Hakilar, baku meja no krítika ba prezidente Parlamentu Nasionál timoroan maka marka iha arranke debate parlamentar ne’ebé laiha presedente, insiste hosi partidu boot, CNRT, atu hili meza foun parlamentu nian.
Tensaun ne’e hahú mosu bainhira prezidente Parlamentu Nasionál, Vicente da Silva Guterres, Congresso Nacional de Reconstrução Timorense (CNRT), loke debate kona-ba rekerimentu bankada nian hosi nia partidu atu substitui ka hala’o eleisaun ba prezidente Parlamentu Nasionál no Meza Parlamentu.
CNRT defende eleisaun ba meza foun tamba lakon ona konfiansa ba iha prezidente Parlamentu Nasionál (PN).
"Ba dahuluk iha istória PN nian no ba República Democrática de Timor-Leste. Ida ne’e sai asuntu importante tebes ba Estadu, ho nia implikasaun ba vida povu nian", nia afirma.
Vicente da Silva Guterres husu atu debate ho "kalma no hakmatek" no afirma katak rekerente sira tenki funda ho " klaru" rekerimentu ne’e hodi fó tempu ba nia no membru sira iha meza ne’ebé hakarak atu intervein.
Komentáriu Vicente Guterres nian ikus mai hamosu krítika maka’as hosi bankada nia partidu, ne’ebé interrompe nia diskursu kritika komentáriu hirak ne’e, inklui ho baku meza.
Liliu bainhira prezidente parlamentu hatete katak ne’e responsabilidade hotu-hotu nian "evita golpe iha órgaun soberania PN , Governu, Prezidénsia Repúblika nomós golpe militar".
Husu fila fali atu "kalma no hakmatek no debate labele ho emosaun" maski iha kauza "asuntu sensível", tenta atu esplika ida ne’ebé konsidera faktu ne’ebé kauza ba iha krize atuál.
"Ha’u iha kauza no hakarak koa’lia. Ita tenki fó tempu ba rekerente maibé tempu ne’ebé fó ba pelumenus sira ne’ebé haree karik bele halo deklarasaun ruma. Povu sira lakompreende no deputadu barak seidauk kompreende", nia afirma, bainhira deputadu barak hatete katak karik di’ak liu limite ba debate rekerimentu ne’e.
Liliu kona-ba komentáriu krítiku sira hosi Prezidente Repúblika iha finál tinan kotuk, ne’ebé lori nia veto ba orsamentu, no desizaun ezonera xefe Estadu maiór jerál forsa armada (CEMGFA).
"Maibé razaun fundamentál hosi problema ho PR tamba saida hafoin ida ne’e nia kria kedas partidu polítiku ida. Iha kualkér atitude, kualkér pozizaun PR nian, hahú senti katak ha’u fó vantajen ba partidu polítiu ne’e. Maibé ita tenki haree ninia faktu ", nia haktuir.
"Ha’u hetan akuzasaun iha jornál sira, rona no lee maibé ha’u laresponde. Ohin ha’u hakarak uza tempu ne’e atu esklarese buat hirak ne’e hotu no responde buat ne’ebé koa’lia kona-ba ha’u, difamasaun ba ha’u hanesan alvu iha komunikasaun sosiál", nia afirma.
Natalino dos Santos, líder bankada CNRT, lee fila fali rekerimentu ne’e, ho argumentu hodi hakotu bloku koligasaun ho Partido Democrático (PD) no hafoin insiste iha lejitimidade atu hili fila fali meza parlamentu.
"Ne’e laiha relasaun ho ezonerasaun ka kestaun hirak ne’e. Ne’e rekerimentu ne’ebé hetan assina hosi deputadu 29 partidu nian. Deputadu sira assume kargu polítiku tuir desizaun partidu nian", nia haktuir.
"Karik iha asuntu polítiku atu debate iha partidu, hala’o debate iha bankada ka iha partidu. Iha ne’e ita debate rekerimentu. No plenáriu hanesan órgaun soberanu, karik plenária deside, fó apoiu, kontinua prosesu ne’e ba eleisaun. Hanesan prosesu ida normál", nia konsidera.
Líder bankada CNRT ne’e insiste katak Vicente Guterres "laiha ona konfiansa hosi partidu no hosi deputadu bankada " no, tamba ne’e, "laiha ona autoridade".
"Karik laiha konfiansa oinsa maka prezidente bele halo ninia servisu? Ha’u hanesan prezidente bankada mai no sé ha’u nia kolega sira laiha ona konfiansa mai ha’u tenki resigna-an. Ha’u husu ba señor PR bele foka ba rekerimentu no labele ba asuntu seluk", nia konsidera.
Adriano do Nascimento, hosi PD no hanesan vise-prezidente parlamentu, insistie katak lakompreende argumentu CNRT nian, afirma katak ninia partidu rejeita katak iha momentu balun sira viola akordu koligasaun ho CNRT.
"Koligasaun lasignifika katak ami labele iha ami nia pozisaun. Maibé sempre iha diálogu. Ami sempre diálogu ho CNRT no kontribuí hodi ultrapasa situasaun difísíl", nia hatete.
José Luis Guterres, líder hosi bankada Frente Mudança, deklara katak ninia partidu apoiu iha mudansa, afirma katak ninia partidu "kumpre misaun ba Estadu no povu" no konsidera"normál" prosesu mudansa iha lideransa.
"Ha’u iha konsiénsia hakmatek atu kumpre. Ita iha konjuntura foun, ho dezafiu internu ne’ebé maka’as no internasionál. Ita Presiza iha konsensu nasionál atu luta ba harii Estadu ne’e , hodi defende direitu povu Timór nian", nia afirma.
"Tantu iha governu hanesan moos iha parlamentu ita tenki iha konsensu nesessáriu hodi iha forsa no enerjia atu defende povu Timor-Leste. Apoiu eleisaun ba meza", nin afirma.
SAPO TL ho Lusa
CNRT defende eleisaun ba meza foun tamba lakon ona konfiansa ba iha prezidente Parlamentu Nasionál (PN).
"Ba dahuluk iha istória PN nian no ba República Democrática de Timor-Leste. Ida ne’e sai asuntu importante tebes ba Estadu, ho nia implikasaun ba vida povu nian", nia afirma.
Vicente da Silva Guterres husu atu debate ho "kalma no hakmatek" no afirma katak rekerente sira tenki funda ho " klaru" rekerimentu ne’e hodi fó tempu ba nia no membru sira iha meza ne’ebé hakarak atu intervein.
Komentáriu Vicente Guterres nian ikus mai hamosu krítika maka’as hosi bankada nia partidu, ne’ebé interrompe nia diskursu kritika komentáriu hirak ne’e, inklui ho baku meza.
Liliu bainhira prezidente parlamentu hatete katak ne’e responsabilidade hotu-hotu nian "evita golpe iha órgaun soberania PN , Governu, Prezidénsia Repúblika nomós golpe militar".
Husu fila fali atu "kalma no hakmatek no debate labele ho emosaun" maski iha kauza "asuntu sensível", tenta atu esplika ida ne’ebé konsidera faktu ne’ebé kauza ba iha krize atuál.
"Ha’u iha kauza no hakarak koa’lia. Ita tenki fó tempu ba rekerente maibé tempu ne’ebé fó ba pelumenus sira ne’ebé haree karik bele halo deklarasaun ruma. Povu sira lakompreende no deputadu barak seidauk kompreende", nia afirma, bainhira deputadu barak hatete katak karik di’ak liu limite ba debate rekerimentu ne’e.
Liliu kona-ba komentáriu krítiku sira hosi Prezidente Repúblika iha finál tinan kotuk, ne’ebé lori nia veto ba orsamentu, no desizaun ezonera xefe Estadu maiór jerál forsa armada (CEMGFA).
"Maibé razaun fundamentál hosi problema ho PR tamba saida hafoin ida ne’e nia kria kedas partidu polítiku ida. Iha kualkér atitude, kualkér pozizaun PR nian, hahú senti katak ha’u fó vantajen ba partidu polítiu ne’e. Maibé ita tenki haree ninia faktu ", nia haktuir.
"Ha’u hetan akuzasaun iha jornál sira, rona no lee maibé ha’u laresponde. Ohin ha’u hakarak uza tempu ne’e atu esklarese buat hirak ne’e hotu no responde buat ne’ebé koa’lia kona-ba ha’u, difamasaun ba ha’u hanesan alvu iha komunikasaun sosiál", nia afirma.
Natalino dos Santos, líder bankada CNRT, lee fila fali rekerimentu ne’e, ho argumentu hodi hakotu bloku koligasaun ho Partido Democrático (PD) no hafoin insiste iha lejitimidade atu hili fila fali meza parlamentu.
"Ne’e laiha relasaun ho ezonerasaun ka kestaun hirak ne’e. Ne’e rekerimentu ne’ebé hetan assina hosi deputadu 29 partidu nian. Deputadu sira assume kargu polítiku tuir desizaun partidu nian", nia haktuir.
"Karik iha asuntu polítiku atu debate iha partidu, hala’o debate iha bankada ka iha partidu. Iha ne’e ita debate rekerimentu. No plenáriu hanesan órgaun soberanu, karik plenária deside, fó apoiu, kontinua prosesu ne’e ba eleisaun. Hanesan prosesu ida normál", nia konsidera.
Líder bankada CNRT ne’e insiste katak Vicente Guterres "laiha ona konfiansa hosi partidu no hosi deputadu bankada " no, tamba ne’e, "laiha ona autoridade".
"Karik laiha konfiansa oinsa maka prezidente bele halo ninia servisu? Ha’u hanesan prezidente bankada mai no sé ha’u nia kolega sira laiha ona konfiansa mai ha’u tenki resigna-an. Ha’u husu ba señor PR bele foka ba rekerimentu no labele ba asuntu seluk", nia konsidera.
Adriano do Nascimento, hosi PD no hanesan vise-prezidente parlamentu, insistie katak lakompreende argumentu CNRT nian, afirma katak ninia partidu rejeita katak iha momentu balun sira viola akordu koligasaun ho CNRT.
"Koligasaun lasignifika katak ami labele iha ami nia pozisaun. Maibé sempre iha diálogu. Ami sempre diálogu ho CNRT no kontribuí hodi ultrapasa situasaun difísíl", nia hatete.
José Luis Guterres, líder hosi bankada Frente Mudança, deklara katak ninia partidu apoiu iha mudansa, afirma katak ninia partidu "kumpre misaun ba Estadu no povu" no konsidera"normál" prosesu mudansa iha lideransa.
"Ha’u iha konsiénsia hakmatek atu kumpre. Ita iha konjuntura foun, ho dezafiu internu ne’ebé maka’as no internasionál. Ita Presiza iha konsensu nasionál atu luta ba harii Estadu ne’e , hodi defende direitu povu Timór nian", nia afirma.
"Tantu iha governu hanesan moos iha parlamentu ita tenki iha konsensu nesessáriu hodi iha forsa no enerjia atu defende povu Timor-Leste. Apoiu eleisaun ba meza", nin afirma.
SAPO TL ho Lusa