Quantcast
Channel: - TIMOR AGORA
Viewing all 16014 articles
Browse latest View live

Drainajen iha Dili Kontinua Taka Kuake Loke Kuake

$
0
0

DILI - ONG Luta Hamutuk preokupa tebes ho projetu drainajen iha sidade Dili ne’ebé kontinua taka kuak loke kuak. Luta Hamutuk konsidera situasaun ne’e kontinua mosu tanba governu fraku iha kontrolu.

Luta Hamutuk foti ezemplu ida hosi projetu drainajen ne’ebé iha kedas edefísiu Luta Hamutuk nia oin iha Farol-Dili, kuaze fulan haat ona kompañia ba halo ku’ak tiha iha estrada klaran to’o agora seidauk taka.

Koordenador Divisaun Advokasia  Luta Hamutuk, José Alves da Costa, hatete, situasaun ne’e halo sira triste tebes tanba governu fó projetu ba kompañia sira gasta osan estadu maibé abandona hela mos governu la tau atensaun.

“Ami ezije ba Ministériu Obras Públika atu tau matan ba iha projetu sira ne’ebé  mak abandonadu iha kapital Dili,” José afirma iha konferénsia ba imprensa ne’ebé hala’oTersa (27/09), iha edefísiu Luta Hamutuk, Farol-Dili.

Liuhosi monitorizasaun, José haktuir, projetu ne’e laiha dadus ne’ebé  mak klaru tanba kuadru informasaun.

“Ami lahatene projetu ne’e legal ka ilegal no ami la haré  orsamentu hira mak gasta ba projetu ne’e no BOQ mos laiha kontratu mos laiha,” José lamenta.

“To’o agora  kompañia mos ami la hatene klaru maibé  ami haré  dalaruma sira nia movimentu iha ne’e ninia membru sira  hatais farda Montana Di’ak no ekipamentu balun mos hakerek Montana Diak,” José hatutan.

Nia parte husu ba Ministru Obras Públika atu halo kalrifikasaun ba iha projetu ne’e tanba lori perigu ba movimentu transporte sira ne’ebé  mak iha inklui mos ema sira ne’ebé mak la’o ain no komunidade ne’ebé hela besik iha fatin ne’eba.

Iha fatin hanesan Diretór Ezekutivu Luta Hamutuk, Mericio Akara, governu tenke toma responsabilidade ba kestaun ne’e tanba governu mak hanesan nain ba projetu.  

“Ami lamenta tebes ho obra ne’ebé  maka kompaña sira abandona husik hela iha fatin protokolu hanesan ne’e, kuaze membru governu sira mos liu ba mai, maibé  abandona hanesan ne’e de’it. Ida ne’e nia inpaktu ne’e ba ami sira ne’ebé  maka hela iha ne’e.” Akara lamenta.(ljd/jxy)

Timor Post

Madalena Hanjam Baixa iha HNGV - Espoza PM Baixa Sala VIP-HNGV

$
0
0

DILI - Eis Vise Ministra Saúde IV Governu Aliansa Maioria Parlamentar (AMP), Madalena Hanjam (51), Dominggu (25/09) baixa iha Hospitál Nasionál Guido Valadares (HNGV) iha salaVery Important personal(VIP) hodi halo tratamentu intensivu.

Tuir observasaun diário Timor-Post ba lista iha kuadru sala VIP, arguida ba kazu sosa kamane’e rejistradu hó númeru 619926 iha sala númeru 2 VIP nian.

Eis vise Ministra Saúde ne’e tama iha sala VIP no tratamentu direitamente hosi doutor Mendes, hanesan atual Diretór Apoiu Diagnóstika e Terapeútika HNGV nian.

Xefe Departamentu Emerjensia HNGV, Doutor Alito Soares hatete, iha sala VIP ne’e eis vise Ministra IV Governu Aliansa Maioria Parlamentu (AMP) Madalena Hanjam maka baixa iha ne’eba.

Alito afirma, nia parte la fó komentáriu barak ba kestaun ida ne’e tanba kona-ba tratamentu no kondisaun atual saúde eis vise ministra saúde nian ne’e kompeténsia doutor Mendes.

Portantu bainhira diário Timor Post tenta atu konfirma sobre moras eis vise Ministra IV Governu AMP nian ne’e ba doutor Mendes, maibé doutor ne’e sei okupadu ho atendementu ba pasiente sira iha sala VIP.

Espoza PM Baixa Sala VIP-HNGV

Iha parte seluk espoza Primeiru Ministru (PM), Teresa Soares (50) mós baixa iha salaVery Important Personal(VIP) Hospitál Nasinal Guido Valadares (HNGV) hodi halo tratamentu intensivu.

Bainhira rona informasaun ne’e diario Timor-Post tenta hakat ba sala kontrolu pesoal saúde iha VIP Hospitál, Hodi hare’e direitamente lista naran pasiente sira kuadru avizu, no hosi kuadru avizu ne’e pesoal saúde ne’ebé hala’o kontrolu iha VIP lakohi informa ninia identidade hatete, espoza primeiru ministru maka okupa sala númeru 1.

Espoza PM Rui Maria de Araújo tama iha Hospitál Nasionál Guido Valadares (HNGV) iha Dominggu, (25/09) tuku 21:00 kalan oras Timor Leste.

Bainhira to’o iha emejensia HNGV pesoal saúde sira evakua kedas Pasente ne’e ba Sala VIP numeru ida hodi halo tratamentu intensivu. Tratamentu ba pasiente espoza PM Rui responsabiliza hosi doutor Filipe.

Diariu Timor-Post mós tenta konfirma ba doutor ne’ebé responsabiliza ba tratamentu espoza Primeiru Ministru nian maibé pesoal saúde iha Sala kontrolu VIP informa katak doutor Filipe laiha fatin, nune’e to’o notísia ne’e hatun seidauk hetan konfirmasaun ruma kona-ba kondisaun saúde espoza PM Rui Maria de Araujo.

Entretantu Timor-Post konfirma fali ba Doutor Alito Soares maibé Doutor Alito hatete, kona-ba informasaun sobre espoza Primeiru Ministru ne’ebé hala’o ninia baixa iha sala VIP HNGV Maske nia hatene maibé labele fó informasaun tanba doutor seluk maka responsabiliza.(f10)

Timor Post

Israelita "nada pôde" pelo direito a estado palestiniano - Ramos-Horta

$
0
0

Lisboa, 28 set (Lusa) - O ex-Presidente de Timor-Leste José Ramos-Horta referiu-se hoje ao ex-presidente de Israel Shimon Peres como um patriota, que "nada pôde ou soube fazer" pelo direito do povo palestiniano a um Estado soberano.

"Shimon Peres foi um grande Estadista, moderado, homem de Paz, mas acima de tudo era patriota Israelita e pugnava pela sobrevivência do Estado hebraico", escreveu Ramos-Horta numa resposta enviada à Lusa por correio eletrónico.

Para o Nobel da Paz, Shimon Peres "nada pôde ou soube fazer para avançar a realização do direito natural, direito inalienável do Povo Palestino a um Estado palestino, soberano, lado a lado com Israel".

O ex-presidente de Israel e Nobel da Paz Shimon Peres morreu hoje, por volta das 03:00 (01:00 em Lisboa)

Shimon Peres sofreu um acidente vascular cerebral (AVC) a 13 de setembro e encontrava-se hospitalizado desde então.

Peres era o último sobrevivente da geração dos "pais fundadores" de Israel e foi um dos principais artesãos dos acordos de Oslo, assinados com os palestinianos em 1993, o que lhe valeu a atribuição do Nobel da Paz em 1994.

Shimon Peres ocupou quase todos os mais importantes cargos políticos em Israel - ministro de várias pastas em vários governos, primeiro-ministro interino, primeiro-ministro e Presidente (2007-2014).

FPA //APN

Foto: Shimon Peres

Cimeira da CPLP marcada para 31 de outubro e 01 de novembro em Brasília

$
0
0

Lisboa, 28 set (Lusa) - A cimeira da Comunidade dos Países de Língua Portuguesa (CPLP) vai decorrer em Brasília a 31 de outubro e 01 de novembro, após ser adiada em julho devido à instabilidade política do Brasil, anunciou a organização.

A data foi concertada numa reunião do Conselho de Ministros da (CPLP) que decorreu na semana passada em Nova Iorque à margem da Assembleia-Geral das Nações Unidas, pode ler-se num comunicado da organização lusófona a que a Lusa teve hoje acesso.

A cimeira da CPLP realiza-se de dois em dois anos e, normalmente, em julho -- mês em que foi criada a organização -, mas a instabilidade política no Brasil levou ao adiamento do encontro.

Durante esta cimeira deverá ser aprovada a nova visão estratégica da CPLP, que este ano comemora 20 anos, prevendo uma maior aposta na vertente económica e empresarial.

Nesta reunião deverá também terminar o seu mandato o atual secretário-executivo, o moçambicano Murade Murargy, ao fim de quatro anos à frente da organização, sucedendo-lhe Maria do Carmo Silveira, indicada por São Tomé e Príncipe.

Integram a CPLP Angola, Brasil, Cabo Verde, Guiné-Bissau, Guiné Equatorial, Moçambique, Portugal, São Tomé e Príncipe e Timor-Leste.

FPA (JH) // APN

Divida TT, Governu Kosidera Sistema La Kompativel

$
0
0

DILI – Divida entre Timor telekom (TT) ho Governu, konsidera sistema lakompotivel tamba iha Ministeriu balun konsege selu, maibe Timor Telekom lahatene prosesu pagamentu.

Tuir Vise Ministru Finansas Helder Lopes katak governu oras nee prepara materia aprezentasaun, kona ba divida TT no mos muda pospagu ba prepagu neebe sei aprezenta iha Konseilu Ministru.

Hau hakarak hatete problema fundamental neebe iha relasaun ho divida Timor telekom mak sistema lakompativel ho sentidu institusaun estadu balun selu ona maibe Timor telekom la idetifika osan husi ministeriu nian,” dehan Helder ba Jornalista Kuarta (28/09/2016) iha Salaun Hotel Timor.

Nia hatete iha lina ministeriu balun selu ona no osan tama ba konta bankaria TT nian, maibe fizikamente sira lahatene, tan nee TT konsidera hanesan divida tamba sistema la kompativel. Helder hatete governu sei selu la too milaun 9 tamba uluk TT halo relatoriu ho divida neebe mak boot, maibe barak mak governu selu tiha ona maske sira konsidera iha divida.

Iha fatin ketak deputada Bankada PD Olinda Morais hatete divida neebe mak iha entre TT ho Governu iha dever atu selu, tamba deve osan institusaun telekomonikasaun nian. Informasaun kompletu iha STL Jornal no STL Web, edisaun Kinta (29/9/2016). Timotio Gusmao

Suara Timor Lorosae

MPRM Update Prosesu Mina No Prozetu Tasi Mane Ba PR Taur

$
0
0

DILI - Ministeriu Petrolium Rekursu e Minarais (MPRM), updete informasaun konaba serbisu neebe sira halo, liu-liu prosesu mina no prosesu tasi mane, neebe agora governu halo hela kontrusaun Aeroportu ho auto estrada.

Tuir Ministeriu Petrolium Rekursu e Minarais Alfredo Pires katak enkontru ho Prezidente koalia no fo update kona ba serbisu neebe sira halo too ohin loron, tanba tempu oituan ona sira seidauk hetan oportunidade.

Fo update progresu prozetu tasi mane, konba airo portu neebe lao hela no auto estrada komesa, tanba ita hotu hatene Supply Basse problema iha prosesu tender nia. Depois sira koalia mos konaba komunidade, entaun sira fo update konaba potensialidade rezerva planu governu, atu Dezenvolve, tanba konstrusaun auto estrada fiziku agora atinzi ona 10%, ida nee mos projeitu boot ida,” hateten Alfredo, ba Jornalista sira, hafoin remata enkontru ho Prezidente Republika Taur Matan Ruak, iha Palasiu Prezidensial, Aitarak Laran, Dili, Kuarta (28/09/2016).

Iha parte seluk Ativista Jose da Costa Pinto hateten konaba Ministeriru Rekursu Minarais hatoo relatoriu ba Prezidente rekasiona ho sira nia serbisu normal, tanba Xefi estadu presiza akompania membru governu nia atividade.

Nia hatutan governu nia planu diak atu hadia dezenvolimentu iha nasaun kiik nee, maibe sira nia kontrola maka sei menus, tanba nee prozetu hotu-hotu lao atraza, sira husu ba ukun nian sira tenke tau aas interese povu no nasaun nia duke politiku. Informasaun kompletu iha STL Jornal no STL Web, edisaun Kinta (29/9/2016). Joao Anibal

Suara Timor Lorosae

Droga No Trafiku Umanu Perigoju Ba Futuru Jerasaun Foun

$
0
0

DILI - Reprezentante povu iha uma fukun Parlamentu Nasional (PN) preokupa tebes futuru jerasaun foun nian, tanba oras nee problema droga no problema trafiku umanu komesa serkula iha nasaun foun nee.

Tuir Deputadu Bankada Fretilin, Paulo Moniz Maia dehan droga no trafiku umanu nee buat ida neebe mak perigoju tebes-tebes liu-liu ba jerasaun foun tanba jerasaun foun mak futuru ba aban bainrua.

Lei trafiku umanu no trafiku droga nee ami deskuti ona iha PN oras nee iha ona jeneralidade atu ba deskuti husi artigu ba artigu iha espesialidade neebe ami sei deskuti diak liu tan,” Paulo dehan ba STL iha PN-Dili, Kuarta (28/09/2016).

Paulo esplika, se Timor Leste laatensaun didiak bele sai fatin tranzitu, tanba nee mak lei ida nee urjente ba estadu ka Governu mai iha Parlamentu, hodi bele deskuti lei nee nunee bele aprova iha parlamentu depois hetan promulgasaun husi Prezidente Republika.

Iha sorin seluk, Deputadu Bankada CNRT, Natalino dos Santos Nasimento esplika, kestaun lei trafiku umanu no lei droga nian oras nee PN aprova ona iha jeneralidade hein deit atu ba espesialidade. Informasaun kompletu iha STL Jornal no STL Web, edisaun Kinta (29/9/2016). Raimundo S. Fraga

Suara Timor Lorosae

Kiak Iha TL Tun 9.6 %, Governu Apresia Xanana

$
0
0

DILI – Bazea peskiza nasional kiak iha Timor Leste 2007 kuaze 50.4 %, maibe iha 2014 tun ba 41.8% hatudu kiak iha Timor Leste tun 9.6%.

Peskiza nasional nee halao husi Ministeriu Finansas neebe lansa husi Primeiru Ministru Interinu Agio Pereira, iha salaun Hotel Timor neebe hetan partisipasaun husi membru governu balun, reprezetante Parlamentu Nasional, Sosiedade Sivil, reitor Universitariu no korpu Diplomatiku iha rai laran.

Remata Seremonia lansamentu Vice Ministru Finansas Helder Lopes hatete rezultadu pesikiza neebe mak governu foti hatudu kiak iha Timor 2014 kompara 2007 tun makas.

Lina kiak neebe mak tun ita tenki fo apresiasaun ba ita nia eis Primeiru Ministru Kay Rala Xanana Gusmao no nia ekipa iha governu AMP no Bloku Koligasaun tamba sira servisu makas,” dehan Helder ba Jornalista Kuarta (28/09/2016) iha Salaun Hotel Timor.

Nia hatete komparasaun kiak entre 2007 ho 2014, rezultadu hatudu Timor Leste konsege redus kiak makas maske uza lina kiak nasional no mos internasional.

Iha fatin ketak Deputada Bankada Fretilin Josefa Pereira hatete relatoriu neebe mak governu fo sai, hanesan aprezentasaun zeral ba situasaun kiak iha rai laran. Informasaun kompletu iha STL Jornal no STL Web, edisaun Kinta (29/9/2016). Timotio Gusmao

Suara Timor Lorosae

Lideransa Parpol Tenke Fo Edukasaun Sivika Ba Militante

$
0
0

DILI-Reprezentante povu iha uma fukun Parlamentu Nasional (PN), husu ba lideransa PARPOL (Partidu Politik) hahu husi lideransa nasional too iha baze, fo edukasaun sivika ba nia militante sira.

Tuir Deputadu Bankada Fretilin, Paulo Moniz Maia katak, partidu politik iha Timor Leste barak mak eziste, tanba lei mak fo dalan. No partidu politik boot ka kiik iha iha nia militante.

Tanba wainhira partidu ida hamrik iha ninia lider, lider nee hahu husi prezidente ho ninia estrutura husi nasional too iha baze. Nee sira nia responsabilidade tenke fo edukasaun sivika fo moral fo politika ida ke diak ba sira nia militante atu sira bele respeita ema seluk,” dehan Paulo ba STL iha PN-Dili, Kuarta (28/09/2016).

Paulo haktuir, importante mak nee bele loke partidu iha kualidade, partidu nee disiplina, partidu nee iha politika diak nee mak ita hotu-hotu hakarak no joven labele baku malu hirus malu.

Iha sorin seluk, Deputadu Bankada CNRT Agostinho Lay hatete, lei fo dalan ba partidu politik hotu-hotu bele halao atividade konsolidasaun, restruturasaun no reajustamentu maibe laos atu halo fali kampania. Informasaun kompletu iha STL Jornal no STL Web, edisaun Kinta (29/9/2016). Raimundo S. Fraga

Suara Timor Lorosae

MUTL: “Mudansa fundamental ba lei pensaun vitaliasia agora” - KONFERÉNSIA IMPRENSA

$
0
0

KONFERÉNSIA IMPRENSA

Kona-ba prosesu revizaun ba lei pensaun Vitalisia

“Mudansa fundamental ba lei pensaun vitaliasia agora”

Hasai regalias tomak

Ba dala uluk, MUTL hakarak kongratula vontade deputadu sira nia tanba hahú diskute ona, lei pensaun vitalisia ne’ebé loke polimika boot iha Timor-Leste, dezde lei ne’e existe ate agora. Infelizmente, ami la haree vontade ida ne’e nudár figura estadista maibé nudár resposta hipokrasia Polítika ba ami no povu ne’ebé durante ne’e ezije mudansa ba lei refere.

Nu’udar ita hotu hatene katak Movimentu Universitáriu Timor Leste (MUTL) durante ne’e sempre insiste ba órgaun estadu, liu-liu  Parlamentu Nasionál atu halo revizaun ne’ebé fundamental ba Lei númeru 1/2007, Pensaun Mensál Vitalísia Deputadu sira nia no nia Regalias sira seluk, nune’e mós Lei númeru 7/2007 Estatutu titulares órgaun Soberania nian.

MUTL konsidera lei ida ne’e sei kria sosiedade ne’ebé mak dezikilibru, sei halo hotu  osan povu nian husi mina no gas, sei prejudika tebes ba sustentabilidade ekonomia povu Timor Leste nian iha futuru, sei halo sidadaun sira ne’ebé idade produtivu sai baruk ten, sei habokur no hariku de’it ba grupu ki'ik oan ida ne’ebé mak iha kbiit no kapasidade hodi ukun rai ida ne’e, sei hamosu klase burgesia iha Timor Leste no iha futuru mai sei hamosu konflitu social entre ema riku no ema kiak hodi estraga estadu ne’ebé mak harii ho raan no ruin ida ne’e.

Esforsu ne’ebé ami foti ba públiku durante ne’e, agora la’ós de’it ami nia ajenda maibé sai ajenda komún povu nia inklui Sua Exelénsia Sr. Tau Matan Ruak, Prezidente da Repúblika atuál, Eis Órgaun Titular no Eis Membru Parlamentu Nasionál balun konkorda ona atu halo mudansa ne’ebé signifikante hodi responde ba ejijénsia públiku. Maibé realidade husi prosesu halo revizaun ba lei refere ne’ebé mak tama ona faze aprovasaun generalidade iha Parlamentu Nasionál hatudu katak la halo mudansa signifikante hodi responde públiku nia ejijénsia ne’e.

No Ita hotu hatene katak bazeia ba projetu lei ne’ebé mak hetan ona aprovasaun generalidade katak nafatin propoin pensaun ba Eis Prezidente Repúblika 100 %, ba eis Primeiru Ministru, eis Prezidente Parlamentu Nasionál no Eis Prezidente Tribunal rekursu  tun de’it ba 90 %, Eis Deputadu sira no  Eis Membru Governu sira tun de’it ba 60 %. Inklui iha nafatin direitu regalia sira seluk ne’ebé mak halo grupu ki'ik oan ida sai previlejiadu iha Timor Leste.

Haree ba mudansa iha projetu lei ida ne’e ami husi MUTL konsidera katak ne’e la justu nafatin ba Povu Maubere ida ne’e tanba la konsidera ami nia petisaun ne’ebé mak durante ne’e hato’o ona ba Parlamentu Nasionál. Ho ida ne’e mak ami hakarak ezije hanesan tuir mai ne’e:

Ami insiste nafatin ba komisaun espesializada ne’ebé mak halo paresér ba projetu lei ida ne’e presiza konsidera públiku nia ejijénsia durante ne’e, hodi bele hetan mudansa ne’ebé signifikante ho fundamental.

Ami fó hanoin nafatin ba deputadu sira ne’ebé mak reprezenta povu iha Parlamentu Nasionál katak iha posibilidade hodi bele halakon total ba lei ida ne’e. Tanba sei lori problema ka malisan aat ida ba estadu Timor Leste iha futuru.

MUTL mós husu ba Partidu Polítiku sira atu ho seriedade diskute asuntu ne’e ho nia bankada sira iha Parlamentu Nasionál nune’e revizaun ba lei Pensaun vitalisia iha signifikante ba povu nia ejijénsia.

Ami mós husu militante tomak ba Partidu sira ne’ebé oras ne’e nia asentu iha PN atu ezije ba lider partidu no bankada Parlamentár sira hodi hasai lei korruptu ne’e husi Timor-Leste.

MUTL hakarak informa ba povu tomak katak agora mak tempu loloos atu hato’o ba deputadu sira para halo mudansa ba lei pensaun vitalisia tanba tama ona ba komisaun espesializada nia mandatu atu halo diskusaun kle’an. Se ita la ko’alia ba deputadu sira agora, ita sei lakon oportunidade ba mudansa ne’ebé ita hakarak dezde uluk.

Mak ne’e de’it ami nia ejijénsia ba ita boot sira nia konsiderasaun, la haluha hato’o obrigadu wai’n.

Dili 29 Setembru 2016

Porta Voz
(Faustino Soares)

MOVIMENTU UNIVERSITARIU TIMOR LESTE (MUTL)

Nú. kontaktu 77322480, email: soaresfausth@gmail.com

Foto: Konferensia Imprensa MUTL

Timor-Leste diversifika esportasaun ho aposta iha produtu foun - ministru

$
0
0

Timor-Leste aposta hela iha diversifikasaun ba ninia  merkadu doméstiku no esportasaun  ho  produtu oioin ne’ebé foin mosu, hosi parte  tradisionál café, ho  potensiál iha dezenvolvimentu, haktuir ba Lusa ministru timoroaan hosi Komérsiu.

"Ami hahú halo esportasaun  masin timor ba Singapura no ami sei halo  esportasaun tan iha mina virgem hosi nuu no ami aposta hela dezenvolvimentu iha setór téstil", informa  Constâncio Pinto, ministru Komérsiu, Indústria no Ambiente.

"Ami sei estuda hela  potensia produtu seluk ne’ebé bele halo esportasaun no  ajuda moos dezenvolve merkadu nasionál", nia haktuir.

Falta teknolojia, hosi 'know-how' no fatór seluk, nia admite, kontinua kondisiona produsaun ida boot iha nasaun, ne’ebé hakarak diversifika ninia ekonomia, ho nune’e bele hamenus dependénsia ba petróleu no gás naturál.

"Ami tenki forma tan no di’ak liu ita nia joven sira no reforsa iha  teknolojia", nia hatete.

Ezemplu ida ne’ebé tama iha merkadu esportasaun nian maka "tais", hena tradisionál Timor-Leste nian, ne’ebé sai hanesan  vestuáriu no halo artesanalmente hosi feto sira, ho tear hosi ai, hahú hosi fiu algodaun, molok  kahur ho kór naturál no sintétiku.

"Tais kontinua halo ho forma manual, tradisionál liu. Ami sei  mantein ho ida ne’e maibé atu bele  responde nesesidade  adisionál merkadu nian  tenki  introduz  teknolojia foun", nia haktuir.

Ba dahuluk maka  delegasaun  timoroan  partisipa iha feira téstil Modernu liu – ne’ebé hala’o entre 21 to’o  22 fulan setembru iha Porto – ne’ebé maka apresenta aposta renovadu iha  tais liuhosi marka Tima (Timor, Industria, Moda no Ambiente).

Constâncio Pinto informa moos interesse ne’ebé 'stand' timoroan simu, ho sujestaun dahuluk, " enkorajamentu atu bele dezenvolve liu tan no hadi’a liu tan produsaun ne’e" ho nune’e partisipa ona iha dezenvolvimentu merkadu nasionál.

"Ami hakarak  responde ho di’ak ba pedidu sira, maihosi  Portugál ka parte seluk iha mundu",nia haktuir.

"Tais hola parte iha ami nia identidade. Promove  ninia produsaun ajuda fó  koñesimentu di’ak Timor-Leste, ninia kultura no identidade", nia afirma.

Importánsia hosi tais hetan rekoñesidu foin lalais ne’e hosi assinatura Memorandu Entendimentu ida ho empresa dezenvolvimentu turístiku Artca Indonesia ba formasaun feto sira  iha fabriku ba  tesidu ne’e.

Objetivu hosi akordu ne’e atu "reforsa partisipasaun feto timoroan sira iha vida ekonómika, liliu sira ne’ebé asesu ba Fundu Transferénsia Públika".

 Memorandu refere halo diversifikasaun ba Tais, " setor produtivu importante ida ba feto siira ne’ebé moris iha área rurál" no mensiona moos "ba reabilitasaun iha setór café no formasaun ba feto sira hodi aprende halo  negosiu iha area ne’e".

 Artca Indonesia hahú fó formasaun ba feto sira liuhosi Ministériu Komérsiu, Indústria no Ambiente (MCIA), ho sentidu atu halo"tais" sai atraente liu ba  turista sira.

SAPO TL ho Lusa

Pobreza iha Timor-Leste tuun hosi pursentu populasaun 47 ba 30 iha tinan hitu nia laran- Governu

$
0
0

Presentajen hosi timor-oan sira ne’ebé sei moris ih susar no mukit-laran, ho de’it dolár menus hosi 1,9 (tuir kritériu internasionál), tuun ona hosi pursentu 30 ba 47,2, entre 2007 to’o 2014, tuir relatóriu ne’ebé Ministériu Finansas fó sai. 

Valór ne’e bot, karik kompara ho liña nasionál pobreza nian ne’ebé sa’e hosi dolár 25,14 ba 46,37 kada ema durante fulan ida iha periudu ne’e no afeta timor-oan besik 41,8% iha 2014, menus persentuál 8,6 duké iha tinan 2007 (50,4%).

Dadus ne’e mai hosi Estudu ida kona-ba Pobreza iha Timor-Leste 2014, estudu datolu kona-ba padraun moris iha Timor-Leste, bazeia ba inkéritu ne’ebé halo ba família 6.000 iha teritóriu Timór, hodi determina “ema see maka sei moris lahó rekursu barak duke hirak ne’ebé nesesária ba kondisaun moris bázika”.

Tuir ministru Estadu no Prezidénsia Konsellu Ministru, Agio Pereira, dadus hosi estudu ne’e hatudu katak “iha ona progresu bot”, maski sei presija halo tan buat barak no hadia tan buat barak, atu alkansa ida ne’e.

“Ita tenke haksolok ho progresu ne’e, maibé importante maka hatene evolusaun sustentável ida ne’ebé ezizi atu ita kontinua halo nafatin serbisu, atu iha tinan oin ita bele hetan di’ak liu tan”, tenik, durante aprezentasaun relatóriu ne’e iha Dili.

Governante mos haktuir ba notisia pozitiva foun kona-ba progresu hosi kondisaun moris iha Timor-Leste, liu hosi estudu ne’ebé hatama ona Timór entre nasaun 10 ne’ebé di’ak liu “tanba de’it progresu bot ne’ebé nasaun ne’e hetan ba kresimentu eskonómika iha bem-estar hosi 2006 to’o 2014”.

Semana kotuk, estudu ida ne’ebé publika iha revista sientífika The Lancet haktuir katak Timor-Leste hanesan nasaun iha mundu ne’ebé hetan progresu maka’as relasiona ho área saúde tuir Objetivu Dezenvolvimentu Sustentável, tanba pasifikasaun no aposta ba asesu kuidadu (tratamentu).

Tuir Agio Pereira, dadus hosi Estudu kona-ba Ki’ak iha Timor-Leste tinan 2014 hatudu redusaun pobreza ba nivel kritériu nasionál nian hothotu – “ne’ebé reprezenta kustu ba nesesidade bázika termu alimentasaun, abrigu no artigu la’os alimentár” – maibé mos katak Timor-Leste “bele hamenus ki’ak lais liu duke nasaun seluk”.

Estudu ne’ebé hala’o hosi Diresaun Jerál Estatístika hosi Ministériu Finansas no hetan tulun hosi tékniku Banku Mundiál, hanesan dimensaun bot hosi dimensaun tolu ne’ebé hala’o iha teritóriu laran (hafoin 2001 to’o 2007) ho aumentu hosi númeru família ne’ebé aprezenta 30%.

Tuir ministru ne’e, rekolla dadus kona-ba kondisaun moris iha rai-laran, importante duni atu hatene polítika ezekutivu “ne’ebé tuir ona dalan no hatudu ona efeitu ne’ebé di’ak ka importante duni ba mudansa” estratéjia nian ida.

Hosi dadus hirak ne’ebé haktuir iha relatóriu katak, kustu moris iha kapitál maka maka’as liu duke iha zona rurál (índise nasionál ba pobreza nian fixa ona ba dolár 46,37 kada fulan, iha nivel nasionál, maibé iha Dili, aumenta ba dolár 56,16).

Iha mos melloria ba indikadór hothotu, hanesan númeru hosi labarik ho nanismu tuun ba 65%, hirak ne’ebé laeskola tuun ba 60% no númeru hosi timor-oan ne’ebé lahetan asesu ba eletrisiadade tuun ba 56%.

Iha mos progresu maka’as ba iha taxa populasaun ne’ebé lahetan asesu ba bee-mos (menus ona 38%) no lahó saneamentu adekuadu (tuun 31%).

SAPO TL ho Lusa – Foto António Dasiparu / EPA

Israelita “labele halo buat ida” ba direitu estadu palestinianu nian – Ramos Horta

$
0
0

Eis-Prezidente Timor-Leste, José Ramos Horta horisehik dehan kona-ba eis-Prezidente Israel Shimon Peres ne’ebé hanesan patriota ida katak “laiha ida maka bele ka hatene halo” kona-ba direitu povu palestinianu nian, ba Estadu soberanu ida. 

“Shimon Peres hanesan Estadista bot ida, moderadu, ema dame nian, maibé hosi buat hirak ne’e hotu, nia nu’udar patriota Israelita no diskuti kona-ba sobrevivénsia hosi Estadu ebraiku nian”, hakerek Ramos Horta, iha resposta ida ne’ebé haruka ba Lusa, liu hosi koreiu eletrónika.

Tuir Nobel da Paz, Shimon Peres "laiha ida maka bele no hatene halo hodi avansa ho direitu naturál, direitu inalienável hosi Povu Palestina nian ba Estadu palestinu ida ne’ebé soberanu, hanesan ho Israel".

Eis-Prezidente Israel nomós Nobel da Paz Shimon Peres mate ona horisehik, iha besik tuku 03:00, oras lokál.

Shimon Peres sofre ‘stroke’ (AVC) iha 13-setembru no hahú hosi kedas ne’ebá, nia bá baixa ona iha ospitál.

Peres hanesan jerasaun ikus hosi "nasaun fundadór” Israel nian sira no hanesan mos artezaun importante hosi akordu Oslo nian sira, ne’ebé asina ho palestinianu iha 1993, hodi ikus mai atribui Nobel da Paz ba nian, iha 1994.

Shimon Peres asumi kuaze kargu polítika importante hothotu iha Israel – ministru ba pasta oioin hosi parte Governu, primeiru ministru interinu, primeiru ministru nomós Prezidente (2007-2014).

SAPO TL ho Lusa 

Funerál sei hala’o sesta-feira ne’e iha Jerusalém

Eis-prezidente israelita Shimon Peres, ne’ebé mate iha ohin ho tinan 93, sei hakoi  sesta-feira ne’e iha sesaun rezervadu ba "Boot  Nasaun nian" iha semitériu Monte Herzl, Jerusalém, ho serimónia Estadu, informa rádiu públika.

Komisaun governamentál Símbolu no Protokolu hosi Estadu, ne’ebé sei deside organizasaun funsaun serimónia nian, parte inportante maka  konfirmasaun prezensa líder internasionál, prevé ona atu reune ohin dader, tuir  emissora ne’e.

Komisaun ne’e realiza reuniaun oioin iha semana rua   ikus ne’e, dezde antigu Prezidente israelita no Nobel da Paz tama ospiál tamba asidente vaskular serebral, tuir fonte hanesan.

Shimon Peres mate ohin, ho tinan 93, iha ospitál, ne’ebé maka ninia isin sei rai iha ne’ebá to’o kinta-feira, to’o  tempu ne’ebé muda mate-isin ba Jerusalém, liu hosi aldeia Benshemen, ne’ebé nia  estuda, hosi dalan entre ospitál no sidade santa, haktuir rádiu públika israelita.

Ahi  protokolu ofisiál, sei akompña hoveíkulu militar, ne’ebé hetan eskoltu hosi soldadu sira, to’o Jerusalém, sei rai iha Parlamentu (Kneset) to’o lori ba hakoi iha semitériu Monte Herzl (ho naran fundadór sionizmu Theodor Herzl),  inklui dirijente sira seluk hanesan Isaac Rabin, hetan oho 1995.

Peres hanesan  sobrevivente ikus ho jerasaun "aman fundadór"  hosi Israel no okupa kuaze kargu polítiku importante hotu iha Israel: kaer ministru iha governu barak, primeiru-ministru interinu, primeiru-ministru no Prezidente (2007-2014).

Iha 1994, hetan rekoñesimentu ho  prémiu Nobel da Paz, hamutuk ho primeiru-ministru israelita, Isaac Rabin no  líder palestinianu Yasser Arafat, ba iha papel iha negosiasaun akordu Oslo nian, ne’ebé assina iha 1993.

SAPO TL ho Lusa

Simeira CPLP marka ba 31 outubru no 01 novembru iha Brazília

$
0
0

Simeira Komunidade Nasaun Lia-Portugés (CPLP) sei hala’o iha Brazília 31 fulan  outubru no 01 fulan novembru, hafoin hetan  adia iha jullu tamba instabilidade polítika iha Brazil, anunsia organizasaun ne’e.

Data  ne’e hetan konfirmasaun liuhosi reuniaun Konsellu Ministru (CPLP) nian ne’ebé hala’o semana kotuk iha Nova Iorque  iha marjen Assembleia-Jerál Nasoins Unidas nian, bele haree komunikadu organizasaun  lusófonu nian ne’ebé Lusa iha horisehik hetan asesu.

Simeira CPLP hala’o dalarua iha tinan rua, baibain, iha jullu – fulan  ida ne’ebé kria ba organizasaun -, maibé instabilidade polítika iha Brazil halo adiamentu ba enkontru ne’e.

Durante realiza simeira ne’e tenki halo aprovasaun ba vizaun estratéjika foun CPLP nian, ne’ebé tinan ne’e komemora tinan  20, prevé atu foka maka’as liu ba ekonómiku no emprezariál.

Iha  reuniaun ne’e moos tenki hakotu ninia mandatu atuál hanesan sekretáriu-ezekutivu, mosambikanu Murade Murargy, hafoin durante tinan haat lidera organizasaun ne’e, sei troka nia maka Maria do Carmo Silveira, hili hosi Saun Tomé no Prínsipe.

Integra iha CPLP Angola, Brazil, Kabuverde, Giné-Bisau, Giné Ekuatorial, Mosambiké, Portugál, Saun Tomé no Prínsipe no Timor-Leste.

SAPO TL ho Lusa

SHIMON PERES, A POMBA DE QANA E GAZA

$
0
0

A questão é não deixar cair no esquecimento o que Peres representa para os palestinianos e os seus vizinhos no Médio Oriente, o seu extenso currículo ao serviço do colonialismo e do apartheid, que é bem diferente da «pomba incansável» divulgada pelos meios ocidentais.

A morte do político israelita Shimon Peres, esta quarta-feira, fez troar pelo mundo epítetos que o pretendem vincar, na memória futura, como um dos justos: «artífice dos acordos de paz», «guerreiro da paz», «Nobel da Paz».

As notícias enumeram as personalidades que estarão presentes nas cerimónias fúnebres e, pelo meio, elogia-se algum aspecto da figura do que, já não estando entre nós, deteve pastas em vários ministérios, foi primeiro-ministro por três vezes e presidente do Estado sionista de 2007 a 2014. Mas há quem não esteja pelos ajustes e, com justa indignação, decida atirar uma pedrada a tal «pomba».

Numa peça ontem publicada no Middle East Monitor, intitulada «Shimon Peres: criminoso de guerra israelita cujas vítimas foram ignoradas pelo Ocidente», afirma-se que Peres «consubstancia a disparidade entre a imagem de Israel no Ocidente e a realidade das suas políticas sangrentas e coloniais na Palestina e na região».

Ali, não se estranha propriamente que, da longa carreira política de Peres, mais se enfatize o papel por ele assumido nas negociações que conduziram aos acordos de Oslo, em 1993, e o prémio Nobel da Paz que lhe foi atribuído, no ano seguinte. A questão é não deixar cair no esquecimento o que Peres representa para os palestinianos e os seus vizinhos no Médio Oriente, o seu extenso currículo ao serviço do colonialismo e do apartheid, que é bem diferente da «pomba incansável» divulgada pelos meios ocidentais.

Um dos aspectos que sobressaem no currículo de guerra do «último dos pais fundadores» de Israel liga-se às funções que, entre 1953 e 1965, desempenhou no Ministério da Defesa e pelas quais tem sido apontado como «um arquitecto do programa nuclear israelita».

A «judaização» da Galileia – o fomento de políticas que visaram desequilibrar, na região, a proporção de habitantes a favor dos judeus – e o estabelecimento de colonatos ilegais na Margem Ocidental são outras responsabilidades depositadas sobre o agora finado, que, mesmo em anos mais recentes, interveio no sentido de evitar que o seu país fosse sancionado por causa dos colonatos.

Sendo primeiro-ministro, em 1996, Peres foi o responsável máximo pela Operação Vinhas da Ira, uma ofensiva lançada pelas Forças Armadas israelitas no Sul do Líbano que provocou mais de 150 mortos e 350 feridos entre a população civil, e no âmbito da qual teve lugar o massacre de Qana. As bombas israelitas caíram sobre centenas de civis abrigados em instalações das Nações Unidas, matando 106 e ferindo 116. Um relatório da ONU viria a desmentir as alegações de «desconhecimento» e «erros técnicos».

Mas se há actuação que, por si só, possa justificar todos os encómios dispensados a Peres nestes dias de «prensa dolorosa», isso é... Gaza. Confrontado com o abalo que as consequências devastadoras do férreo bloqueio imposto ao território provocava em muitas consciências, mundo fora, e com o escândalo gerado pelos brutais bombardeamentos de 2009, 2012 e 2014, Shimon Peres foi um paladino... de Israel. Pesou as palavras, que lhe saíram diplomáticas para justificar o castigo colectivo e a brutal receita militar, mesmo quando os atingidos foram miúdos a brincar na praia: «Já tínhamos avisado que aquela área ia ser bombardeada.»


Foto: Palestinianos juntam-se após um bombardeamento das forças militares israelitas em Khan Younis, no Sul da Faixa de Gaza, durante a operação levada a cabo em Novembro de 2012 / Foto de electronicintifada.net


Timor-Leste diversifica exportações com aposta em novos produtos - ministro

$
0
0

Timor-Leste está a apostar na diversificação do seu mercado doméstico e de exportação e vários produtos começam a surgir, ao lado do tradicional café, com potencial de desenvolvimento, disse à Lusa o ministro do Comércio, Constâncio Pinto.

"Começámos a exportar o sal marinho timorense para Singapura e vamos arrancar com a exportação de óleo virgem de coco e estamos a apostar no desenvolvimento do setor têxtil", disse Constâncio Pinto, ministro do Comércio, Indústria e Ambiente.

"Estamos a estudar outros potenciais produtos que possam ser exportados mas que ajudem também a desenvolver o mercado nacional", explicou.

Falta de tecnologia, de 'know-how' e outros fatores, admitiu, continuam a condicionar uma maior produção do país, que quer diversificar a sua economia, reduzindo assim a dependência do petróleo e gás natural. "Temos de formar mais e melhor os nossos jovens e reforçar a tecnologia", disse.

Um dos exemplos de possível mercado de exportação é o "tais", o tecido tradicional de Timor-Leste, que faz parte do vestuário e é elaborado artesanalmente por mulheres, em teares de madeira, a partir de fio de algodão, antes de ser tingido com corantes naturais e sintéticos.

"O tais continua a ser feito de forma manual, muito tradicional. Vamos manter isto mas para podermos responder à eventual procura adicional do mercado teremos de introduzir novas tecnologias", disse. 

Pela primeira vez uma delegação timorense participou na feira do têxtil Modestissimo - que decorreu entre 21 e 22 de setembro no Porto - onde apresentou a aposta renovada no tais através da marca Tima (Timor, Industria, Moda e Ambiente). 

Constâncio Pinto destacou o interesse que o 'stand' timorense suscitou, com algumas primeiras encomendas, "um encorajamento para poder desenvolver mais e melhor esta produção" participando assim no desenvolvimento do mercado nacional.

"Queremos responder o melhor possível aos pedidos, venham eles de Portugal ou de outras partes do mundo", referiu.

"O tais faz parte da nossa identidade. Promover a sua produção ajuda a dar a conhecer melhor Timor-Leste, a sua cultura e identidade", sublinhou.

A importância do tais foi reconhecida recentemente com a assinatura de um Memorando de Entendimento com a empresa de desenvolvimento turístico Artca Indonesia para a formação de mulheres no fabrico deste tecido.

O objetivo do acordo é "reforçar a participação das mulheres timorenses na vida económica, nomeadamente as que acedem ao Fundo de Transferência Pública".

O Memorando refere a diversificação dos Tais, "um setor produtivo importante para as mulheres que vivem nas áreas rurais" e menciona também "a reabilitação do setor do café e a formação das mulheres para aprenderem a negociar nesta área".

A Artca Indonesia começou a dar formação às mulheres através do Ministério do Comércio, Indústria e Ambiente (MCIA), no sentido de tornar os "tais" mais atraentes para os turistas.

Lusa, em SAPO TL

Jornalistas timorenses acusados de "denúncia caluniosa" ouvidos na próxima semana

$
0
0

Díli, 29 set (Lusa) - O Tribunal Distrital de Díli notificou hoje dois jornalistas timorenses de que serão ouvidos na sexta-feira da próxima semana no âmbito de uma acusação contra ambos por "denúncia caluniosa" relacionada com um artigo que visava o atual primeiro-ministro.

Raimundos Oki, um dos jornalistas, explicou que ele próprio e o editor do jornal Timor Post Lourenço Martins vão ser ouvidos no processo relacionado com um artigo publicado em novembro do ano passado.

Os dois jornalistas tinham sido notificados em abril pelo Ministério Público timorense de que tinha sido deduzida acusação contra ambos por "denúncia caluniosa".

"Os arguidos agiram de forma deliberada, livre e conscientemente, bem sabendo não lhes serem permitidas tais condutas. Os arguidos sabiam que a sua conduta era proibida e punida por lei", refere o texto da acusação, assinada a 21 de abril último pela magistrada Lídia Soares.

Os dois jornalistas são acusados com base no artigo 285 do Código Penal timorense, que prevê pena de prisão até três anos e multa para quem "por qualquer meio, perante autoridade ou publicamente, com a consciência da falsidade da imputação, denunciar ou lançar sobre determinada pessoa a suspeita da prática de um crime, com a intenção de que contra ela se instaure procedimento criminal".

O processo refere-se a um caso que começou com a publicação, a 10 de novembro, de um artigo no diário Timor Post intitulado: "Suspeitas de que um ex-assessor do Ministério das Finanças (MdF) entregou um projeto a uma empresa indonésia".

Este artigo incluía erros factuais, incluindo o nome errado da empresa, e outros aspetos que foram corrigidos no dia seguinte pelo jornal.

Na acusação, o Ministério Público considera que Raimundos Oki "depois de obter a referida informação, não verificou a verdade dessa informação e nem a confrontou com o lesado, a fim de obter a sua versão dos factos".

"Fê-lo no intuito de atingir a honra, o bom nome e a reputação devidas ao lesado Rui de Araújo, bem sabendo que tais direitos são constitucionalmente protegidos e que a notícia não correspondia à verdade", refere o texto.

"O arguido tinha a plena consciência de que a sua publicação causaria prejuízos morais, sociais, familiares e profissionais incalculáveis à pessoa do lesado", insiste.

Também o editor do jornal Lourenço Martins "não mandou previamente averiguar a veracidade e a autenticidade das informações publicadas" tendo apesar disso autorizado a sua publicação.

A acusação considera que os dois arguidos "sabiam que a notícia era falsa" e que com a publicação "o lesado seria sujeito a um processo de investigação criminal, por suspeita da prática de crimes no exercício de funções públicas".

"Pretendiam desse modo, com a denúncia, fazer com que o lesado fosse submetido a um processo criminal", refere ainda.

O caso tem suscitado apelos de várias organizações internacionais de jornalismo para que o primeiro-ministro timorense, Rui Maria de Araújo, retire o processo contra os jornalistas.

Em resposta, numa carta às organizações internacionais, Rui Araújo disse que não troca liberdade de imprensa por "irresponsabilidade de imprensa" e que lhe é impossível intervir no gabinete do procurador para decidir se avança ou não a queixa.

Em declarações à agência Lusa, o jornalista Raimundos Oki manifestou-se "muito preocupado" com o caso, considerando que os seus direitos fundamentais "estão a ser condicionados" e que desde que foi alvo da queixa sente "muito medo" cada vez que escreve uma notícia.

Quando foi ouvido pelo Ministério Público, o jornalista "usou o direito a silêncio", não respondendo às perguntas que lhe foram feitas.

ASP // MP

Pobreza em Timor-Leste caiu de 47 para 30 por centro da população em sete anos - Governo

$
0
0

Díli, 29 set (Lusa) - A percentagem de timorenses a viver em pobreza extrema, com menos de 1,9 dólares por dia (segundo critérios internacionais), caiu de 47,2 para 30,3 por cento entre 2007 e 2014, segundo um relatório divulgado pelo Ministério das Finanças.

Esse valor é maior se for tida em conta a linha nacional de pobreza, que subiu de 25,14 para 46,37 dólares por pessoa por mês nesse período e afetava em 2014 cerca de 41,8% dos timorenses, menos 8,6 pontos percentuais do que em 2007 (50,4%).

Os dados fazem parte do Estudo sobre a Pobreza em Timor-Leste 2014, o terceiro estudo sobre os padrões de vida em Timor-Leste, que se baseia em inquéritos a cerca de 6.000 famílias em todo o país para determinar "quem vive com menos recursos do que os necessários para as condições básicas de vida".

Para o ministro de Estado e da Presidência do Conselho de Ministros, Agio Pereira, os dados do estudo mostram que "estão a ser feitos grandes progressos" apesar do muito que há a fazer e das melhorias ainda por alcançar.

"Devemos celebrar estes progressos, mas é igualmente importante reconhecer que uma evolução sustentada exige que continuemos a pressionar no sentido de atingirmos ainda mais melhorias nos próximos anos", disse, na apresentação do relatório em Díli.

O governante destacou recentes notícias positivas sobre o progresso das condições de vida em Timor-Leste, com um estudo recente a colocar o país entre os dez melhores "pelos extraordinários progressos registados na conversão de crescimento económico em bem-estar, entre 2006 a 2014".

Na semana passada, um estudo publicado na revista científica The Lancet apontava que Timor-Leste foi o país do mundo que mais progrediu desde 2000 nas metas relacionadas com a saúde dos Objetivos de Desenvolvimento Sustentável, devido à pacificação e à aposta no acesso aos cuidados.

Para Agio Pereira, os dados do Estudo sobre a Pobreza em Timor-Leste 2014 confirmam uma redução da pobreza a nível dos critérios nacionais - "que representa o custo de satisfazer necessidades básicas em termos de alimentação, abrigo e artigos não alimentares" -, mas também que Timor-Leste "tem sido capaz de reduzir a pobreza mais depressa do que muitos outros países".

O estudo, realizado pela Direção-Geral de Estatística do Ministério das Finanças, com o apoio técnico do Banco Mundial, é o de maior dimensão dos três conduzidos no país (depois de 2001 e 2007) com um aumento de 30% no número de famílias ouvidas.

Para o ministro timorense, a recolha de dados precisos sobre as condições de vida do país é essencial para perceber se as políticas do executivo "estão no caminho certo e a ter os efeitos esperados, ou se é necessária uma mudança" de estratégia.

O relatório mostra, entre outros dados, que o custo de vida é mais elevado na capital do que nas zonas rurais (o índice nacional de pobreza é fixado em 46,37 dólares por mês a nível nacional mas sobe para 56,16 dólares em Díli).

Registaram-se melhorias em todos os indicadores, com o número de crianças com nanismo a cair 65%, o de não participação escolar a cair 60% e o número de timorenses sem eletricidade a descer 56%.

Há também melhorias significativas na taxa de população sem acesso a água potável (são menos 38%) e sem saneamento adequado (menos 31%).

ASP // MP

LU KRUMA, RÉGULO E HERÓI DE TIMOR LOROSAE CHEGA AMANHÃ A LISBOA

$
0
0

Lu Kruma e o povo maubere escreveram com o seu próprio sangue uma das muitas páginas imortais da luta de libertação da sua Pátria, Timor Lorosae.

É esse régulo e herói timorense que vai estar em Lisboa, praticamente ao lado da Assembleia da República, em São Bento, na rua com esse nome, no número 182. 

Não será propriamente o régulo em pessoa que ali vai estar, após imensos anos depois de sua morte física, mas irá estar em espírito e absolutamente presente na apresentação do livro de Fernando Correia Lu Kruma, Régulo Herói de Timor Lorosae.

A apresentação do livro é aberta a todos. Estamos todos convidados para conhecer Lu Kruma, o régulo e herói timorense que galvanizou o seu povo para resistir estoicamente à invasão de Timor Lorosae...

Amanhã saberá mais sobre Lu Kruma. 

GOVERNU NOTIFIKA SUPERMERKADU KMANEK

$
0
0

DILI - Ministériu Komérsiu Indústria no Ambiente (MKIA) liuhosi Diresaun Inspesaun Alimentar Ekonomia (IAE), Kuarta, (28/09) halo inspesaun ba Loja Kmanek Lesidere. Iha inspesaun ne’e IAE identifika loja ne’e halorepackingba aihan sira hanesan naan manu, sosis, ikan, naan kerau no seluktan.

Sub Inspektora Inspesaun Alimentar Ekonomia (IAE), Manuela Da Silva Tilman hatete, Loja ne’e kontra ona regras, tanba tuir regulamentu negosiante sira labele halorepackingba aihan sira.

“Agora dadaun ami fó ona notifikasaun ba kompañia ida ne’e ka loja Kmanek tanba nia la kumpri regras governu nian labele uza  repackingmaibé sira kontinua uza  repacking,”dehan Manuela ba jornalista sira hafóin halo inspesaun urjente ba loja kmanek iha Licidere, Kuarta, (28/09).

Manuela hatete, hosi rezultadu inspesaun ne’e provizoriamente IAE bandu Loja Kmanek labele  uza  repacking, bainhira kompañia ba aprezenta an ona iha IAE maka fóin bele halorepacking. Maibé bainhira kompania ne’e kontinua la kumpri maka ekipa konjunta IAE sei fo sansaun ba loja kmanek.

“Ami nia sansaun iha oin rua, sansaun administrativu, nomos sansaun asesória,” hatete Manuela.

Manuela esplika, sansaun administrativu maka inspektur jeral sei bolu kompania ou lojas na’in mai iha gabinete jurídiku hodi husu no fó razaun tanba saida maka kompania ou lojas kontinua kontra regras governu nian.

Sansaun asesoria aplika bainhira, bolu kampania ne’e dala rua to’o dala tolu maka la kumpri entaun inspektur jeral sei halo fali paraser ida ba Ministru no Ministru maka bele fó desizaun ikus. Desizaun ikus maka bele taka ou hapara kedas kompania ou lojas ne’ebé la kumpri regras. 

Inspektora ne’e infórma, Durante halo inspesaun kazurepackingla’os de’it iha loja Kmanek maka iha loja balun mós akontese.

Hatán preokupasaun públiku kona-ba diresaun IAE fraku halo kontrolu, Manuela hatete, prosesu inspesaun la’os foin halo maibé ida ne’e servisu rutina ne’ebé IAE sempre hala’o. Problema maka loja barak lakohi atu kumpri.

“Ne’e servisu rutina ida  ba IAE hamutuk ho Ministériu relevante hanesan Minitériu Saúde no Ministériu Agrikultura no Peskas, liu hosi diresaun veternária no kuarentena,”esplika Manuela.

Iha fatin hanesan, pesoal hosi diresaun Unidade Vijilansia Sanitária, Francisco Oliveira hatete, sira nia parte foti ona sampel hosi aihan sira ne’ebé lojas halorepackinghodi lori ba laboratóriu atu bele haree serake produtu sira ne’e kontaminadu ou lae.

“Ami mai foti sampel hodi lori ba teste iha laboratóriu,ne’e laboratóriu maka bele deside aihan sir ne’e kontaminadu ou lae,”hatete francisco.

Francisco hatete, hafoin halo teste iha laboratóriu, rezultadu hosi teste ne’e sira sei hato’o kedas ba IAE hodi foti medidas. Prosesu teste ba aihan ne’ebé maka liu ona prazu ninia rezultadu ne’e bele han tempu semana rua. 

Entertantu observasaun jornalista, Inspesaun ne’e halo direta hosi  ekipa IAE kompostu hosi parte MS no diresaun nasioanal Qurentina. Iha inspesaun ne’e ekipa konjunta konsege fóti duni produtu hanesan ikan, naan manu, naan fahi atu lori ba teste iha laboratóriu.(res)

Timor Post
Viewing all 16014 articles
Browse latest View live


<script src="https://jsc.adskeeper.com/r/s/rssing.com.1596347.js" async> </script>