanoin, ema polítika mós la persija atu ba tu’ur iha Konsellu imprensa ne’e, tenke ema ne’ebé iha duni kuñesementu kona-ba servisu jornalismu nian.

“Ida ne’e para kuandu problema ruma mosu, nia tenke define no presebe. Juis sira ne’e persebe reforma formalidade legal deit, no prokurador mós atu akuza se iha Konsellu Imprensa,”esklarese Tilman.cos

Jornal Nacional

MEMBRU POLISIA 100 EXPULSO ONA HUSI PNTL

$
0
0

Ministru Interior, Longuinhos Monteiro, hatete, durante ezisti Polisia Nasional Timor Leste (PNTL) membru polisia nain atus ida mak ‘pecat’(Expulso,red ) ona husi Instituisaun PNTL.

“Atus ida resin mak pecat (expulso, red) ona tanba kontra regras no disiplinar Polisia nian, tinan lima ne’e ha’u hatene ema besik atus ida resin ona,”Longuinhos Monteiro ba Jornalista sira iha Akademia Polisia, Komoro, Kuarta (26/08/2015).

Longuinhos hatete, prosesu expulsu ne’e, la’os dehan ohin halo aban expulsu, prosesu ne’e la’o hanesan prosesu normal, lor-loron loke la’o nafatin, liu fali Tribunal sira.

Nia reforsa, prosesu ne’e kontinua la’o nafatin, tanba dezenvolve polisia sira la’os fasil.

“Ita dezenvolve buat ida la’os fila bikan loron ida, loron aban oin seluk,” dehan Longuinhos.

Longuinhos kompara hanesan nasaun Indonesia Ukun –an tinan 70 ona, sira nian polisia mos sei konfronta maka’as, mas iha area balun dezenvolve, dezenvolve la’os ohin presiza buat ida aban presiza buat seluk.

Tanba ne’e, Longuinhos rekñnese katak, iha Timor mos hanesan, Governu, Polisia Komando Jeral nian hatene sempre diskuti ba malu hatete bebeik, maibe buat hotu depende ba planu aktividades no depende mos sistema finanseira.

“Ita komprende ami hatene, por ezemplu Polisia husu 27 milloens agora atu asegura aktividades tomak, husi parte Governu ha’u nian dehan imi nia osan la to’o, 24 miloins deit envlope fiscal mak la’o hanesan ne’e,” Longuinhos hatete.

Nia dehan, Minsteriu Finansas mak fahe orsamentu, aprezenta proposta atu halo aktividades ida hanesan ne’e maibe fo 10 mil USD, maibe dehan iha 5 mil deit agora aktividades 10 mil hatun fali ba 5 mil ne’e iha konsekuensia ka lae. Eus

Jornal Nacional

DESIZAUN TRIBUNAL BA JOÃO CÂNCIO-TARCISIO LALOOS

$
0
0

Desizaun ne’ebé Tribunal Distrital Dili, foti ona ba eis Ministru Edukasaun, João Câncio no Diretur Tarcisio laloos, tanba akuzasaun ne’ebé Ministériu Públiku halo ba ema nain rua ne’e, laiha provas.

Jurista Manuel Tilman esklarese katak, kazu ne’e verifikadu katak, projetu ne’e nia orsamentu planeadu no Primeiru Ministru rasik mak aloka US$ milaun 2, ninia enkomenda mós iha ho valor US$ 1.410, no kontratu mós hatete klaru ona, i sira nain rua kumpri kontratu ne’e.

Nia relata, osan ne’e Governu aloka ba projetu ne’e, to’o deit sasan tula to’o mai Portu Dili, atu halo instalasaun ne’e, laiha osan inklui atu fó formasaun ba ema sira ne’ebé servisu iha TV edukasaun ne’e mós laiha.

“Se la prova hanesan ne’e, pelemenus ha’u nia kliente, tenkiser absolvidu. Se la absolvidu, Tribunal Rekursu mós tenke fundamenta didiak, tanba ha’u nia kliente kumpri duni lei,”relata Manuel Tilman ba jornalista sira, iha nia kna’ar fatin Hotel Garden Beach Dili, Kinta (27/8).

Tanba ne’e, Tilman promete sei halo rekursu ba ninia kliente, Tarcisio hodi bele liver husi akuzasaun sira ne’e hotu.

“Ha’u mós advogadu la’os ba eis Ministru João Câncio, maibé ba nia Diretur Tarcisio. Ha’u laiha komentáriu ba Sr. João Cancio, maibé ba ha’u nia kliente Tarcisio ne’e, ha’u hanoin diviaser absolvidu,”katak Tilman.

Eis deputadu ne’e haktuir lala’ok kazu ne’e dehan, iha tinan 2009 iha programa Governu nian kona-ba atu hari’i buat ida bolu, TV Edukasaun, maibé osan laiha.

Mais komu iha tempu ne’eba, Parlamentu Nasionál aprova orsamentu ida ne’ebé bo’ot kedas, maibé la konsege ezekuta hotu. Entaun Tilman esplika, komu osan ne’e la konsege ezekuta hotu, Primeiru Ministru Xanana Gusmão rasik, mak hatete ba Ministru sira, atu osan ne’e labele hatama fali ba kofre Estadu, osan ne’e bele gasta ba buat ruma.

“Entaun Xanana rasik dehan, se Ministériu ida ne’ebé mak iha projetu ruma urjente no importante, bele aprezenta. Tanba ne’e mak, eis Ministru João Câncio, haree katak, TV Edukasaun ne’e importante, entaun nia aprezenta ba Primeiru Ministru Xanana,”katak Tilman.

Entaun Tilman dehan, iha momentu ne’eba, Primeiru Ministru Xanana konkorda, hodi asina kedas CPV ne’e, atu aloka distina US$ milaun 2 iha Ministériu Finansas, ba projetu ida ne’e.

Ne’eduni Tilman dehan, ida ne’e legal, tanba laiha krime ida iha ne’eba. Mai fali iha fulan Setembru, eis Ministru João Câncio rasik ho asesores sira iha ministériu edukasaun, prepara kontratu ida hodi hili kompañia ida ne’ebé mak mai atu ezekuta projetu ne’e.

Entaun Tilman esklarese, iha momentu ne’eba, sira hili Australia, tanba sira iha esperensia kona-ba TV edukativu ba avorijin sira. entaun prosesu ne’e la’o to’o iha ne’e, sira asina kontratu mós legal.

“Se asinatura ne’e asina emprezensa ou la asina emprezensa, atu sai serve para anula tiha kontratu ne’e, buat ne’e Ministériu públiku bele halo. Maibé ministériu públika lahalo ida ne’e. entaun se sira lahalo ida ne’e, buat ne’e la’o legal,”relata Tilman.

Nia hututan, iha kontratu ne’e nia laran mós hatete katak, bainhira kuandu asina ona kontratu, ministériu edukasaun tenke haruka lista sasan sira ne’e ba, no kuandu enkomenda ne’e aprovadu ona katak, sasan sira ne’e nia folin mak US$ 1.410, maibé tenke selu uluk 50% tuir kontrtu ne’ebé iha.

Tilman esklarese, tuir mai, bainhira kuandu sasan sira ne’e hola hotu ona, no antes atu hatama iha roo hodi tula mai Dili, tenke haruka uluk osan 25%. Bainhira sasan sira ne’e mai Dili, ministériu atu ba foti, tenke selu uluk osan ultima parte   nian, tanba akordu mak hatete ona hanesan ne’e.

Bianhira kuandu lori tiha sasan sira ne’e ba ministériu edukasaun, mak sira foin deskobre katak, sasan sira ne’ebé haruka mai husi Australia ne’e, segunda maun, la’os primeira maun.

“Entaun se karik iha krime, osan ruma kuandu selu 50% ne’e, eis Ministru ka eis Diretor, konbina ho sira iha Australia katak, ami selu agora 50%, maibé persetazen ruma tenke tau hela iha ami konta ruma iha Australia, tanba osan atu selu ne’e, ministériu finansas mak selu, la’os sira nain rua. Se hanesan ne’e duni, mak bele krime,”afirma Tilman.

Maibé Tilman dehan, ida ne’e laiha provas husi Ministériu Públik katak, sira simu osan ruma, tanba haruka ona osan 50% ba selu sasan sira ne’e. Tilman dehan, iha akuzasaun ne’e mós lahate katak, kuandu transporte haruka sasan sira ne’e mai, sira simu persentazen balu.cos

Jornal Nacional

TIMOR-LESTE VAI DESTRUIR BARCOS APANHADOS A PESCAR ILEGALMENTE - ministro

$
0
0

Jacarta, 29 ago (Lusa) - Timor-Leste vai destruir os barcos apanhados a pescar ilegalmente e cooperar com a Indonésia na fiscalização nas águas timorenses, disse hoje o coordenador dos Assuntos Económicos e ministro da Agricultura e Pescas, Estanislau da Silva.

"Temos um consenso sobre isso no nosso país. Podemos fazê-lo e vamos fazê-lo", garantiu o ministro timorense, ressalvando: "Claro que não vamos explodi-los com as pessoas lá dentro".

O governante falava aos jornalistas numa curta conferência de imprensa conjunta com a ministra dos Assuntos Marinhos e das Pescas da Indonésia, Susi Pudjiastuti, após a assinatura de um memorando de entendimento para reforço da cooperação entre os dois países na área das pescas, especialmente no combate à pesca ilegal.

"Fazemos isso para o benefício da nossa nação e também para o benefício do mundo, porque esta região é uma área de grande biodiversidade. Creio que em qualquer lugar do mundo, todos querem manter esta área como uma herança mundial", defendeu ainda o governante timorense na conferência de imprensa.

Segundo o responsável pela pasta das Pescas, as atividades relacionadas com a pesca ilegal traduzem-se em perdas anuais de "cerca de 200 milhões de dólares (179 milhões de euros)" para o país.

Estanislau da Silva elogiou várias vezes a postura "dura" da sua homóloga indonésia ao destruir os barcos apanhados a pescar ilegalmente no maior arquipélago do mundo, mas sublinhou: "não podemos deixar que a nossa soberania seja violada".

Desde que o novo governo indonésio assumiu funções, em outubro do ano passado, foram destruídas dezenas de embarcações estrangeiras apanhadas a pescar ilegalmente nas águas indonésias, uma medida polémica que já levou Pequim a exigir esclarecimentos oficiais a Jacarta.

Susi Pudjiastuti justificou que o problema vai para além da pesca ilícita, dado que os barcos ilegais "tornam-se veículos de outros crimes, como tráfico humano, escravatura, tráfico de drogas e, provavelmente, também tráfico de armas".

Ao abrigo do acordo hoje assinado, os dois países vão apostar na troca de informações e em patrulhas conjuntas.

"Se trabalhamos juntos, não haverá espaço para [os barcos ilegais] se esconderem. Neste momento, quando nós os perseguimos, eles vão para Timor-Leste. Quando Timor-Leste os apanha, eles vão para as nossa águas. Basicamente, eles tentam fugir e usam as fronteiras", explicou Susi Pudjiastuti.

O governante timorense admitiu que, neste momento, o seu país não tem "muita capacidade para controlar" o problema, daí procurar cooperar com os países vizinhos, "em particular a Indonésia", que "tem muita experiência e know-how nesta área", referiu.

"Vamos enviar algumas pessoas para se formarem na Indonésia e adquirirem capacidades para gerir os nossos recursos e a indústria pesqueira", adiantou.

Timor-Leste quer ainda trabalhar com "outros parceiros desenvolvidos para fornecer toda a informação" e "usar tecnologia avançada para detetar movimentos e barcos", acrescentou.

Estanislau da Silva disse à Lusa que as duas nações vizinhas vão procurar estabelecer um acordo com a Austrália e a Papua Nova Guiné, porque "tem de haver um compromisso político forte dos países vizinhos" para enfrentar o problema.

O combate à pesca ilegal, recordou, foi um dos assuntos introduzidos recentemente nos trabalhos da Comunidade dos Países de Língua Portuguesa.

"Portugal já tem tecnologia desenvolvida para a deteção de embarcações de pesca ilegal", lembrou.

Após a assinatura do memorando, os dois governantes participaram na cerimónia de formatura da Sekolah Tinggi Perikanan (Escola das Pescas), onde quatro funcionários públicos timorenses terminaram agora a sua formação.

AYN// ATR

Ladrão trocou diamante verdadeiro por falso em joalharia em Hong Kong -- polícia

$
0
0

Hong Kong, China, 29 ago (Lusa) -- Um ladrão trocou um diamante por uma pedra falsa numa joalharia de luxo em Hong Kong, informou hoje a polícia da antiga colónia britânica.

O diamante, avaliado em cerca de 1,7 milhões de dólares de Hong Kong (196.735 euros), foi levado por um homem na casa dos 30, na sexta-feira, de uma loja do distrito de Central.

"A partir de imagens de vigilância (CCTV) descobriu-se que um homem que se apresentava como cliente chegou à loja e escolheu um dos itens, suspeitando-se que tenha trocado, de seguida, o diamante verdadeiro por um falso", referiu a polícia em comunicado.

O diamante falso foi detetado por um dos funcionários da joalharia que reportou o caso à polícia que, até ao momento, não efetuou qualquer detenção.

Os furtos em lojas em Hong Kong aumentaram mais de 15% no primeiro semestre do ano, face ao período homólogo do ano passado, com 4.961 casos, segundo estatísticas da polícia.

Em janeiro, a polícia da antiga colónia britânica procurava uma menina entre 12 e 14 anos de idade por causa do furto de um colar de diamantes avaliado em mais de 36 milhões de dólares de Hong Kong (4,1 milhões de euros) de uma joalharia.

Ninguém foi detido até à data.

DM // DM.

Guiné-Bisau: ONU iha garantia hosi xefe militár nian katak tropa sira sei dook hosi polítika

$
0
0

Reprezentante Nasoins Unidas nian iha Giné-Bisau hatete horisehik ba Konsellu Seguransa ONU nian katak iha garantia hosi xefe militár gineense nian katak sira sei dook hosi krize polítika iha nasaun. 

"Militár sira subliña katak totalmente sira sei la mete polítika no tuir atitude republikana hodi hakru’uk ba autoridade sivil no obedese ba Konstituisaun", hatete Trovoada, sita hosi ajénsia France Presse.

Reprezentante ne’e ko’alia iha reuniaun Konsellu Seguransa nian ida iha Nova Iorque iha ne’ebé nia aprezenta relatóriu semestrál misaun Gabinete Integradu Nasoins Unidas nian ba Konsolidasaun Dame iha Giné-Bisau (UNIOGBIS).

Tuir Miguel Trovoada, krize ne’e la husu kona-ba intensaun fó tulun euro rihun millaun ne’ebé anunsia hosi komunidade internasionál iha meza redonda doadór sira-nian, ne’ebé hala’o iha fulan marsu, iha Bruxelas.

Maibé, "senáriu krize mosu bebeik, sein dame, sein estabilidade iha tempu ne’ebé naruk, bele hamosu perigu ba apoiu ne’e".

Embaixadór Giné-Bisau nian, João Soares da Gama, hamutuk ho Nasoins Unidas husu ba Konsellu Seguransa atu  "la abandona povu" nune’e mós atu "komprende frustrasaun" parseiru internasionál sira nasaun nian.

"Apoiu hosi komunidade internasionál hodi hetan rezolusaun pasífika ba krize ne’e importante tebes", nia refere.

Soares da Gama valoriza "kalma ne’ebé populasaun hatudu", nune’e mós ho "neutralidade ne’ebé manifesta hosi militár sira".

"Hein katak imi kontinua ho atitude atu la interfere", nia hakotu.

Kontra pozisaun hotu iha rai-laran no liur, Prezidente Repúblika Giné-Bisau nian, José Mário Vaz, hatun Governu iha loron 12 agostu no hili fali  Baciro Djá, vise-prezidente PAIGC nian hanesan primeiru-ministru, iha loron 20.

PAIGC ne’ebé manán eleisaun no maioria iha Parlamentu, akuza Vaz komete "golpe palasianu" no defende katak la iha razaun atu hatun Ezekutivu.

STJ anunsia horisehik katak sei avalia konstitusionalidade hosi dezignasaun Baciro Djá nian, iha sekuénsia asaun judisiál hosi eis-diretór sira rádiu no televizaun públika sira, ne’ebé troka iha inísiu semana ne’e hosi primeiru-ministru foun.

Tuir advogadu ida ne’ebé partisipa iha prosesu ne’e, desizaun tenke foti ho prazu loron 15.

SAPO TL ho Lusa

Falta organizasaun no disiplina iha forsa armada - PM Saun Tomé no Prínsipe nian

$
0
0

Primeiru-ministru sauntomense, Patrice Trovoada, horisehik hatete katak falta organizasaun no disiplina iha forsa armada nasaun nian. 

Patrice Trovoada, ne’ebé halo parte iha primeira jornada reflesaun kona-ba forsa armada sauntomense, ne’ebé sei kompleta tinan 40 iha loron 06 setembru oin mai, hatete katak hosi enkontru ne’e "sei hamosu buat di’ak hodi rekupera imajen ne’ebé la di’ak tanba indisiplina".

Forsa armada sira Saun Tomé no Prínsipe nian "presiza tan lejislasaun no meiu", defende Patrice Trovoada, ne’ebé defende mós nesesidade atu hala’o konsensu ba solusaun relativamente ba promosaun no jestaun hosi meiu finanseiru.

"Ita hotu tenke hanoin ba nasaun no iha sistema seguransa no defeza ne’ebé adekua ho ita-nia realidade", tenik Patrice Trovoada, defende katak "ho espíritu disiplina no diálogu parte hosi problema balun sei hetan avaliasaun".

Xefe Estadu-maior Jenerál (CEMGFA), Horácio Sousa mós defende reflesaun profunda hodi perspetiva "ho rigór no realizmu" futuru forsa armada nian "ho diálogu, konta ho alterasaun ne’ebé mosu iha sosiedade sauntomense no ezijénsia internasionál iha tempu sira ikus ne’e".

"Ita tenke hetan solusaun ba ita-nia frajilidade", konsidera CEMGFA sauntomense, hatutan katak "tenke halakon defeitu" hahú hosi regulamentu no disiplina militár.

SAPO TL ho Lusa

CCI-TL HO KBRI DISKUTI MOVIMENTU TRANSPORTE IHA FRONTEIRA

$
0
0

Camara Comersio Industria Timor Leste (CCI-TL), Kinta (27/8/2015), hala’o enkontru ho Embaixada Republika Indonesia iha Timor Leste (KBRI/Kedutaan Besar Republik Indonesia) hodi diskuti no buka solusaun ba movimentu transporte iha fronteira.

“Enkontru ne’e ami koalia liu kona-ba transporte terestre liu-liu ba kamiaun sira ne’ebé atu lori material ba iha Zona Ekonomia Espesial Merkado Sosial (ZEEMS), Oecuse,” informa Vise Prezidenti CCI-TL, João Alves ba jornalista hafoin hasoru malu ho reprezentante sirta husi KBRI iha edifisiu CCI-TL, Akait, Dili.

João Alves dehan, kestaun ida ne’e durante ne’e mós asosiasaun transporte sira reklama kona-ba fasilidade ida ne’e ba iha governu Indonesia.

“Konsul ohin responde dehan katak nia mós fóun sei hare kona-ba asuntu ida ne’e, ne’ebé ke iha igualdade direitu kona-ba transporte, material ne’ebé ba iha Oecuse mesmu transporte kona-ba mina, mesmu atu tula ekipamentus sira seluk ne’ebé atu fó apoiu ba Zona Ekonomia Espesial Merkado Sosial (ZEEMS) Oecuse ninian,” hateten João Alves.

Nia dehan, iha enkontru ne’e mós parte CCI-TL husu sira para fasilita diak liu tan visa iha fronteira para depois bele fasilita negosiu iha fronteira bele lao diak liu tan.

“Reprezentante Ministeriu Negosiu Estranjeiru Indonesia nian nain hat iha ne’e sei hato’o mós ba iha ne’eba para depois bele kria kondisaun diak liu tan iha fronteira i depois bele fasilita emprezariu sira bele iha asesu ba entre nasaun rua ne’e,” tenik João Alves.

Iha enkontru ne’e mós CCI-TL levanta problema kona-ba traballadór sira husi Indonesia nian ne’ebé barak mai servisu iha ne’e to’o ikus halai fila hotu.

“Produtu importante barak mai husi Indonesia, CCI-TL tau mós kestaun kona-ba kualidade, nune’e mós husi ita nia parte hare kona-ba problema ne’ebé sira infrenta liu-liu kona-ba traballadór Indonesia nian ne’ebé barak servisu iha ne’e, ne’ebé ke halai fila, lakon kontaktu ho sira, sira fila i balu lori tan osan husi ne’e fila, ida ne’e maka ohin ami rezolve hotu ona,” hateten João Alves.

Nai dehan, enkontru ne’e foin primeiraves ne’ebé espera dehan enkontru bilateral ho governu Indonezia bele hare mós ba kestaun trilateral ne’ebé ke agora CCI-TL, governu fó fiar atu bele tama mós ba iha trilateral entre Timor Leste, Australia ho Indonesia. mia

Jornal Nacional

PISTOLA 2 ULUK MM UZA, POLISIA REKOLLA HIKAS

$
0
0

Polisia Nasional Timor Leste (PNTL) Munisipiú Baucau rekola hikas ona pistola rua ne’ebe mak uluk Paulino Gama ‘Mauk Moruk’ (MM) hadau husi membru Polisia nain rua iha eskuadra Laga nian.

Komandante PNTL Munisipiú Baucau Superintendenti Justino Menezes dehan, Polisia rekolla hikas ona Pistola rua, Granada, inklui rama ambon no intrega ona ba parte investigasaun nian hodi bele sai hanesan evidensia.

“Pistola rua ne’ebe mak uluk iha Mauk Moruk nia liman ita rekoila ona no iha ona seksaun investigasaun nia liman hodi sai hanesan evidensia depois mak intrega ba Ministeriu Publiku (MP) hodi prosesa ba oin,” dehan, Justino ba Jornalista iha Kuartel Jeral PNTL, Kaikoli, Kinta (27/08/2015).

Entertantu, kona ba membru MM nian ne’ebe mak sei halai nia dehan, sira ne’e la ho armas ona tanba armas ne’ebe mak uluk sira uza mak oras ne’e rekoila ona, karik sira entaun ida ne’ebe mak sira halo rasik hanesan rakitan.

Nia hatutan, sira nain 6 ne’ebe sedauk kaptura inklui mos Sunardi no Lemorai no seluk seluk tan, husi Bagia nain 2 no Laga nain 4, foin lalais sira nain 16 mak intrega an iha komando PNTL, no grupo ida husi kribas Munisipiú Manatutu hamutuk nain 10 nian mós intrega an hotu ba komando PNTL munisipiu Baucau.

Nia realsa, sira nain 6 ne’e responsabilidade Komando PNTL Munisipiú Baucau nian,sira mak sei uja maneira para sira nain 6 ne’e bele mai intrega an lalais.

“Hau koalia ona ho hau nia lider komunitaria sira, hau nia OPS sira para halo aprosimasaun deit, laiha tan buka hodi kroat, hau nia misaun mak fo aprosimasaun husi dialogu aberta, sosialijasaun ba sira nia familia a mesmo tempo ba xefe suku sira para sira hetan karik bele mai intrega an ba polisia, hau garante 100% kuandu intrega an mai hau la iha insulta no lakona buat ida” Justino garante.

Nia dehan, Sira ne’ebe mak sedauk intrega an laiha ida mak kanek no sira nafatin ho kondisaun diak, ba sira ne’ebe sente tauk no kanek ne’e intrega an hotu ona.

Nia hatutan tan katak, liu husi informasaun husi ema sira nebe iha tereno katak sira iha area Baucau parte laga ninian ao mesmo tempo sira balun iha Baguia nia sorin, sira iha ne’e maibe tamba tauk entaun sira subar deit, maibe Polisia konfersa ona ho sira nia lideransa para hetan sira bele haruka mai.

Nia dehan, maneira diaologu lao nafatin ho komunidade sira, komandante eskuadra ho OPS sira halo nafatin dialogu para sira nebe sente nia familia sei subar ne’e par abele mai, hakarak ka lakoi tenke mai.

Nia mos husik hela mensagen ba komunidade Municipiu Baucau katak husi Komando PNTL fo korajen nafatin ba familia sira nebe mak agora sedauk intrega an husu para bele kontribui, mai ho diak, lakoi kontribui mak nia konsekuensia kanek, mate ne’e lori triste ba parte hotu. Eus

Jornal Nacional

HORA DA VERDADE - 30 DE AGOSTO DE 1999 - TIMOR-LESTE LIVRE E INDEPENDENTE - vídeo

$
0
0


Nenhum povo é grande por ter apenas fastos a contar
Mas pelas liberdades que souber viver
E pelo amor que tiver para dar

(Fernando Sylvan)

30 AGOSTU LORON ISTORIKU TL

$
0
0

Vise Ministru Comercio Industria e Ambiente (MCIA) Nino Pereira hateten, 30 Agostu loron konsulta popular hanesan loron Istoriku ba Povu Timor Leste.

Tanba ne’e loron konsulta popular importante ba povu tomak tanba iha loron ne’e konsege manan iha prosesu referendum no ikus mai sai nasaun ne’ebe indepedente.

“Ne’e esforsu Timor oan hotu nian no esforsu ne’ebe husi Frente Armada, Frente Diplomatiku nomos Frente Kladestina esforsu hotu. ne’ebe ita nia solidaridade ba ita nia nasaun sira ne’ebe interese mos ba problema TL nian no ikus mai Timor leste manan. Ne’ebe loron konsulta popular sai hanesan loron istroriku ba Timor- oan hotu hodi halo refleksaun,”deklara Nino Pereira ba JN-Diário iha nia servisu fatin Fomento Dili, Kinta ( 27/ 8).

Nino hateten bai- bain iha loron konsulta popular MCIA sempre organiza feira, tanba liu husi feira bele promove produtu nasional.

“Ita hakarak kontinua fanun atensaun husi komunidade sira katak ita nia povu ninia kreatividade bele produs ona produtu ne’ebe ita haree katak liu- liu valor ekonomiku nian tanba ne’e ita nudar Timor oan valoriza ita nia produtu rasik,”hatutan Nino Pereira.

Feira produtu lokal ne’ebe MCIA bai- bain organiza, nia dehan, mai husi partisipantes grupu industria, koperativas, grupu agrikultor ne’ebe durante ne’e sira halo parseria ho MCIA.

“Ami nia pos grup ne’e mai husi Munisipiu 13 inklui mos imprezas balun durante ne’e kuandu iha atividades feira sira sempre hola parte,”esplika Nino.

Nune’e nia dehan, oras ne’e dadauk Timor-Leste tama ba faze ukun an hodi konstroi nasaun, entaun persiza ema hotu nia partisipasaun liu husi kualker aspetu.

“Espiritu nasionalismu no ita nia esperitu patriotismu importante tebes ba nasaun RDTL, entaun liu husi loron konsulta popular ita Timor oan bele hametin ita nia unidade nasional no hametin paz no estabilidade,”dehan Nino.

Nune’e mos, Diretor husi Direção Nacional De Controla poluição e Impacto Ambiente (DNCPIA), Antonio Lelo Taci hateten katak, loron 30 de Agustu hanesan loron importante ba Timor oan sira ne’ebe momentu neba konsege ultra pasa liu husi referendum hodi determina ukun rasik an.

“Ha’u hanoin ida ne’e importante espesial ita atu fo onra boot ba loron ida ne’e atu nune’e futuru ita nia jerasaun sira tuir mai sente katak loron ida ne’e importante duni,”dehan nia.Car

Jornal Nacional

Governu TL ho Kompaina Hyundai Asina Ona Kontratu Ho Valor Milaun US$719

$
0
0

Tempo Timor - Iha loron 27 fulan Agusto lokraik entre tuku 1600 no 1700 Oras Timor-Leste, Governu nasaun ne’e selebra kontratu ida ho kompaina husi Korea do Sul, Hyundai, iha edifsiu Ministru de Planeamentu e Estratejia dezenlovimenu nasiona mais ou menus iha tuku 16: 45 otl. 

Marka presensa iha asina kontratu ne’e Ministru Petroleu Rekursu Minarais, Alfredo Pires, eis Ministru Transporte Telekomunikasaun Pedro Lay, Eis Primeiru Ministru V Governu Konstitusional ne’ebe agora assume fali kargu hanesan Minitru do Planeamentu Investimentu Estratejiku, Kay Rala Xanana Gusmao ho ulun bo’ot husi kompaina Hyundai.

Ironia maka projeitu Supply Base ne’e liu husi konkursu publiku maibe prosesu  asinatura kontratu la'os publiku no autoridade sira la autoriza Jornalista sira atu tama ba iha sala ne’ebé maka parte sira asina kontratu fatin hodi hasai netik retratu ka filme ruma.

Hafoin de seremonia asinatura kontratu ne’e remata parte sira hases a’an lalais husi edifisiu Ministeiru Planeamentu Investimentu Estratejiku iha Hudi Laran maibe Ministru Petroleu Rekursu Miniral, alfredo Pires de’it maka ko’alia ba jornalista nain rua ne’ebe hein hela iha portaun edifisiu ninian.

“Ita boot sira hatene katak, prosesu suplay base ne’e, liu husi prosesu naruk ida iha aprovizionamentu desde tinan 2013 no nia dezeina kleur, entaun tuir prosesu aprovizionamentu tenke liu husi Konselu Ministru para hetan aprovasaun, depois ita tenke asina kontratu no depois ita tenke haruka ba Tribunal de kontas”, dehan Ministru Alfredo Pires ba Jornalista sira. 

Tuir fali Ministru Pires esplika total montante osan ba kontratu ne’ebe manan husi kompaina Hyundai ne’e.

 “Sim..ida be ita fó sai tiha ona total ba suplay base tanba ita mos halo zety rua ne’ebe ida kona ba atu hatama fuel nian no tanki sira ne’e hamutuk Dollar Amerikanu Seti Sentus e Diza Nove miloens (US$ 719, 000,000.00).

Tuir fontes Tempo Timor nian informa katak kompaina ne’ebe lakon iha prosesu tenderizasaun ne’e iha momentu balun hatama ona keixa ba parte kompetente no tuir informasaun husi ema sira ne’ebe besik ba ukun nain balun prosesu konkursu ba Supply base ne’ebe hamosu deskonfia balun.

“Ha’u hanoin liu husi prosesu konkursu, ne’e duni kompaina ne’ebe uluk tuir sanulu resin, maibe depois ikus mai hela ba nain lima mais depois rua la tuir, tolu maka tuir entaun to’o ikus maka ida maka …… maka husi aproviozionamentu nasional maibe ida ne’e liu husi prosesu naruk no agora ita hein lai prosesu tribunal das kontas nian, tuir lei no prosesu ne’ebe ita estabelese tina ona”, esplika Ministru Pires.

Mezmu Ministru Petroleu no Rekursu Miniral Alfredo Pires esplika informa katak kontratu asina ona maibe to’o notisia ne’e hatun seida’uk hatene Ministru ida ne’ebe maka reprezenta Governu hodi asina kontratu ho kompaina Hyundai.

DIÁRIO - JORNAL NACIONAL (divulgasaun Timor Agora)

EDTL KONTINUA HALA’O INSPESAUN BA AHI ILEGAL

$
0
0

Ministeriu Obras Publika no Transporte Komunikasaun (MOPTK) liu husi diresaun EDTL kontinua hala’o inspensaun ba ligasaun ahi illegal.

Diretur Jeral Eletrisidade de Timor Leste (EDTL), Virgilio Guterres informa tuir keixas ne’ebe mai husi komunidade katak, iha duni ema balun ne’ebe nakar halo ligasaun illegal ba nia uma.

Maibe nia reforsa, uluk ema keixa katak, iha parte Vila-Verde ne’e ema liga ahi ilegal barak, maibe bainhira ekipa tekniku EDTL to’o iha ne’eba, lahetan buat ida.

Tanba ne’e mak atu evita, EDTL foti ona desizaun atu halo inspesaun gradualmente hodi detekta ba hahalok refere no konfirma ninia verdadeiru.

Antes ne’e, nia kontinua, EDTL hala’o inspesaun konsege identifika problemas barak, laos deit liga ahi illegal, maibe barak liu mak kontador laiha inklui aat. Daudaun ne’e ekipa teknika EDTL hala’o inspeksaun to’o ona iha parte Fatuhada no sei to’o ba iha Postu Administrativu, Sukus no Aldeia.

“Ligasaun ilegar ne’e nia numeru ne’e kiik, mesmo nune’e ami agora haleu hela Dili laran ne’e tomak ne’ebe too ona iha Fatuhada ne’ebe buat hotu lao tuir programa ne’ebe reseitas agora sae makaas ne’ebe ita mos tenki hare mos husi parte positivu labele hare deit husi parte negativu ne’ebe agora dadauk reseitas ne’ebe hatama kada mediu Um milhoõs seti dolares Amerikanu,” informa Virgilio Guterres ba JN-Diario iha nia servisu fatin Caicoli, Kinta (27/8), bainhira husu konaba komunidade balun ne’ebe kontinua liga ahi illegal.

Nia aumenta, Estadu fo ba EDTL atu iha Tinan 2015 ne’e tenki halo $20.000.000 (vinti Milhoes) ne’ebe tuir Direktor ne’e katak maske tarjetu Estado nune’e maibe nia optimista katak EDTL bele halo liu ida ne’e, ne’ebe iha Fulan Juilho Tinan ida ne’e deit EDTL halo ona 12 milhoes sesentu i tal mil dolar Americano ne’ebe siknifika sei falta sinku mejes, sinku mejes ate dezembro EDTL bele halo liu $ 20 milhoes ne’ebe Estado fo ba EDTL.

Maibe ba bairu Temporaria Becora, Governu sei monta kontador hodi komunidade sira ne’ebe hela iha fatin refere bele selu tuir enerjia ne’ebe mak sira uza, tanba problema refujiadus ida ne’e kompetensia MSS nian tantu ba EDTL hatene mak oinsa bele halao nia kna’ar no hatama reseitas tuir buat ne’ebe Estadu termina.Ola

Jornal Nacional

Ema rihun hala’o protestu iha Malázia hodi ezije atu primeiru-ministru tun

$
0
0

Sidadaun Malázia nian rihun horisehik manifesta iha estrada Kuala Lumpur hodi ezije atu primeiru-ministru, Najib Razak tun, tanba hetan akuzasaun prátika korupsaun,no husu reforma iha sistema polítiku, informa imprensa lokál.

Manifestante sira ne’ebé konvoka hosi plataforma sidadaun “Bersih”, dezafia adverténsia Governu nian, ne’ebé deklara ona protestu ilegál no mobiliza ajente antimotim no kamiaun ho kañaun bee ba sentru kapitál.

Protestu ne’e konvoka ba horisehik no ohin iha Kuala Lumpur, kapitál nasaun nian, no iha sidade Kuchin no Kota Kinabalu, kapitál sira Estadu Sarawak no Saban nian, respetivamente, iha parte malázia iha illa Borneo.

Iha kapitál, manifestante barak konsentra imediasaun prasa Merdeka (ne’ebé signifika "liberdade" ka "independénsia" iha malaiu), iha ne’ebé halo preparativu hodi selebra Loron Nasionál, tuir pájina iha Internet jornál "The Malaysian Insider" nian, sita hosi Efe.

Iha loron-sesta, primeiru-ministru, Najib Razak, kritika organizadór sira tanba hili loron ne’ebé antese selebrasaun independénsia nasaun nian – ne’ebé hala’o iha loron 31 agostu 1957 -, hodi hala’o protestu.

Najib, ne’ebé nia partidu iha poder desde independénsia Malázia nian, implika iha alegadu eskándalu korupsaun tanba haruka sai osan dólar millaun 700 (euro millaun 630) ho fundu estatál investimentu ba nia konta privada.

Primeiru-ministru ne’e nega akuzasaun hirak ne’e no afirma katak kampaña ne’e halo ho objetivu atu deskredibiliza nia.

SAPO TL ho Lusa

O PROMOTOR DA MUDANÇA: DA TEORIA À PRÁTICA!

$
0
0
 Rojer Rafael Tómas Soares – Jornal Nacional, opinião

Muito se tem falado, debatido e até prometido, quanto ao desejo de mudança e promoção do desenvolvimento de Timor-Leste, assente numa base de distribuição equitativa, justa e equilibrada. Porém, os resultados de investimento nessa política vêem sendo atingidos a um ritmo pouco satisfatório face aos crescentes desafios e gastos públicos, também eles desequilibrados.

Promover o desenvolvimento nacional implica a resolução dos problemas económicos e sociais que Timor-Leste enfrenta, através da realização de um diagnóstico correto com respostas e medidas de solução adequadas. As respostas e medidas de solução adequadas requerem uma essência verdadeiramente colectiva face aos desafios, os quais exigem transparência e conhecimentos rigorosos e precisos da situação em que nos encontramos nas diversas áreas, social, económica, administrativa, política e legislativa.

A esfera pública, composta pelo Governo, Administração Pública, organizações não governamentais e organizações privadas orientadas para a prestação de serviço público, detém a responsabilidade de salvaguardar os superiores interesses nacionais no seio da gestão pública e definição/reforma e implementação das políticas públicas.

A Administração Pública como o espaçoda execução, pelo Executivo, de políticas definidas na esfera da política traduz a capacidade de implementação das políticas públicas. As políticas públicas são desenvolvidas por funcionários e organismos governamentais.

Uma sociedade democrática cada vez mais exigente e num contexto político e económico que se impõe a Timor-Leste, com vista a alargar a sua inserção na Ásia, da qual pretende a sua adesão à ASEAN, e no Mundo, implica uma intervenção política eficaz e eficiente, através de um conjunto de medidas, programas e atividades que sejam capazes de dar resposta aos problemas e conflitos de natureza económica e social do país.

A intervenção do Governo representa um papel crucial na definição/reforma e implementação das políticas públicas, pois são elas o resultado da sua acção. A ação do Governo envolve a mobilização de recursos materiais e humanos, assente num Programa e numa orientação normativa. A implementação desse Programa é traduzida em ações concretas por cada Ministério e respetivas unidades ôrganicas, sendo as unidades orgânicas que operacionalizam as políticas públicas. À Administração Pública compete desenvolver uma cultura assente no trabalho, na exigência, na responsabilidade, no esforço individual e na valorização do sentido colectivo – o primado do interesse público.

Nesse quadro, considera-se necessário estimular a máquina do Estado – a Administração Pública -, criando mecanismos que incitem à produtividade de cada trabalhador, regulada por um sistema de avaliação de desempenho mais objetivo e realístico, com vista a verificar o cumprimento dos objetivos propostos a cada trabalhador, bem como identificar as necessidades de formação face à necessidade de melhoramento das suas competências. Assim como, permitirá valorizar e premiar aqueles que se destacam com maior profissionalismo e dedicação ao serviço do Estado.

E sendo este ano, um ano com especial destaque para a comemoração dos feridos nacionais e datas comemorativas, entre as quais, a celebração dos 500 anos da chegada dos portugueses a Lifau, com a qual se deveu, também, à chegada da evangelização a Timor-Leste, dando-se assim início a um processo histórico e cultural. Este processo histórico e cultural registou várias fases na afirmação da Identidade Timorense. Hoje, anseia-se que a “Afirmação da Nova Identidade Timorense” dê lugar a uma nova fase na História e Identidade Timorenses, sendo o seu registo desenvolvido no processo de construção do Estado-nação, através da unidade e coesão nacional. A fortificação da Identidade Timorense irá consolidar ainda mais o nosso Estado. Unidos e coesos num único objetivo – desenvolver Timor-Leste, por via da nossa ação, do trabalho, do esforço e determinação em prol do bem comum.

Rojer Rafael Tómas Soares, Ailili, Manatuto

Email: rrtsoares@hotmail.com

*Foto em Facebook
Viewing all 15889 articles
Browse latest View live


<script src="https://jsc.adskeeper.com/r/s/rssing.com.1596347.js" async> </script>