Kompañia Hyundai hatama ona material konstruksaun ba iha projetu Suai Supply Base iha Suai, Municipio Covalima maske Tribunal de Kontas
(TK) seidauk aprova mega projetu ne’e.
Tribunal de Kontas to’o ohin loron seidauk aprova projetu Supply base tanba Kompañia Hyundai husi Korea do Sul ne’ebe manan projetu ne’e komete irigularidade barak.
“Sira (Hyundai) iha Suai kleur tiha ona, sira atu bo’ok a‘an mos ami esplika klaru tiha ona,”esplika Ministru Petroliu Rekursu Naturais (MPRN) Alfredo Pires ba Jornalista iha Palasiu Governu, Segunda (30/11).
Alfredo dehan, Governu sempre hateten bebeik ba Hyundai katak, iha nasaun ida ne’e iha buat ida vistu trep ne’e tama hotu iha kontratu.
“Ita nia kontratu ne’e klaru los ema ida labele halo buat ruma to’o Tribunal de Kontas pronunsia, se maka hakarak halo buat ruma antes ne’e, ida-idak nia responsabilidade, mas ida ne’e klaru hela, ne’ebe ami mos hatene proteje an tanba ita halo kontratu iha buat ida naran Tribunal de Kontas ita tenki halo tuir,”dehan Alfredo Pires.
Ministru Petroleu nee reafirma, Governu nia pozisaun maka tuir kontratu sira ne’e iha klaru kedas ona katak, sasan hotu tenki hein Tribunal de Kontas.
Nia dehan, aprovizionamentu kuandu halo hotu tiha mai Konselhu Ministru (KM) depois KM aprova to’o ona projetu tenki asina depois haruka ba Tribunal de Kontas hafoin Governu rona fila fali nia rezultadu, maibe agora sei iha prosesu nia laran hela.
“Agora restu ami Governu sei la responsabiliza, se-se deit maka bok an tuir nia hakarak to’o ikus kontratu maka vigora,”tenik Alfredo Pires.
Kona-ba orsamentu Alfredo Pires dehan, ba tinan oin mai ne’e husi Governu sei preve US$ 50 ital miloens, maibe agora Governu hein prosesu, konforme kalendariu Tribunal nian.
“Agora ita labele koalia ba mai, ita tenki realidade maka ita tenki hein prosesu depois hein prosesu sa ida deit maka sai husi ne’eba maka ita buka jere restu ita agora tarde la folin ona ita koalia, se lae ita mehi deit,”tenik Alfredo Pires.
Kona-ba politika Governu atu dada pipeline husi Greater Sunrise, Alfredo Pires responde, Governu esforsu maka’as hela atu buka negosia ho Australia atu nune’e bele dada kadoras mai nasaun Timor Leste. Tanba maske halonusa maibe mantein dada pipeline mai Timor Leste.
“Ha’u sempre dehan bebeik, ita esforsu-esforsu estudu sira ne’e hotu ona dehan bele mai viabel hela sasan sira ne’e, mas agora ita iha politik ne’ebe ita presiza diskute hela ita nia viziñu Australia para labele lakon esperansa, tanba estudu sira ne’e hotu ita nia tekniku Timor oan sira hatudu katak, kadoras mai ne’e diak mai ita, mas agora iha faze politika oituan,”haklaken Alfredo Pires tan.
Tenke buka hatene
Nune’e mos, atu garante mega projetu supply base la’o ho susesu no la hamosu konfuzaun, tuir lolos Governu tenke buka hatene uluk kompañia sira ne’ebe atu manan projetu ne’e, inklui Hyundai ninia track record.
Deputadu PN husi FRENTI-MUDANÇA, Jorge da Conceição Teme, hatete problema projetu supply base sei la mosu wainhira Governu hatene tiha ona track record Hyundai nian. Maibe, to’o tiha fali dalan klaran maka foin hetan iregularidades balun husi Hyundai, ne’e mos bele fo implikasaun ba lalaok projetu nian no bele prezodika mos orsamentu Estadu nian.
“Kazu ne’e mos hatudu momos katak, Governu la iha kapasidade atu identifika kompania sira nia track record,” afirma Jorge Teme ba jornalista sira iha PN, Segunda (30/11/2015).
Nia mensiona katak, lolos projetu sira boot hanesan supply base ne’e la bele fo arbiru ba ema, maibe tenke selektivu no presiza hatene kompania sira nia track record. Maibe, situasaun ohin loron, oinseluk, tanba fo tiha ona projetu ba ema manan, maka buka hatene ema nia track record.
Jorge Teme dehan, kompania internasional barak maka halo tiha ona manobra iha TL. Tuir lolos sasan sira hanesan ne’e sai lisaun ba Governu atu bele halo estudu ida diak liu ba kompania sira antes halo kontratu ho sira.
Iha fatin hanesan, Vise Prezidenti Bankada FRETILIN, Josefa Pereira hatete, projetu suppy base ninia lalaoi no preparasaun ne’e kleur tiha ona no responsabilidade ba projetu ne’e mai kedas husi IV Governu Konstitusional ne’ebe lidera husi Xanana Gusmão.
“Dala ruma eis PM Xanana Gusmão la dun satisfeitu ho notifikasaun Tribunal da Kontas nian, maka halo nia mos foti kestaun,” hateten Deputada Josefa Pereira.
Informasaun ne’ebe Deputada ne’e hatene katak, Hyundai hetan black list (lista metan) iha nia rain rasik (Korea do Sul), maibe presiza iha estudu atu komprova situasaun ida ne’e.
“Agora razaun husi ne’e maka hatete katak iha kriteria sira ne’ebé hato’o mai ne’e la junta ou buat ida black list, Governu maka tenke prodenti atu haree nia ne’e diak ka lae, tenke buka tuir informasaun katak diak ka lae, ema ne’e halo projeitu iha nia rai ne’e diak ka lae ka nia black list tiha ona ka nia iha tiha ona nota ruma ninia bo’ot ruma alokasaun ruma ba nia, ita tenke hatene sé maka ida atu mai halo ne’e. tenke buka hatene kona-ba nia,” hateten Deputada Josefa.
“Ha’u haree Ministru Obras Publika rasik hatete tenke halo fila fali tenderizasaun foun, entaun diak ne’e katak ita tenke fó kompriementu ba iha parte justisa ninian pareser, ne’e buat diak ida,” hateten Deputada Josefa.Avi/mia
Jornal Nacional