Quantcast
Channel: - TIMOR AGORA
Viewing all 16011 articles
Browse latest View live

KOMPONENTE NAVAL HALO TINAN XIV – PR TAUR HUSU GOVERNU HADIA PORTU NAVAL

$
0
0

Falintil - Forsa Defesa Timor Leste, unidade komponente Forsa Naval, Tersa (12/01) halo tinan ba dala 14. Serimonia komemorasaun nee partisipa husi Presidente Republika, Taur Matan Ruak, Xefi Estadu Maior Jeneral, Major Jeneral Lere Anan Timur, Ministru Defesa, Cirilo Cristovão no mos korpu diplomatiku sira.

Prezidente da Repúblika, Taur Matan Ruak iha ninia diskursu badak, fo pedidu tolu (3) ba governu atu kumpri lala’is, tanba pedidu tolu ne’e, Presidente Republika konsidera importante tebes ba futuru Timor Leste nian.

“Ha’u iha pedidu tolu, primeiru pedidu, ha’u hakarak husu ba, Ministru Defeza, se bele portu ida uluk (portu naval) monu iha tasi laran ne’e, hasai tiha halo fali foun para sira (forsa naval) uza, segundu pedidu, Governu sosa ona meus barak, maibé mantein infraestrutura no manutensaun tenke iha “dehan Taur Matan Ruak iha aniversariu Forsa Naval ba dala 14, ne’ebé hala’o iha baze Naval Hera.

Xefi Estadu nee dehan pedidu nebe hatoo nee la presiza osan barak tamba asuntu nee iha ninia tempo wainhira sei komanda F-FDTL.

“Ida ne’e la persija osan barak, iha ha’u nia tempu ha’u sei Jeneral kedas ha’u husu, to’o ha’u sai tan Prezidente atu hein sai tan, maibé ne’e seida’uk,” afirma Taur Matan Ruak.

Nunee mos, Xefe Estadu husu ba Governu atu tau matan ba kondisaun forsa sira nian, li-liu forsa naval, tanba sira mak sei aseugura Timor Leste nia rikusoin iha tasi laran.

“Terseiru pedidu, Prezidente da Repúblika apoia kooperasaun ho Australia, li-liu foka ba iha pasifiku patrulla,” relata Taur Matan Ruak.

Taur Matan Ruak mós husu ba Governu atu rekonsidera pozisaun Governu nian, iha kooperasaun ho Australia. Eis Jeneral ho fitun rua ne’e dehan, nia apoia tebes projetu kooperasaun entre Timor Leste ho Australia ne’e, li-liu kona-ba patrullamentu tasi laran nian.

“Se ita laiha kbi’it ba tasi mane, di’ak liu ita servisu ho ema seluk, i ne’e ita nia viziñu Australia,” katak Taur Matan Ruak.

Iha uportunidade nee Xefi Estadu maior Jeneral, Major Jeneral Lere Anan Timur fo apelu ba membrus komponente naval hotu atu kontinua mantein profisionalismu iha servisu tomak.

Komponente Naval halo ona tinan 14 ne’e kompara ho ema karik boot ona, hatene buat ne’ebe maka diak no at, tanba ne’e husu ba membrus hotu atu komporta an ho diak servisu ho profisional hodi lori Komponente ne’e lao ba oin.

“Ha’u lori Xefi Estadu Maior nia naran hatoo parabens ba Komponente Naval ne’ebe maka halo tinan ba dala 14, hau husu imi servisu ho profisional atu nune’e lori komponente ne’e lao ba oin ho diak liu tan,”Maijen Lere Anan Timor apela ba membrus komponente naval liu husi Aniversariu Komponente Naval Falintil Forsa Defeza Timor Leste (F-FDTL) nian ba dala XIV ne’ebe halao iha Baze Naval Hera, Tersa (12/1) horseik.

Espelika Lere katak, hari’ikomponente Naval ne’e ho esforsu lubuk hodi rona hanoin husi entidades hotu-hotu, husi parte Governu, lider balu hanesan actual Presidenti Republika Taur Matan Ruak, sira nia esforsu tomak mak harii, tanba nasaun balun mai halo peskiza katak TL la bele harii forsa Naval, maibe ikus mai ho esforsu bele harii duni.

Iha fatin hanesan Segundu Komandante Komponente Naval Kapitaun Tenente Adaõ Brito Lee Komandante Komponente Kapitaun Fragata Higino das Neves nia diskursu dehan,, aniversariu ba dala 14 ne’e marka tan istoria importante ida ba F-FDTL liu-liu Komponente Naval.

“Ita hahu ho dezafius oi-oin, maibe ho brani fiar a’an servisu hamutuk ita konsege lori komponente Naval, lori dezenvolvimentu to’o agora. Iha istoria Timor Leste hahu husi beiala sira to’o mai avo Boaventura no Falintil nia tempu forsa Timor Leste halo funu iha rai maran, maibe ho nai Ulun bo’ot Presidenti Republika Maijor Jeneral Taur Matan Ruak, Maun Bo’ot Xanana Gusmão, no Xefi Estadu Maior Jeneral Lere Anan Timor, iha tempu funu laran sira hanoin ona harii forsa Naval ne’ebe maka kiik, no ikus mai harii duni,”haklaken Segundu Komandante Komponente Naval Kapitaun Tenente Adaõ Brito Lee hodi lee diskursu Kapitaun Fragata nian.

Nia hatutan, bainhira Falintil transforma Forsa Gerilla ba forsa konvensional F-FDTL iha tinan 2001, komponente Naval hahu nia transformasaun ho treinamentu baziku ho evetivus 51 militares, ho ofisial nain neen, iha tinan hanesan 2001 membru evetivus hatun ba 44.

“Iha tempu ne’eba ita konsidera Naval hanesan unidade infantaria ida. sei preparaan sai Marineiru ne’ebe maka diak. Iha tinan 12 Janeiru tinan 2002 tinan 14 liu ba kotuk Forsa Armada Timor Leste harii nia sanak ida hanaran komponente Naval,”tenik Adão.

Nia kontinua, momentu ne’eba Komponente Naval hetan Ró rua oferese husi Portugal, tempu ne’eba F-FDTL lidera husi Maijor Jeneral Taur Matan Ruak dezenvolvimentu komponente Naval hahu lao, ho nia kultura no estrutura rasik, hodi fo seguransa ba Tasi Timor nian tuir direitu ne’ebe maka determina ona iha lei Internasional nudar nasaun Independenti.

Nia esplika, hahu husi ne’eba governu tau atensaun ba Komponente Naval iha area insfrastrutura, rekursu humanu no area oi-oin hodi hakbit nia misaun operasional. Iha tinan 2009 governu TL liu hosi Sekretariu Estadu Defeza sosa tan Ró rua husi Governu Xina, maibe Ró ahi rua ne’e laiha kapasidade operasaun iha Tasi Kosta Sul nian.

Iha tinan 2011 governu Korea oferese tan Ró rua no intrega ba Polisia Unidade Maritima ho rajaun laiha kapasidade manutensaun, no efetivus la sufisiente, maibe oras ne’e sei iha problema manutensaun ba Ró sira ne’ebe mak sira iha.

Iha oportunidade ne’e nia hato’o agradese bo’ot ba kooperasaun nasaun seluk nian hodi fo kapasitasaun ba Komponente Naval nian hanesan Australia, Portugal, Nova Zelandia,Indonezía no nasaun sira seluk tan.

Oras ne’e dadaun membru komponente naval hamutuk nain 500 resin ona hodi halao servisu asegura Tasi Timor nian hosi ameasas oi-oin no Peska Ilegal sira. Cos/Eus

Jornal Nacional

FETO TENKI TAU A’AN IHA PRINSIPIU MORAL IGREZA

$
0
0

Administrador Apostoliku e Bispu Diosece Dili no Baucau, Dom Basilio do Nascimento husu ba inan feto sira atu tau a’an iha prinsipiu moral igreza nian nune’e bele redus inan soe bebe iha fat-fatin.

“Ha’u destingi hela buat oin rua, primeiru kondisaun saida mak halo inan feto soe bebe, dala barak sira uja ou tau sira nia isin la tuir kriteriu moral nian, tanba tuir igreza katak relasaun seksual so akontese ba ema ne’ebe iha ona kazamentu nia laran fora de kazamentu labele. Ne’e duni nudar feto tenki tau a’an iha prinsipiu moral hirak ne’e, segundu persiza hatene razaun tansa inan ida bele soe nia bebe,”hateten Dom Basilio do Nascimento ba JN-Diario, iha Lecidere, Dili, Segunda (11/01/16).

Hahalok ne’e mosu, tanba dala ruma mane lakohi responsabiliza bebe ne’ebe mak iha inan ninia kanotak ka isin nune’e halo feto soe ou estraga bebe.

“Klaru ke ema ne’ebe soe oan iha kondisaun dezesperu nia laran, tanba dalabarak mane sira halo tia relasaun seksual i sira halai tia husi responsabilidade no husik hela todan, moe ne’e ba feto, maibe soke liu mai ha’u mak soe fali labarik inosenti ke laiha sala nusamak la husu ba madre ou ema seluk atu hakiak. Ha’u la koalia hanesan bispu senti katak tristi tebes animal deit sei hadomi nia oan, maibe nusa mak ita ema labele,”hateten Dom Basilio.

Husi parte igreza labele halo buat ida, tanba igreza so bele hatutan deit nai maromak nia liafuan no ema idak-idak mak tenki eduka a’an hodi komprende didiak maromak nia ukunfuan.

“Parte igreza labele halo buat ida, tanba igreza so bele hatutan deit maromak nia liafuan atu halo tuir ou lae konformi ema idak-idak mak eduka a’an hodi komprende didiak maromak nia ukunfuan hirak ne’e, maibe atu redus problema hirak ne’e primeiru tenki senti mos ema ne’e nia problema, maibe fundamental liu persiza hatene moris ne’e iha folin ga lae atu nune’e bele fo folin ou kuidadu ita nia isin lolon,”dehan Dom Basilio.

Iha sorin seluk Tereza da Costa, nudar komunidade Aimutin hateten persiza mos konsiensia no edukasaun forte husi inan aman sira ba oan, tanba dalabarak inan aman husik oan ransu livre ho nune’e akontese isinrua iha liur no mane laiha responsabilidade ho nune’e feto sira moe hodi oho ou buti mate labarik. Ita/LJ4

Jornal Nacional

KORUPSAUN HAMATE DEZENVOLVIMENTU EKONOMIA NASAUN NO HATUN DIGNIDADE ESTADU DE DIREITU DEMOKRATIKU

$
0
0

 “Agora Ita Iha Fatin Ne’ebe Ita Hakarak”

Husi: Pelagio Belo Simões da Costa (Almamater UNPAZ)*, opiniaun

Kirkpatrick Sale fahe nia hanoin katak “Agora ita iha fatin ne’ebe ita hakarak” fo ilustrasaun oinsa hahalok lideransa Nasaun nian atu emprega (menggunakan) nia poder ba interse partikular no bele hariku an. Ho kontekstu iha leten, los duni katak ema iha fatin ne’ebe sira hakarak maka sempre moris riku no fatin ne’ebe atu riku lalais mak adere an iha partidu politiku, no Bei-ala sira sempre fo hanoin mai ita katak moris nee la fasil hanesan ita fila ita nia liman maibe agora ita bele fila ita nia liman no bele riku derepenti (kaya mendadak) mak hakbesik an ba maun Bo’ot ita bele riku lalais. Hau koko fo opiniaun balun ba fraze iha leten nee ita liga fali ba situasaun ohin loron ita bele dehan nee realidade ida iha nasaun nee, lider politiku no ukun nain sira hakilar iha palku politiku dehan luta kontra korupsaun maibe korupsaun buras ba bebeik. orgaun soberanu sira hamutuk hari’i komisaun anti korupsaun (CAC), inisiativa furak balun husi membru Parlamentu Nasional hodi halibur an iha instituisaun independente Global Organization of Parlamentarian Against Corruption East Timor (GOPACTL) hodi luta hasoru korupsaun, no iha parte seluk membru legislativa balun husi partidu opozisaun governu fo komfiansa kaer pasta importante iha projetu Zona Espesial Ekonomia Merkadu Sosial (ZEEMS) hodi dezenvolve nasaun no garantia tebes bele hetan retornu ho kuantidade ne’ebe as husi projeitu refere, husi sorin balun grupu gravata metan balun halo festa kua kek no loke sampanha hodi dehan buat ita deit mak ukun nee diak hela sa.

Knar CAC atu kombate KKN (Koropsaun, Koluzaun, Nepotismu) nee grasa serbisu ida ne’ebe todan no boot tebes, savi susesu kombate KKN pasu positivu ida lori nasaun no povu sai husi moris frajilidade nia laran. Timor leste nasaun ida ne’ebe foin independensia ho nune’e atu kombate krime korupsaun presija orgaun soberanu sira no sidadaun hotu nia kontribuisaun hodi kontrolu halo prevensaun ba aktu sira nee. Hare didiak problema krime korupsaun ne’ebe sempre hatudu kuantidade ne’ebe sae kada loron, fulan no tinan, pergunta boot ba ita mak tanba sa iha Komisaun Anti Korupsaun (CAC) no instituisaun independenti Global Organization of Parlamentararian Against Corruption East Timor (GOPACTL) maibe krime korupsaun aumenta buras ba nafatin, nee hatudu katak instituisaun relevante ho membru estadu ladun kopera diak atu kombate korupsaun ka Komisaun Anti Korupsaun ladun iha vontade atu halao investigasaun ba lideransa no membru estadu nian tanba politikamente sira mak ukun no konsidera katak estadu nee sira nian.

Realidade hatudu Orgaun Soberanu sira iha abilidade no vontade diak hodi serbisu hamutuk halo lei anti korupsaun atu nunee bele kombate ka preve aktu korupsaun ne’ebe buras iha rai laran maibe ironia oituan iha implementasaun lideransa husi orgaun soberanu balun nee ladun kopera diak ho justisa no delinkuensia (tingkah laku menyalahi norma dan hukum) hodi hetan salva guarda (defeza) husi membru hotu atu lori autor korupsaun ba hatan iha justisa, ho rajaun katak labale hatan ba krime ne’ebe halo tanba hetan imunidade husi lei inan ka Konstituisaun RDTL, Hare ba korupsaun krime ida ne’ebe extra ordinariu atu kombate tenki uza ho meus extra ordinariu. Hatur as interese commum atu labele estraga nasaun no povu iha futuru ho nune’e hamate ka hakotu abut korupsaun ne’ebe komete husi lideransa estadu, presija mai ho modelu extra ordinariu bele hasai imunidade tuir regimentu ne’ebe iha, tanba imunidade bele konsiente no hakiak koruptores hodi estraga dezenvolvimentu ekonomia nasaun no lori povu ba moris kiak, mukit, terus nia laran. Akontesementu ne’ebe sempre rona ho tilun hare ho matan iha fatin-fatin hanesan, estrada kuak, falta Be mos, mal nutrisaun, edukasaun kualidade laiha no menus recursu humanu, povu hamlaha han fos at (15% broken), aimoruk iha hospital Nasional no Referal inklui postu saude menus, dezenvolvimentu marka pasu, problema sira nee hotu kauza husi korupsaun.

Situasaun realistiku nee ita kesi ba konseitu jeral husi korupsaun mak hanesan ema ne’ebe moral laiha, hahalok at no dois foti osan estadu nian hodi hariku an. Moral laiha, hahalok at no dois ho intensaun hakarak riku sempre hili dalan liu husi dalan lalais ka konhesidu ho jalan tol, lift nemak adere an iha partidu politiku no hakbesik an ba maun Bo’ot hodi fo fiar kaer pasta importante ruma iha estadu sai ukun nain, maibe to’o ukun nungka tane as intrese povu ka nasaun nian ‘‘intrese commum’’, importante liu mak oinsa bele riku iha osan, hahalok figura ukun nain hanesan nee fo implikasaun negativu ba ekonomia desenvolvimentu nasaun no hatun diknidade estadu de direitu demokratiku.

Iha matenek nain Jaspan fo nia deskripsaun kona ba korupsaun kobre asuntu sira ne’ebe informal, invalidu, ka mekanismu kona ba manipulasaun ekonomia fo presaun no fahe poder ba malu hodi hetan benefisiu, ne’ebe sai validu ba forru as (tingkatan tinggi) no iha sosiadade hotu nia le’et. tuir Amich Alhumani nia artigu ne’ebe ho titulu Korupsaun Prespektiva Antropologia ho sentidu korupsaun mak hanesan se ema lideransa publiku inemprega (menyalahgunakan) poder ho uza otoridade ba intrese privadu hodi proveitu (manfaat) ekonomia no benefisiu finanseiru husi poder ne’ebe nia halao. Alende definisaun nee iha hanoin balun ne’ebe foti husi IGM. Nurdjana, kona ba matenek nain Partanto ho nia belun Al Barry fo sira nia definisaun husi livru sientifiku Popular mak hanesan korupsaun kobre bosok-ten, inemprega kargu ba intrese privadu no falsifikasaun. Martiman Prodjohamidjojo deskreve nia pontu de vista husi teoria merkadu, korupsaun tuir Jacob Van Klaveren, servidor nasaun (fungsionariu estadu) hanoin edifisiu ka instituisaun hanesan kompanha kontratu komersiu, entaun iha serbisu fatin nia koko atu hetan benefisiu ka lukru ne’ebe barak.

Hakerek nain hakarak akresenta deit katak korupsaun mak hanesan emprega (menggunakan) kompetensia (Atribusi, Delegasi, Mandat) ne’ebe iha ho nunee bele fahe projeitu ba kompanha liu husi assinatura dokumentu sein liu husi tenderijasaun ruma (fahe projeitu ba malu). Iha parte seluk korupsaun mos hanesan ema ne’ebe fo sasin ba ema seluk (koruptor) no koko atu subar faktu hodi lakohi hato’o lia los-los ne’ebe justu iha parenti lei nia oin.

Prekupasaun mai husi sosiadade hotu inklui Religiaun, Civitas Akademiku, Sosiadade sivil, Juventude Anti korupsaun (JAK) kona ba hahalok korupsaun ne’ebe buras no komete husi lideransa, fungsionariu estadu ne’ebe iha poder no forsa hodi ignora lei no justisa. Dejafius barak sempre nasaun hasoru mak poder no lei kekuasaan dan hukum, Abut ka hun husi sira nee hotu tanba ukun nain mai ho terminologia adagium ne’ebe konhesidu “la boche dela lois” ita nia ibun mak lei, karakteristika sira hanesan nee fo informasaun ba ita katak korupsaun iha relasaun ho ukun nain, korupsaun bele hamonu dignidade Estadu de Direitu Demokatiku ida nee iha mundu wainhira ukun nain ukun la bazea ba legalidade no uza poder as liu buat hotu-hotu maibe sistema lideransa ho modelu politika ukun hanesan nee kontradisaun maka’as tebes ho estadu ida nee tanba tuir artigu 1o alinea 1 Konstituisaun RDTL hakerek katak; A Republica Demokcratica de Timor-Leste è um Estado de direito democratico, soberano, indempendente e unitario, baseado na vontade popular e no respeito pela dignidade da pessoa humana. Nee signifika katak estadu ida nee estadu de direitu demokratiku laos estadu de poder. Iha artigu 2o alinea 1-2 Konstituisaun RDTL hakerek A soberania reside no povu, que a exerce nos termos da Constituiҫão. O Estado subordina-se á Constituiҫão e ás leis. Atu hametin ka haforsa liu tan konseitu husi artigu refere iha artigu 67o kona ba “Orgãos soberania”, e artigu 69o Konstituisaun RDTL kona ba ”Principio da separaҫão dos poderes’’. Husi artigu sira nee hotu fo hanoin mai ita katak Timor-leste atu mos husi korupsaun kuandu ukun nain sira iha seridade halao serbisu tuir konseptu estadu de direitu demokratiku no tuir kompetensia ne’ebe konsagra iha lei inan ka lei oan sira seluk, no labele iha intervensaun ba desizaun serbisu husi orgaun soberanu ida ba orgaun sorberanu seluk atu nunee bele respeitu no hatur as prisipiu kona ba haketak poder iha nasaun doben ida nee e.

Ninin ba nee rohan ba nee, hakerek nain husu ho haraik an deskulpa ba le nain sira hotu, karik buat ne’ebe mak mensiona iha leten ladun tama iha le nain sira nia hanoin, hakerek nain mos prontu atu simu kritikas, sujestaun no rekomendasaun ne’ebe mai ho modelu konstruktivu liu husi nomeru kontaktu +67077402406, mak nee deit hato’o:

“Salam Persaudaraan”

Jornal Nacional

Papa husu atu reza ba vítima sira hosi atentadu iha Burkina Faso no Indonézia

$
0
0

Papa Francisco horisehik husu atu halo orasaun ba vítima sira hosi atentadu foin lalais iha Indonézia no iha Burkina Faso no husu empeñu ba komunidade internasionál hodi konstroi dame

Pedidu ne’e halo hafoin selebrasaun Angelus bainhira foti liman hosi janela palásiu pontifísiu ba ema barak iha Praça de S. Pedro.

"Hein katak Aman Maromak simu sira iha nia um ", nia refere ba vítima sira iha atentadu, no husu mós ba komunidade internasionál atu hari’i dame.

Ema na’in ualu mate iha atentadu iha Jakarta no atentadu terrorista iha Burkina Faso hamate ema na’in 29, entre sira ne’e na’in ida sidadaun portugés, emigrante iha Fransa.

SAPO TL ho Lusa

Rai nakdoko ho magnitude 5,5 eskala Richter akontese iha Indonézia no hakanek ema na’in ualu

$
0
0

Rai nakdoko magnitude 5,5, eskala Richter horisehik akontese iha rejiaun izolada ida, parte leste Indonézia nian, hodi hakanek ema na’in ualu no uma 120 iha sidade rua maka hetan estraga, tuir autoridade indonézia nian sira fó sai. 

Rai ninia nakdoko halo ema sira ne’ebé hela iha illa kiik-kiik sira mos sente, tuir informasaun ne’ebé fó sai hosi Catástrofes Naturais, ba Ajénsia Indonézia, maski nune’e hatutan tan katak laiha alerta ba tsunami.

Sismu ne’e akontese iha madrugada, iha tasi Banda ho profundidade kilómetru 46, provínsia Maluku, dehan Instituto Geológico dos Estados Unidos (USGS).

“Tuir informasaun dahuluk ne’ebé iha, impaktu hosi sismu ne’e maka’as tebes ba iha sidade rua hosi illa Ambalau”, tenik portavós hosi ajénsia Indonézia Sutopo Purwo Nugroho.

Nain ualu kanek no uma 120 maka hetan estragu, hatutan tan.

Indonézia situa ba iha "sinturaun fogo" Pasífiku, tanba ne’e maka kolizaun hosi plaka tektónika hamosu beibeik sismu nomós atividade vulkánika.

Iha 2004, akontese ona sismu iha parte noroeste Indonézia hodi kria tsunami no hamate ema rihun 170 nomós ema millaun sanulu resin iha oseanu Índiku.

SAPO TL ho Lusa 

Ministra Solidariedade Sosiál hahú vizita ofisiál ba Portugál ohin

$
0
0

Ministra Solidariedade Sosiál, Isabel Amaral Guterres, hahú ohin vizita ofisiál ba Portugál ho objetivu atu reforsa koperasaun entre ministériu nasaun rua ne’e nian, fó sai Governu portugés ohin.

Tuir komunikadu ida hosi Ministériu Traballu, Solidariedade no Seguransa Sosiál portugés, ministra timoroan ne’e "sei hala’o vizita no enkontru balun hodi koñese di’ak liu tan modelu, sistema no instituisaun solidariedade sosiál no komprende programa no medida signifikativu dezenvolvidu liu" iha kampu ne’e iha Portugál.

Tuir nota ne’e, durante vizita ofisiál, sei asina instrumentu koperasaun, hanesan programa bilaterál koperasaun no dokumentu projetu iha área kapasitasaun institusionál ne’ebé "sei fó inísiu ba siklu koperasaun foun entre ministériu rua ne’e".

"Programa bilaterál koperasaun finansia projetu oioin ba kombate kiak no promosaun inkluzaun sosiál ba grupu vulnerável sira, liu-liu ba labarik, joven no idozu sira, no mós projetu dezenvolvimentu komunitáriu", subliña komunikadu ne’e.

Nota ne’e hatete mós katak iha programa ne’e inklui mós konjuntu atividade kapasitasaun téknika iha área Seguransa Sosiál, direitu labarik sira-nian, defisiénsia no apoiu ba organizasaun iha ámbitu sosiál.

Primeiru programa bilaterál koperasaun entre Portugál no Timor-Leste hahú iha tinan 2003.

Komunikadu ne’e refere katak iha loron-kuarta ministra Solidariedade Sosiál Timor-Leste nian sei vizita Fundação O Século no, iha loron tuir mai sei ba Centro de Medicina de Reabilitação de Alcoitão.

SAPO TL ho Lusa

CLARISIA LAY INVESTE INDUSTRIA KULTURA – XANANA FO PARABENS

$
0
0

Emprezaria nasional Clarisia Lay, oras ne’e dadauk investe tan ona iha industria kultura, liu-liu dezenvolve suco ropa uza tais ba ropa modernu.

Edifisiu suco ropa kultura ne’e lokaliza   iha Bidau Mota Klaran ne’ebe maka ho naran Mahanaim Garmen Manufacturing (MGM) nain hosi Emprezaria Clarisia Lay, no edifisiu MGM ne’e inagura hosi Governu Sabadu (16/01) lorokraik

Iha diskursu, Clarisia Lay hateten, edifisiu MGM ne’e hahú halo konstrusaun iha tinan 2013 ho orsamentu $535.821.

“Edifisiu ne’e ami komesa harii hosi 2013 ho montante $535.821 no orsamentu balun ami hetan hosi edifisiu ne’ebe maka ami fo aluga ba Comisaun Nacional Aprojionamentu (CNA) iha Licidere hosi Gavinete eis Primeiru Ministru maun boot Xanana Gusmão to’o ohin loron,”esplika Clarsia Lay.

Nia hatutan, hanesan emprezaria   iha hanoin no kreatividade atu dezenvolve rikusoin ne’ebe avo sira husik hela hosi sira tantu soru tais mos bele halo ropa.

“Ha’u uluk sei kiik no klosan ha’u akompanha ha’u nia avo ne’ebe maka suru tais no mãe sira suku ropa, depois ha’u aprende iha Dili to’o ha’u servisu iha Alfaiati Masak Jaya Bidau tempu Indonesia,”tenik Clarisia Lay.

Tanba   ne’e nia dehan, hanesan setor privadu haree katak, Timor Leste iha pontensial bo’ot ida maka identiadade kultura hosi tais ne’ebe identiku tebes.

“Ita iha responsabilidade atu dezenvolve no moderniza,   ho ida ne’e ha’u   iha mehi ida oinsa maka atu harii no investe iha area industria kultura   iha Timor Leste atu atu nune’e dezenvolve identidade kultura, ha’u garante ba   ita bo’ot sira   ne’ebe maka partisipa iha istoriku ida ne’e katak, hosi ita nia produtu tais ami sei suku fali ba ropa ho modelu oi-oin iha tempu modernu,”haklaken Clarisia Lay.

Produtu MGM sei dezenvolve ba ropa labarik, ema bo’ot bebe asesorris, farda ba estudante nomos ba Estadu no setor privadu Organização Não Govermentais(ONG) nasional no internasional.

Nune’e mos, MGM mos iha koperasaun ho PT Jaya Indonesia ne’ebe atu suporta ropa hosi Jakarta. PT Jaya Indonesia   nia mos hanesan fabrika bo’ot iha Jakarta nia mos hanesan supplyer bo’ot ida iha Denpasar Bali.

“Maibe dala ida tan ha’u lahluha agardese ba eis Primeiru Ministru no atual Ministru Planeamentu Investimentu Estratejiku   maun bo’ot Kay Rala Xanana Gusmão, ne’ebe liu hosi Gabinete bele apoiu ami to’o ohin loron no la halahu agradese esturtura VI Governu ne’ebe   lidera hosi maun bo’ot Rui Maria de Araújo,”dehan Clarsia Lay.

Nia dehan, liu hosi Ministerio Comersiu Industria Ambiente (MCIA) ne’ebe aprova tiha iha orsamentu 150 mil USD atu sosa makina Suco ropa, maibe orsamentu ne’e sei prosesa iha fianansas, maibe MGM nafatin hein Governu nia apoiu.

“Ha’u la haluha agradese mos ba Secretario Estadu Politika Formasaun Profesional Empregu (SEPFOPE) Sr. Ilidio Ximenes da Costa ne’ebe fo mos   ninia apoiu prepara ona rekursu umanus kustura nian hodi servisu hamutuk ho MGM,”agradese Clarisia Lay.

Nune’e mos nia husu nafatin apoiu Governu no suporta material no mos formasaun   ba rekursu umanus atu servisu no dezenvolve kustura.

“Ha’u mos husu ba MNEK atu lori produtu MGM nian publika sai ba nasaun parseiro sira atu hatene komesa ohin loron fabrika ona ropa ho modernu tais no kustura tais,”tenik Clarisia Lay.

Iha oportunidade, Ministru Planeamentu Investimentu Estratejiku Kay Rala Xanana Gusmão fo parabens ba Clarisia Lay, ne’ebe maka harii ona industria kultura suku ropa tais ba ropa modernu ninian.

“Los duni   ita kaer nafatin ita nia kultura nomos sei halo ropa ba sosiedade   tomak, ropa   ne’ebe ohin ita bele hatais,”relata Xanana.

Nune’e mos nia dehan, Governu halo hela reforma ba taxa hodi haree mos ba investimentu, tanba balun halo hela investimentu iha buat ruma protesaun ladun.

“Ita nia salario mos bo’ot teb-tebes produtu hosi liur atu mai bratu liu tanba   produsaun ne’ebe maka liu, ida ne’e ita nia ema sira atu kompete susar los,”tenik Xanana.

Problema sira ne’e sai preokupasaun ba Governu atu oinsa bele dudu setor privadu nasional   ne’ebe iha inisiativas ne’ebe diak hodi bele fo empregu ba   nia ema.

“Ha’u atu dehan deit hanesan ne’e Governu iha preokupasaun la konsege halo buat balun ne’ebe lalais liu, tanba ita mos tenki hanoin katak,   ita rai kiik, saida maka ita produs mos sei nafatin iha kuantidade ne’ebe atu kompete ba rai liur mos, ne’ebe preokupasaun ida ne’e sae kedas ami nia ulun, ami sei esfrosu a’an tinan ida ne’e bele responde dadauk kona-ba preokupasaun setor privadu nasional,”tenik Xanana.

Iha parte seluk Secretaria Estado Politika Formasaun Profesional Empregu (SEPFOPE) maka prepara rekursu umanus ne’ebe servisu iha industria kultura MGM ne’e.

“Senora Clarisia husu 100 pesoas maibe ami labele prense to 100, maibe 45 pesoas ne’ebe maka SEPFOPE prepara iha centru Formasaun Senai Becora, ami sei buka tan centru formasaun hosi mai hosi pOstu Adminsitrativu Venilale Munisipiu Baucau atu bele kompleta pedidu ne’ebe maka mai. Agora pasu ida importante, setor privadu hahú hamosu campo de trabalho,”tenik Ilidio Ximenes da Costa.

Trabalhador sira   ne’e esperiensia sei naton, maibe SEPFOPE entrega ba Emprezaria Clarisia Lay. “Bainhira sira iha difikuldade ruma   ita hotu hamutuk atu hadia, liu-liu SEPFOPE prontu rona kritika, ita buka atu hadia para ita nia alin sira ba futuru bele priense dezenvovimentu kualidade diak,”dehan Ilidio.Avi

Jornal Nacional

KREDITU LABELE SAI RAIKUAK BA SETOR PRIVADU…!!!

$
0
0

Jornal Nacional, editorial

Governu liu husi Ministru Planeamentu Investimentu Estratejiku Kay Rala Xanana Gusmão fo ona lampu verde ba setor privadu nasional sira atu oinsa bele asesu ba kreditu atu bele dudu sira nia negosiu.

Kreditu ba setor privadu laos foin primeira vez mak membru governu sira koalia ba setor privadu sira, pior liu tan iha tinan rua kotuk ba nee governu tau osan kuaze miloens de dolares iha BNCTL hodi fo kreditu setor privado maibe lahatene los kreditu sira nee iha ka laiha, publiku la horon liu iis.

“Buat ida haluha bebeik hanesan todan ida ba Governu maka seidauk kria sistema kreditu ne’ebe diak ba setor privadu presiza teb-tebes. Investimentu ne’ebe tinan ida ne’e Governu tenki deside oinsa maka setor privadu nasional bele hetan apoiu kreditu atu nune’e sira bele dudu a’an involve a’an iha negosiu,” Xanana Gusmão Setor privadu sira sei agradese teb-tebes se saida mak maun boot fo sai nee saiduni realidade tamba ohin loron nee setor privado nasional sira nee infrenta problema finansial atu bele halao sira nia negosiu.

Negosiu ohin loron nee kompetitivu, tantu entre setor privadu sira no entre setor privado nasional no setor privadu internasional sira. Hakarak ka lakohi, prioridade governu tenki ba setor privadu nasional atu nunee sirkulasaun osan kontinua iha rai laran duke ema hasai ba hotu rai liur.

Agora oinsa setor privadu sira nee hetan konfinansa governu se laiha kapasidade finansial hodi halao obras. Se laiha kapasidade finansial, obrigado obra sira nee tenki setor privadu internasional sira .Ne’ebe hanoin atu fo kreditu ba setor privadu nasional sira nee importante teb-tebes atu bele foti kapasidade finansial setor privadu sira nee atu bele kompete obras ho kompanhia sira estranjeru sira nian.

Timor oan sira investe iha sira nia rai laran, kompanhia internasional sira nee la mai investe maibe sira para atu hadau malu projetu ho timor oan. Ba kestaun nee mos tuir lolos governu presisa tau matan tamba kompanhia sira nee buka deit projetu maibe lakohi investe.

Asves publiku komprende dilema governu, tamba kompanhia bobot mai husi rai liur nee mos sira matene teb-tebes, antes atu tama sira buka ema broker, tantu iha governu, iha Parlamentu ka veteranus, ema sira nebe bele influensia teb-tebes hodi prosentu, nee realidade ohin loron nebe nasaun nee infrenta.

Agora pontu fraku nebe setor privado nasional ka empresario timor oan iha mak lakohi investe maibe hanoin mak goza uluk. Simu projetu husi governu, pagamentu oituan tama ona ka governu selu, asve hanoin oinsa atu bele investe liu tan lae, buka mak sosa uluk kareta luxu, pasiar ba komu isin iha Bali no Singapura, osan gasta hotu komesa deve tun sae.

Nunee mos governu, asves hakaas kompanhia sira servisu lalais, obra remata fulan tolu, fulan nen ka tinan ida, governu halo prosesu pagamentu nee ba fulan tolu ba fulan nen, fulan nen ba tinan ida no tinan ida asves too tinan rua, se hanesan nee oinsa setor privadu bele moris ?.

Osan sira nee, setor privadu sira simu so ba selu tiha deit deve, ba selu tiha funan husi imprestimo nee. se governu la hadia mekanismo sira hanesan nee, governu rasik la disiplina ba pagamentu, keta mehi atu setor privadu nee bele moris diak. Ministeriu Obras Publika iha tinan kotuk ba nee halo pra kualifikasaun, kompanhia balu priense kriteriu prakualifikasaun, oinsa sira nebe la tama kualifikasaun, taka ka oinsa, laiha kontinuasaun too ohin loron.

Ohin loron, governu halo took estudus ida ba iha setor privado sira nee, kuaze 80 % setor privado iha problema fiansial, li-liu problema tusan, deve entre kompanhia ida ho kompanhia seluk, balu too gadai sira nia kareta, rai no sasan nebe iha nudar garantia.

Se governu rasil laiha disiplina ba pagamentu mak lalika mehi atu kreditu governu fo setor privadu nasional atu muda, karik pelo kontrariu kreditu nee sai fali rai kuak atu kompanhia nasional sira nee hakohi sira nia an.

Nebe tenki resolve uluk fukun hamosu problema, Ministeriu Finansas ohin loron nee lokoan los ho sira nia sistema free balance. Maibe sistema nee mak durante nee sai impendementu ba prosesu pagamentu. Eh Pior liu tan sistema nee laiha seguransa, ema naok osan iha sistema laran mos governu Ministeriu Finansa lahatene, kazu Boby boy nudar evidensia ba frakeza sistema free balance nee rasik.*

XANANA GUSMÃO: GOVERNU SEI FO KREDITU SETOR PRIVADU

$
0
0

Ministru Planeamentu Investimentu Estratejiku Kay Rala Xanana Gusmão, hatete katak, Governu sei kria sistema hodi fo kreditu orsamentu ba setor privadu nasional sira hodi dudu sira nia negosiu.

“Buat ida haluha bebeik hanesan todan ida ba Governu maka seidauk kria sistema kreditu ne’ebe diak ba setor privadu presiza teb-tebes. Investimentu ne’ebe tinan ida ne’e Governu tenki deside oinsa maka setor privadu nasional bele hetan apoiu kreditu atu nune’e sira bele dudu a’an involve a’an iha negosiu,”esplika Xanana Gusmão, liu husi diskursu iha Bidau Mota klaran, bainhira partisipa iha serimonia inagurasaun Mahanaim Garmen Manufacturing (MGM) Sabadu (16/01).

Xanana Gusmão rasik rekonhese problema bo’ot iha Timor Leste maka dezempregu.

“Ema barak hanoin katak, dezempregu so bele hatun bainhira Governu rekruta tan Polisia ho   Falintil Forsa Defesa Timor Leste (F-FDTL) no rekruta Funsionario Publiku, mas   iha mundu hot-hotu laos hanesan ne’e, so setor privadu,”dehan Xanana.

Tanba ne’e Xanana dehan, ba oin presiza kria kondisoens ba setor privadu sira atu sira book an.

“Bainhira ita koalia dezenvolvimentu Governu tenki iha kondisoins no setor privadu maka hala’o nia aktividade hanesan ekonomia, industriais. Tanba ne’e ha’u fo parabens ba Camara Comersiu Industria Timor Leste (CCI-TL), ita hahú neneik ona, maibe tenki kontinua nafatin,”tenik Xanana tan. Avi

Jornal Nacional

Familiares de livreiro de Hong Kong questionam veracidade de confissão à televisão chinesa

$
0
0

Pequim, 18 jan (Lusa) - Familiares e amigos de Gui Minhai, o livreiro de Hong Kong que no domingo apareceu na televisão chinesa após ter sido dado como desaparecido há três meses, afirmaram hoje duvidar da veracidade da sua confissão.

Gui, editor e dono da livraria Causeway Bay, célebre por vender obras críticas do regime comunista chinês, afirma numa gravação transmitida em diferido na televisão estatal CCTV que se entregou às autoridades em final de outubro passado.

No seu depoimento, eclarou-se culpado pelo atropelamento e morte de uma jovem de 20 anos em 2003, na cidade de Ningbo, província chinesa de Zhejiang.

O livreiro, que tem dupla nacionalidade chinesa e sueca, afirmou ainda que conduzia embriagado.

"Tinha medo de ser preso, sabia que não tinha futuro no meu país e decidi escapar", disse, por outro lado, à agência oficial chinesa Xinhua, a partir de um centro de detenção na China.

Nestas declarações, Gui assume a culpa pelo acidente e o "desejo de ser punido" e pede às autoridades suecas para não interferirem no assunto.

Em declarações ao portal de notícias The Initium, a esposa de Gui, que se encontra na Alemanha, afirmou desconhecer aquele acidente, num testemunho partilhado pela filha Angela Gui, que disse ainda que a confissão se assemelha a um guião e que o seu pai terá sido sequestrado.

A organização de direitos humanos Amnistia Internacional (AI) levantou também dúvidas sobre a credibilidade das confissões de Gui à televisão oficial chinesa.

"A confissão não abordou temas cruciais: Qual é o paradeiro exato de Gui? Estará detido de acordo com a lei na China? Se é esse o caso, terá tido acesso a um advogado? Terá direito a receber visitas de diplomatas, de acordo com as leis internacionais?", questionou a AI.

O desaparecimento de Gui Minhai foi tornado público em 5 de novembro passado pelo gerente da livraria Causeway Bay, Lee Bo, que também desapareceu, no dia 01 de janeiro.

O chefe do executivo de Hong Kong, CY Leung, disse hoje que o seu governo tem opções limitadas para intervir na situação de Gui, visto que o desaparecimento não ocorreu no território da ex-colónia britânica, mas na Tailândia, onde também não foi denunciado.

A imprensa estatal chinesa admitiu, entretanto, que a detenção de Gui envolve mais do que um acidente de carro.

A agência oficial chinesa Xinhua disse que o livreiro é também suspeito de outros crimes, que estão agora a ser investigados.

Já o Global Times, jornal de língua inglesa do grupo do Diário do Povo, o órgão central do Partido Comunista Chinês, detalhou que os delitos estão relacionados com "ataques maliciosos ao sistema político do país", através da sua livraria.

Nas redes sociais chinesas, o caso também levantou suspeitas entre os internautas.

"Decidiu regressar a casa para se entregar e nem sequer avisou a esposa?", lê-se num comentário.

Quatro outros associados de Gui (Lee Boo, Lam Wing-kei, Lui Bo e Cheung Jiping) desapareceram também depois de terem visitado, separadamente, o interior da China.

A suspeita de que os livreiros foram detidos por homens ao serviço das autoridades chinesas desencadeou uma onda de revolta e preocupação em Hong Kong, por constituir uma flagrante violação do princípio "um país, dois sistemas".

De acordo com aquela fórmula, as políticas socialistas em vigor no resto da China não se aplicam em Hong Kong e Macau, (exceto nas áreas da Defesa e Relações Externas, que são da competência do governo central chinês) e os dois territórios gozam de "um alto grau de autonomia".

A livraria Causeway Books, entretanto de portas fechadas, vende obras críticas do regime comunista, proibidas no interior da China.

Pequim recusou fazer comentários sobre este assunto.

JOYP // APN

Assembleia de Macau debate lei sindical e criminalização do atentado ao pudor

$
0
0

Macau, China, 18 jan (Lusa) -- A Assembleia Legislativa de Macau vota na quarta-feira dois projetos de deputados, um para criminalizar o atentado ao pudor e uma de lei sindical, e ainda uma proposta do Governo para endurecer as penas para crimes de droga.

A tipificação do atentado ao pudor, a aditar ao Código Penal, foi apresentada pelos deputados democratas Ng Kuok Cheong e Au Kam San, depois de, em 2015, terem vindo a público vários casos de assédio sexual, incluindo três investigados pela Universidade de Macau.

No diploma, Ng e Au propõem que seja aditado um artigo que tipifica o atentado ao pudor, prevendo pena de prisão até dois anos para quem "beijar, abraçar ou apalpar as nádegas, seios ou partes íntimas do corpo de outrem, aproveitando-se da sua impossibilidade de opor resistência atempada".

As penas são agravadas consoante a idade da vítima e em caso de o autor ser responsável pela sua educação ou assistência. O procedimento penal, indica o documento, depende de queixa, salvo quando do crime resultar "suicídio ou morte da vítima".

Já o projeto de lei sindical é apresentado pelas deputadas Ella Lei e Kwan Tsui Hang, da Associação Geral dos Operários de Macau, e Lam Heong Sang, vice-presidente da Assembleia. Esta será a sétima vez que este tema é alvo de um projeto de lei -- as anteriores seis partiram de Pereira Coutinho e foram sempre recusadas.

Sendo que a participação em associações sindicais está prevista na Lei Básica mas nunca foi regulamentada, os deputados justificam a iniciativa como uma forma de "colmatar o vazio legislativo nesta matéria".

O projeto com 40 artigos atribui às associações sindicais o direito de participar nas estruturas de concertação social, mediar litígios laborais, exercer direito de contratação coletiva, impulsionar e participar na produção e revisão legislativa relacionada com condições de trabalho, segurança e saúde ocupacional e garantias e benefícios dos trabalhadores.

Não é feita nenhuma referência explícita ao direito à greve, sendo apenas referido o direito à realização de "ações coletivas".

O documento indica que não são consideradas sindicais as associações cujos custos de funcionamento dependem do financiamento dos empregadores e afirma que "nenhum trabalhador pode ser prejudicado, beneficiado, isento de um dever ou privado de qualquer direito em virtude dos direitos de associação sindical ou pelo exercício da atividade sindical". É também indicado que trabalhadores não residentes são abrangidos.

A estas associações é reconhecida "legitimidade processual para defesa dos direitos e interesses" coletivos e individuais "dos trabalhadores que representam".

Segundo o projeto, os dirigentes sindicais têm direito a faltas justificadas quando se ausentam no âmbito dessas funções, e todos os trabalhadores têm acesso "aos tribunais para defesa dos direitos previstos na presente lei, não podendo a justiça ser denegada por insuficiência de meios económicos".

Os deputados estipulam coimas por incumprimento entre as cinco mil e as 250 mil patacas (571 a 28.577 euros).

Por fim, é também votada na quarta-feira a proposta do Governo para endurecer as penas aplicadas aos crimes de consumo e tráfico de droga, que passam a ser punidos com pelo menos três meses e cinco anos de prisão, respetivamente.

O limite mínimo da pena aplicada ao "crime de tráfico de droga" passa de três para cinco anos. No caso do consumo de droga, atualmente punido com uma pena de até três meses de prisão, passará a ser punido com entre três meses e um ano de cadeia.

ISG (MP) // VM

Autoridades de Macau não darão mais informações sobre morte de diretora das Alfândegas

$
0
0

Macau, China, 18 jan (Lusa) - A Polícia Judiciária de Macau informou hoje que, a pedido da família, não dará mais informações sobre a investigação judicial que concluiu que a antiga diretora dos serviços de Alfândega, encontrada morta numa casa de banho pública, se suicidou.

Num comunicado, a PJ revela que o Ministério Público "não se opôs a que fosse divulgado oportunamente o motivo do suicídio", dado o alto cargo que ocupava Lai Man Wa na administração de Macau e por terem surgido "rumores em torno do caso que causaram alguma polémica".

No entanto, não houve "concordância dos familiares", pelo que nada mais será revelado, acrescenta o mesmo texto.

O procurador do Ministério Público de Macau, Ip Son Sang, disse a 20 de dezembro que a investigação judicial à morte da diretora dos serviços de Alfândega estava terminada e que concluiu que se tratou de um suicídio.

Ip Son Sang disse que a investigação não encontrou "mais circunstâncias" que mudem aquela que foi a conclusão preliminar em relação ao caso de Lai Man Wa, encontrada morta a 30 de outubro.

O caso chocou a opinião pública e levantou dúvidas relacionadas com a investigação das autoridades e a forma como o Governo de Macau lidou com a situação.

Horas depois de a responsável ter sido encontrada morta, o Governo convocou a imprensa e tanto o chefe do executivo como o secretário para a Segurança afirmaram que as investigações preliminares excluíam a hipótese de homicídio, apontando para suicídio.

Dias mais tarde, a Associação Novo Macau, a maior organização pró-democracia do território, pediu uma "investigação exaustiva" ao caso.

"Se um alto funcionário do Governo morre em circunstâncias tão anormais e o Governo de Macau decide encerrar o caso em apenas quatro horas, como é que os cidadãos comuns podem sentir que estão protegidos pela segurança e justiça", questionou a associação.

A 30 de novembro, ouvido na Assembleia Legislativa de Macau, o secretário para a Segurança garantiu que as autoridades "seguiram normas internacionais" e "não estão a encobrir nada" neste caso.

Segundo aquilo que foi divulgado pelo próprio Governo de Macau, Lai Man Wa apresentava cortes nos dois pulsos e pescoço, um saco de plástico na cabeça e, provavelmente, ingeriu comprimidos para dormir. A causa de morte avançada pelas autoridades de Macau foi asfixia.

MP (FV) // VM

SOBRE A BITCOIN

$
0
0

Rui Peralta, Luanda – Página Global

Bitcoin (BTC) é uma moeda, ou melhor, uma cripto-moeda (termo utilizado para as moedas digitais passiveis de encriptação) e um sistema de pagamento "online", baseado num protocolo de código aberto, independente de qualquer autoridade central. Um BTC pode ser transferido por um computador ou telemóvel sem recurso a uma instituição financeira intermediária. Este conceito foi introduzido em 2008 por um grupo denominado Satoshi Nakamoto que designou este sistema electrónico de pagamento “peer to peer” (P2P). O conceito Bitcoin também se refere ao software de código aberto que este grupo projectou para utilizar-se a moeda e a respectiva rede P2P.

A BTC utiliza bancos de dados distribuídos pela rede P2P para registar as transacções e utiliza a encriptação            para proteger e assegurar as transacções e o uso da moeda, evitando falsificações, duplicações de movimentos, etc. Os usuários podem transaccionar directamente uns com os outros sem intermediário. As transacções são registadas no “blockchain” uma espécie de livro-razão de contabilidade pública. São permitidas transferências semianónimas e as BTC podem ser salvas em forma de arquivos, ou em serviços de carteira online provido por terceiros.

As BTC podem ser enviadas para qualquer parte do mundo ou para qualquer pessoa que tenha um endereço bitcoin. A topologia P2P e a ausência de uma administração central inviabiliza a manipulação (por parte de autoridades financeiras ou de governos) da emissão e do valor da moeda ou que induza inflação “imprimindo” notas. No entanto isto não impede que grandes movimentos especulativos por parte da oferta ou da procura possam provocar oscilações no valor da BTC.

Como comprar, Investir e Acumular BTC

O BTC é um produto tecnológico (uma tecnologia) e, também, uma moeda. Pode ser adquirido de duas formas: 1) o comprador adquire a quantidade de BTC necessária para o investimento ou aquisição a realizar 2) o comprador adquire a moeda para acumular capital.

O software da Bitcoin produz os endereços Bitcoin para cada entidade que adquire BTC. O proprietário de cada endereço possui uma palavra passe com a qual efectua as suas aquisições, investimentos e transacções. Ao comprar BTC para o seu endereço, o comprador gera uma carteira. Estas carteiras podem ser autogeridas pelo proprietário ou podem ser co-geridas entre o proprietário e o software. A autogestão da carteira oferece maior privacidade, mas é aconselhável apenas para que tem um bom domínio em informática, ou se sinta confortável com a aplicação informática. Claro que a autogestão da sua carteira comporta mais riscos, como, por exemplo, esquecer a palavra-passe, o computador ser invadido por hackers e a palavra-passe ser roubada, etc.

A BTC pode ser adquirida através de serviços como Coinbase, Circle, itBite, Gemini e a operação será efectuada através da sua conta bancária. Pode também adquirir por troca com outros usuários que pretendam a sua moeda local, além de serviços como a Bitcoin ATM (por ATM) ou agências de câmbio como a Local Bitcoins ou a Mycelium Local Trader.

Se não tem qualquer plano para investir as suas BTC pode, simplesmente acumulá-las até arranjar um, ou investir no GBTC, um produto financeiro que em algumas legislações fiscais comporta vantagens tributárias.

Algumas desvantagens do investimento em BTC

1)      Os parâmetros da moeda podem ser alterados. A quantidade de BTC está limitada a 21 milhões. Em cada 4 anos são introduzidas novas BTC no mercado o que gera desvalorização periódica, pelo menos em ciclos de 4 anos;

2)      Ataques á rede. É certo que a descentralização e a inexistência de uma autoridade central, impede que a rede deixe de funcionar, pois não existe um nucelo central a ser atacado. De qualquer forma os ataques cibernéticos às carteiras de investimento dos usuários constituem um risco que deve ser levado em conta.

3)      Bloqueio á moeda. Este é um problema complexo e que pode tornar-se frequente. Suponha-se que, por exemplo, que o tráfego no ciberespaço chinês fica bloqueado para o exterior durante 24 horas ou mais. OS usuários chineses continuarão a utilizar o sistema mas a rede desconhece os valores das suas transacções. Isto implicará diferentes valores no mercado para as mesmas aquisições, uma vez que na China as transacções efectuar-se-ão ao valor último indicado, enquanto no resto do mundo se efectuarão on-line. Em última análise este factor poderá ter sérias implicações no valor da BTC.

4)      O risco das autoridades nacionais pretenderem centralizar, no seu espaço, as transacções em BTC. É um risco real, se atendermos a algumas manifestações “anti-globalizadoras” que andam nos gabinetes de determinados núcleos do Poder.

5)      Volatilidade. A BTC é um investimento volátil. Esta volatilidade aumenta em função da pluralidade de culturas de investidores, ou seja das diferentes abordagens aos investimentos. Por exemplo: os investidores chineses têm um comportamento similar ao jogador de casino. Esta abordagem, quando cruzada com as maiores precauções dos investidores europeus, ou com a abordagem de poker dos norte-americanos torna imprevisíveis os resultados.

Algumas vantagens do investimento em BTC

1)      Ascendente número de usuários e negócios em BTC. Isso permite uma valorização da moeda. Por isso o aumento da procura não tem um impacto significativo nos preços, conforme se pode verificar em 2015, em que as transacções cresceram exponencialmente, mas os preços não sofreram aumentos significativos e, em alguns, casos nem subiram.

2)      A BTC é a primeira moeda digital a ser movimentada no mercado internacional. Tem uma capitalização de 6,5 mil milhões de USD, enquanto as duas moedas digitais directamente competidoras (Ripple e Litecoin) têm uma capitalização de 268 milhões e 164 milhões de USD, respectivamente.

3)      A BTC cresce de importância e de valor no mercado. Tem cada vez mais utilizações e aplicações.

4)      Moeda ideal para os investimentos em novas tecnologias. Por outro lado é possível o desenvolvimento de novas plataformas tecnológicas alicerçadas exclusivamente em BTC e moedas digitais, além de tornar possível gerar novas concepções de investimento em sectores alternativos e por sectores alternativos.

5)      Diversificação do portfolio de investimentos. A diversificação no seio dos usuários da BTC (indivíduos, famílias, pequenos investidores, tecno-investidores, investidores em fuga da crise, etc.), as suas diferentes origens culturais, cria oportunidades únicas de investir em sectores alternativos, ou de estabelecer negociações que de outra forma não seriam efectuadas.

A BTC em África

No continente africano a oferta e a procura de moeda digital é crescente. Empresas africanas como a Igot, Beam, BitPesa e a BitX, demonstram uma performance crescente. As remessas de emigrantes africanos para os seus respectivos países e das comunidades imigrantes que residem em África são um nicho de mercado importante e que representam um factor fundamental para a implementação da moeda digital no continente.

Os cerca de 30 milhões de africanos que vivem na diáspora enviam para África cerca de 40 mil milhões de USD por ano. Os custos dessas remessas são elevados e geram lucros de cerca de 1,4 mil milhões de USD a empresas como a Western Union e a Money Gram, que dominam os mercados africanos, com quotas de mercado acima dos 50%. Por outro lado as restrições inerentes a esse sistema (tecto de 200 USD por envio) dificulta os envios, além de que muitas economias africanas ainda não entenderam a importância da emigração e os respectivos sistemas bancários não aproveitarem devidamente esse nicho de mercado.

A BTC permite a redução de custos e de tempo. A maioria das empresas de transferências em BTC pratica taxas de 3%, muito menos que as taxas praticadas pelo sistema bancário. Por outro lado a transferência em BTC são efectuadas em minutos, da emissão á recepção, coisa que no sistema tradicional demora dias (ou semanas). Estes factores revelam-se de extrema importância para o crescimento de usuários na rede BTC.

Mas a remessas em BTC resolve, ainda, um outro problema que afecta muitos africanos: a conta bancária. Em muitos casos os cidadão africanos (por diferentes motivos e razões, desde os baixos salários, inexistência de rendimentos fixos, por habitarem em áreas rurais, etc.) não possuem conta bancária. Com a remessa em BTC esse problema fica resolvido, uma vez que a BTC pode ser armazenada no telemóvel e ser utilizada por essa via.

África é um mercado de grande consumo e de grande utilização de telemóveis. E esse factor, aliado á instabilidade bancária e monetária representa uma enorme vantagem na utilização da BTC. A Igot efectuou, em 2014, cerca de 600 mil transacções por telemóvel e em 2015 mais de 1 milhão de transacções. Este crescimento é similar nas restantes empresas.

A 3 e 4 de Março deste ano terá lugar em Johannesburg, África do Sul, a Conferência BTC África. Este evento é uma prova da crescente importância que a moeda digital representa para o continente africano e para os seus cidadãos. A BTC representa para África um instrumento de desenvolvimento. Saibamos utilizá-lo de forma eficaz, como utilizámos as armas da libertação nacional em África.

REZULTADU TESTE KANDIDATU UNTL SEI FÓ SAI SEMANA NE’E

$
0
0

Minsitru Edukasaun (ME), António da Conceição informa, rejulttadu teste kandidatu UNTL anoletivu 2016 sei fo sai iha semana ne’e nia laran tanba selesaun remata ona.

“Selesionadu husi Ministeriu ne’e aprosimadamente mais de 2000 deit lae kuaje 3ooo , ine’e numeru ida ne’ebé mak sei hato’o husi ministerio ba UNTL maibe mos iha aprosimadamentu 500 ne’ebé mos mak iha UNTL rasik nian portantu aprosimadamente ba tinan ida ne’e UNTL ne’e sei simu kuaje 3000 resin, ne’ebé sei fo sai iha semana ida ne’e nia laran,” ME, Antonio informa ba jornalista sira iha Centro Convensoens de Dili (CCD) Caicoli Segunda (18/1) hafoin partisipa seremonia tomada depose reitor UNTL.

Antes ne’e Vice Ministro ME asuntu ensinu sekundaria nomos ensinu superior, Abel da Costa Ximenes hatete rejultadu tese kandidatu UNTL sei fo sai depois de reiitor eleitu, Magnifiku reitor UNTL, Francisco Miguel Martins simu tomada depose.

“Rajaun prinsipal too agora rejultadu teste refere sidauk bele fo sai tanba reitor dadauk ne’e, Aurelio Guterres nudar reitor ne’ebé akaba ona nia komisaun servisu ne’ebé dia 18 mak foin intrega nia knaar ba reitor eleitu Francisco Martins, ida ne’e mak rajaun prinsipal,” Eis Vice Ministro Comercio Industria I ambiente (MCIA), ne’e afirma.

Nia haktuir , rejultadu teste ne’e ME no UNTL sei fo sai bainhira kestaun hirak ne’ebé ME hatoo ne’e hetan ona nia rejulttadu katak bele simu alunus liu numeru 2500 ou lae i depois de reitor foun simu pose iha dia 18 de Janeiru tinan 2016.

Ho rajaun refere , ME husu ba kandidatu sira atu labele prekupa demais ba rejultadu refere tanba aktividades akademiku sei halao iha fulan Febreiru ne’ebé hahu ohin dia 14 too Febreiru ne’e sei iha loron 16 ne’ebé bele hatete sei iha tempu tanba ne’e husu ba alunus sira tenki pasensia.

“Hau kalkula mais ou menus iha dia 21 hanesan ne’e bele iha ona reunião ba ami i ba oin bele fosai rejultadu, taba koreksaun halo hotu ona maibe ami foti kestaun sira ne’ebé ohin temi tiha ona bele simu alunus liu ema nain 2500, sebele ne’e simu too 3000 ga rihun tolu resin maibe mos labele dehan deit maibe tenki esplika katak iha area ida ne’e ami bele simu ema hanesan ne’e tanba ami iha profesores i ida ne’e ami labele simu tanba ami laiha profesores ida ne’e depende orsida nia kestaun teknika liu depois iha slas de aulas ou lae, kona ba kestaun aulas ne’e ami bele hatete iha Dili laran ne’e salas de aulas ne’e barak liu tanba eskola sekundaria balun loron la funiona i kalan mos la funsiona,”VME ne’e esplika.

Vice asuntu ensinu sekundaria no supeior ne’e hatete, politika ME nian ne’ebé hakrak atu UNTL bele sai nduar Universidade ida ne’ebé boot no diak liu iha TL tanba ne’e hsu ba parte UNTL atu halao analisa ida ne’ebé diak no klean karik bele simu estudante liu em anain 2500 ou lae mais ou menus to’o ema nain 3000.

“Ami kolia ona ho reitor UNTL foun para estuda, bele galae UNTL labele simu deit 2500 estudantes ME politika no programa ne’e hakarak UNTL ne’e sai Universidade ida ne’ebé diak no boot liu iha Timor Leste(TL), ne’e duni bele galae simu liu estudante 2500,” Vice ME asuntu ensinu Sekundaria no ensinu superior ne’e afirma.

katak , kona ba kestaun ne’e sira halo ona reunião ida ho reitor Eleitu Francisco Miguel Martins, hodi hatoo ona perguntas refere oinsa nia ho nia ekipa bele estuda kestaun refere, ne’ebé ME nia hakarak UNTL bele simu liu estudante liu ema nain 2500.

Nia haktuir maske ME nia hakarak UNTL   bele simu estudante liu 2500 maibe reitor eleito presija estuda no analisa entermus de salas de aulas, profesores inkluit estruturas de apoio no seluk tan hodi bele foti desijaun katak to’o ou la to’o, i bele ou labele ne’ebé prinsipal liu mak profesores.

“Ami mos husu ba reitor foun atu bele halo mos ajustamentu, liu-liu iha departemntu sira, iha UNTL nia departementu ne’e hamutuk 35 ne’ebé hamahon an iha fakuldades 9 nia okos, ami hare’e, ami husu ba reitor UNTL katak departementu sira ne’e bele funsiona hotu galae? Ami hare’e katak iha interese Nasional , presija fo prioridade ba departementu balun entaun ami husu ba reitor ne’e fo prioridade ba formasaun de profesores, forma estudantes, forma ema para depois sai profesores,” Fundador Klibur Matadalan ne’e afirma.

Entertantu reitor eleito , Magnifiku reitor UNTL, Francisco Martins hatete, nia aprte iha duni hkarak atu simu estudnate liu ema nain 2500 maibe tanba kestaun infransturtura tanba ne’e sei hare’e no estuda klena liu tan.ola

Jornal Nacional

PROSTITUISAUN HAKSUMIK BARAK IHA DILI – DESKONFIA OKNUM PNTL PROTEJE

$
0
0

Atividades prostituisaun barak maka haksumik iha Dili laran. Liu-liu, helik subar iha negosiu sira hanesan loke bar, karaoke, diskoteka, salon no mos fatin massage (kumu isin).

Iha fatin sira hanesan bar, karaoke, salon no fatin kumu isin nian, la’os livremente no la iha ema ruma maka iha kbi’it atu koalia netik, tanba hetan protesaun diak tebes husi membru Polisia Nasional Timor Leste (PNTL) balun.

Prezidenti Komisaun F ba asuntu Edukasaun, Saude, Desportu no Kultura, Virgilio da Costa Hornai hateten, iha hotel balun hakiak atividades prostituisaun, maibe autoridade sira la iha kbi’it bele atua tanba deskonfia membru PNTL balun maka fo protesaun.

“Iha Oknum Polisia balun neebe mak legaliza no fasilita dokumentu feto sidadaun estranjeiru balun hodi hala’o vida prostitusaun,” afirma Deputadu Virgilio Hornai liu husi sesaun plenaria PN, Segunda (18/01/2016).

Nia hatete iha fatin neebe mak deskonfia feto sira halao vida prostitusaun nee iha mos germo nee feto Timor oan neebe iha redi ho membru PNTL.

Iha fatin hanesan Deputada Bankada CNRT Virginia Ana Belo hatete foinsae Timor oan oras nee fasil teb-tebes hodi asesu ba filme pornografia, tanba ne’e Governu tenke tau atensaun ba situs sira ne’ebe maka la edukativu.

“ Ita Timor Leste foinsae sira neebe mak ho idade kiik fasil tebes tama iha situs aat sira, labarik kiik ida hakerek deit porno buat hotu sai kompletu bele asesu nee perigu teb-tebes ba oan sira neebe mak idade kiik,” dehan Virginia.

Nia husu ba Governu atu hare asuntu nee no labele dada naruk diak liu taka tiha situs porno neebe mak oras nee asesu livre atu nune labele fo impaktu ba foin saesira iha futuru.

Iha fatin ketak feto prostituta Mona (la’ois naran rasik) hatete Timor oan balun kaben ho feto Indonesia depois sira lori feto barak husi Bandung, uza viza turista mai Timor, hodi halo vida prostituta atu hetan osan.

“Ami feto sira iha nee mai husi Bandung hotu, tuir ami nia patraun feto nee, tamba patraun feto nee nia kaben ema Timor oan, neduni ami aproveta oportunidade ida nee uza vistu turista mai iha Timor, hodi halo servisu prostituta iha Timor,” esklarese Mona.

Nia hatete agora dadaun patraun komesa ona urus sira dokumentus, atu prostituta halao servisu prostituta ho livre, kuandu sira halao servisu nee ba sira neebe feto ran atende mane ida ho U$ 50.00 (short time), sira neebe idade abansadu atende ema ida ho U$ 40.00 (short time). Nes

Jornal Nacional

NAKROMA ATRAZA, GOVERNU HUSU DESKULPA

$
0
0

Ro Nakroma ne’ebe maka halao hela manutensaun iha Indonesia to’o agora seidauk bele fila mai Timor Leste tanba sei trata hela situasaun balun tan.

Ho atrazamentu ne’e, Vise Ministru Obras Publiku, Transporte no Komunikasoens (MOPTK), Inacio Moreira husu diskulpa ba publiku, tanba iha semana liu ba nia rasik dehan roo iha dalan ona no loron ida bele to’o ona mai Timor Leste, mas to’o sem,ana ona ro ne’e la mosu hela deit.

“Hau husu diskulpa ba publiku liu-liu povu Oecusse ho Ataoru, tanba hau hau koalia ona katak ro Nakroma mai tiha ona maibe, ro ne’e to agora seidauk mai,” hateten Inacio Moreira ba jornalista sira iha nia servisu fatin Caicoli, Segunda (18/01/2016).

Inacio informa katak, ro Nakroma atrazu, tanba dokumentus balun kona ba ro nian seidauk trata hotu, maibe MOPTK propoin ona atu ro Nakroma ne’e rejista ho bandeira TL rasik.

‘’Ami hanoin aselera lalais rejime registu, tan ne’e mak aproveita ro ba halo manutensaun, aproveita regista navius mesak,’’ informa Inacio Moreira.

Inacio sublinha katak, tan ne’e mak oras ne’e dadaun sira prepara hela dokumentos hotu hodi ba regista ro ne’e ho Timor Leste nia naran ho razaun ne’e mak ro ne’e sei atraza.

Inacio mos esklarese katak, nia orienta ona director portu Dili ho nia asesor katak, bainhira ro Nakroma mai tenki liu husi Oekuse hodi nune’e bele tula kedas pasajeirus iha Oekuse. nia

Jornal Nacional

MAJEN LERE HUSU PM MANTEIN DISIPLINA

$
0
0

Xefe Estadu Falintil-Forsa Defeza Timor Leste (F-FDTL), Major Jeneral Lere Anan Timor apela ba membru Polisia Militar (PM) atu nafatin hatudu disiplina ne’ebé diak hodi sai ezemplu ba instituisaun defeza nian.

Lere dehan, ho aniversariu ne’e laos ba atu komemora deit maibe oinsa maka hotu hanoin bainhira servisu nudar Polisia Militar tenki ho disiplina maka bele determina buat ne’ebe maka halao ona iha tinan ida nia laran.

“Ha’u hanoin konaba komportamentu ema indifidu ne’e importante liu, ba nia kareira no ba Militar ita nia komportamentu tenki lao tuir ba lei no disiplinar Militar nian,”Majen Lere Anan Timor deklara iha Seremonia aniversariu PM ba dala sanulu resin ida (11) ne’ebé halao iha salaun PM, Kintal Bo’ot-Dili, Domingo (17/01) horseik.

Tanba nia dehan, PM ninia disiplina hahalok no liafuan sai hanesan ejemplu ba instituisaun seluk banati tuir inklui hetan konfiansa nafatin iha komunidade nia leet.

“Tanba saida maka imi sai ejemplar. Tanba imi maka loron kalan hamutuk ho povu, komponente seluk la hanesan ho imi. Imi maka loron kalan moris hamutuk ho ita nia komunidade ida ne’e maka importante,” dehan Lere.

Nia dehan, profisionalismu la haree husi hatais ka fijiku diak, maibe haree husi hahalok military sira nian ne’ebe hatudu durante ne’e iha balu ke hatudu komportamentu diak, maibe iha balu la hatudu ninia komportamentu diak.

“Ha’u hanoin katak iha tinan ida nia laran PM la’os halo buat hotu-hotu di’ak no buat hotu-hotu a’at, maibe diak mós imi halo no a’at mós imi halo,”deklara Majen Lere.

Nune’e mos iha oportunidade ne’e Majen Lere husu ba membru PM atu nafatin hatudu profesionalidade seguransa liu-liu wainhira akompanha bainaka espesial husi rai Liur mai Timor Leste.

“Porezemplu aban bainrua iha loron 25 Prezidente Republika Indonesia Joko Widodo mai tenke halo seguransa ho professional, tamba ne’e alta identidade nasaun ida nian,”afirma Lere.

Lere husu PM hatudu komportamentu profesionalismu ne’ebe diak husi kondutór, Seguransa no Batedor sira, tamba ida ne’e mak save importante ba susesu seguransa nian.

Iha sorin seluk Komandante Unidade PM, Majór Norberto Maria Carlos afirma, PM hahu hó numeru ida ne’ebé ki’ik no dadaun numeru aumenta ba bo’ot, e servisu mós kontinua aumenta ba bei-beik.

Espelika Komandante Unidade PM ne’e hakturi katak, PM nia servisu atu asegura orden defeza nian rua mak kombate iha area rural no mós kombate iha area urbana.

Ne’ebe iha area rural halo seguransa reta guarda e transporta prizioneru de gerra sira no iha area urbana mak hanesan kontrolu trafiku ba komboiu militar sira hotu no kontrolu tranzitu e kontrolu desturbius iha sidade laran ne’ebé karik iha orden husi defeza.

Alende ne’e PM mós iha kapasitasaun ba rekursu umanus iha rai liur no rai laran ba iha areas importante militar nian.

Maibe Iha difikuldade PM nian atu ezekuta Orden mak konaba viaturas motorizadas no ekipamentus koletiva pessoal membru PM nian.

Komandante Unidade PM, Majór Norberto Maria Carlos hateten, membru Unidade PM atual hamutuk 118, husi numere refere feto nain 4 mane 114. Tantu PM destaka Peletaun ida iha Baucau no Fronteiras Batugade hodi ajuda servisu Forsa no Seguransa iha terenu. Eus

Jornal Nacional

PR TAUR MATAN RUAK: VETA OJE 2016, LA’OS ATU HAMONU GOVERNU

$
0
0

 Prezidente Repúblika (PR), Taur Matan Ruak hatete, nia veta Orsamentu Jeral Estadu (OJE) tinan 2016, la’os atu hamonu Governu, maibe atu hadia buat ne’ebe mak povu sira infrenta.

“Foin dadauk ha’u veto OJE 2016, ne’e la’os atu hamonu ita nia Governu, maibe atu buka hadia buat sira ne’ebe mak prioridade liu ba ita ninia povu sira nia moris,”dehan PR, Taur Matan Ruak wainhira halo dialogu ho komunidade Suku Wairoque, Postu Administrativu Luro, Munisipiu Lautem, Segunda (18/01/2016).

Xefi Estado ne’e hatutan tan, se Prezidente Republika hakarak hatun Governu ida ne’e, hatun tiha ona iha tinan kotuk, maibe Prezidente lakohi atu hatun Governu maibe atu hatete ba Governu tenke tau matan ba Edukasaun, Saude no Agrikultura.

“Ha’u hakarak hatun Governu ne’e iha tinan kotuk ita eleisaun tiha ona, maibe ha’u lakohi, ha’u hakarak Governu atu tau matan ba ita ninia Edukasaun, Saude, Agrikultura,” PR Taur hatete.

Iha fatin hanesan Xefe Suku Wairoque Agusto Marques hatete, Orsamentu Jeral Estadu 2016 ne’ebe PR Taur veta ne’e hanesan fo xamada ba Governu atu hadia buat ne’ebe mak povu sira preokupa durante ne’e.Mia

Jornal Nacional

FRETILIN Seidauk Rona Jokowi Mai Hatudu Rate Nicolao

$
0
0


DILI - Prezidente Republika Indonesia Joko Widodo, iha fin de Janeiru, sei mai vizita Timor Leste (TL), hodi hametin lasu amizade no kopersaun entre TL ho Inodonesia, maibe dehan fali mai hatudu restus Mortais Saudozu Nicolao Lobato nee Fretilin seidauk hatene no rona.

Tuir Prezidente Partidu Fretilin Fransisco Guterres Lu-Olo katak sira seidauk hatene no rona konaba Prezidente Jokowi mai hatudu konaba restus mortais saudozu Nicolao Lobato.

Maibe partikularmente nia husik hela ninia rekuinesementu boot ida para bele fo apoiu no hodi bele hatudu restus mortasi saudozu Nicolao Lobato nia, iha neebe, hodi buka tuir, maibe agora hau seidauk hatene programa ida hanesan nee,” hateten Lu-Olo, ba Jornalista sira, hafoin remata Tomada Depose ba Reitor UNTL foun, iha CCD, Eis Merkadu Lama, Dili, Segunda (18/01/2016).

Konaba planu nee sira la koalia, maibe importante restus mortais sira nee, pelomenus iha fatin ida neebe, para depois aban ka bainrua ou ba oin buka hetan rekoila tiha para atu tau sira iha sira nia fatin.

Iha parte seluk Observador Politika Alexandrino da Costa Belo hateten politika Estadu Timor Leste diak tebes, tamba hametin relasaun entre nasaun vizinu. Informasaun kompletu iha STL Jornal no STL Web, edisaun Tersa (19/1/2016). Joao Anibal

Suara Timor Lorosae

Hasai Imunidade Vecente- Membru Governu Balun, Hugo: Depende Notifikasaun Tribunal

$
0
0


DILI - Atu Hasai Imunidade Vicente Guterres atual Prezidente Parlamentu Nasional ho membru governu balun depende notifikasaun husi tribunal distrital Dili, no mos Juiz neebe kaer prosesu kuandu marka loron julgamentu.

Tuir Vice Prezidente Parlamentu Aderito Hugo katak atu halo levantamentu imunidade ida ba membru governu ruma no mos parlamentu halo kuandu iha notifikasaun husi tribunal, notifikasaun nee mos iha regra.

Regra internal Tribunal halo notifikasaun ba lavamentu imunidade ba kargu politku neebe mak labele halo deit julgamentu, Tribunal mos halo notifikasaun kuandu juiz neebe kaer kazu nee ajenda ona kalendariu fiksu atu halo prosesu julgamentu,” dehan Hugo ba Jornalista, Segunda (18/01/2016) iha PN.

Nia hatete bazea ba kalendariu neebe iha ona mak data fiksu ona mak juiz neebe kaer kazu husu notifikasaun parlamentu atu levanta uminidade maibe iha regra internal neebe mak implementa iha parlamentu mak konsidade ho aktividade parlamentu nian labele foti imunidade.

Iha fatin hanesan Prezidente Parlamentu Nasional Vicente Guterres hatete relatoriu neebe mak Parlamentu hein komesa inisiu 2015, maibe iha mudansa neebe mak importante no iha alterasaun maibe iha tinan nee tenki aprova. Informasaun kompletu iha STL Jornal no STL Web, edisaun Tersa (19/1/2016). Timotio Gusmao

Suara Timor Lorosae
Viewing all 16011 articles
Browse latest View live


<script src="https://jsc.adskeeper.com/r/s/rssing.com.1596347.js" async> </script>