Quantcast
Channel: - TIMOR AGORA
Viewing all 15974 articles
Browse latest View live

CATT KONSIDERA GOVERNU LAIHA PLANU KONTROLA AVIAUN

$
0
0

DILI - Diretóra Cofe Ajénsia Tour Travel (CATT), Carolina Maria da Silva hatete, governu laiha planu atu halo kontrolu ba aviaun tuan sira ne’ebé halo hela operasaun iha Timor Leste tanba realidade iha aviaun balun maka kondisaun la di’ak.

Carolina hatete, realidade aviaun Sriwijaya foin dadauk hetan problema iha TL bainhira tula hela pasajeirus derepenti nia fasilidade balun la funsiona ne’e tanba governu falla kontrolu.

“Ita bele haree katak, aviaun Sriwijaya iha problema hela ho nia kondisaun, ne’e fó impaktu bo’ot ba ita nia pasajeiru sira, sala ne’e governu maka ladun iha planu di’ak atu  halo kontrolu ba kondisaun aviaun,”dehan, Carolina iha Sentru Konvensaun Dili Merkadu Lama Kinta, (25/08).

Carolina mós kestiona kona-ba presu bilhete ne’ebá maka foin dadauk Governu ho na’in ba aviasaun sira asina ona akordu hodi redus presu bilhete maibé akordu ne’e to’o agora na’in ba aviaun sira la kumpri sira mantein nafatin presu uluk nian.

Nia informa, fulan Juñu liuba ministéiru lubuk ida asina ona akordu hodi hasai lei ida ho estandarte ba bilhete aviaun hosi $ 110 to’o $170, maibé asina akordu ne’e parte ajénsia sira la hatene sira dada fila fali la priense kritéria estandarte merkadu livre, maske akordu ne’e halo ona hodi implementa presu bilhete ne’e maibé ajénsia sira la hatene.

“Durante ne’e ami ajénsia sira sempre hatene iha sistema katak, presu ne’e la tuir duni lei ida ne’ebé hosi Ministériu Obras Públika no Transporte Komunikasaun (MOPTK)  hasai ,”dehan Carolina.

Problema kondisaun aviaun nian, tuir Carolina sai hanesan problema bo’ot ba ajénsia tanba bainhira aviaun iha problema maka halo pasajeirus hotu senti trauma hotu, Pasajeiru sira tenki halai hotu mai iha ajénsia sira.

“Ami lakohi atu halo pasazeiru sira sai vítima kuandu pasajeiru sira ne’ebé maka sosa ona bilhete aviaun Sriwiijya kuandu aviaun ne’e nia kondisaun derepenti a’at ami tenki buka meus sosa fali tiketi aviaun seluk nian para pasajeiru sira bele aranka maibé ida ne’e ba pasazeirus ne’ebe maka moras todan, ba ema bai-bain ami sosa fali bilhete seluk ba pasazeiru sira nune’e sira bele aranka ho aviaun seluk,”nia hatete.

Hatan ba kestau ne’e Ministru Turizmu Kalbuady Lay hatete, governo liu hosi Ministeriu Turismu regula tiha ona regulamentu foun, ba oin ajénsia sira iha TL tenki iha kontratu ida ne’ebe maka prefeitu no klaru ho aviaun nain sira atu nune’e labele kria tan problema ba malu.

“Kuandu aviaun ajénsia sira fan tiha ona bilhete derepenti maka aviaun ne’e la semo aviaun nain ho ajénsia sira tenki iha konkordansia ida saida maka atu bele halo karik bele ganti rugi ba fali pasazeirus maibé responsabilidade ne’e iha aviaun tenki konkorda malu,”dehan Kalbuady.

Tanba ne’e ba oin atu fo lisiensa governu tenki husu ajénsia sira nia jaminan, jaminan ne’e para kuandu ajénsia sira la fo fila ema nia ganti rugi maka estadu bele foti ida ne’e hodi rezolve.

“Foin dadauk ami asina tiha akordu hau ho ministru agrikultura no peskas no kordenador asuntu ekonomia atu kordena ho imi ajénsia atu fo hatene ministeriu hira maka asina akordu ida ne’e para atu lori regula fila fali halo didiak,”informa Kalbuady.

Konaba presu bilete, Kalbuady hatete, lei ba regula presu bilhetelabel permant nxtenki ih mudansa atu permanente lei la fo dalan ida.

“Ita hatene agora iha TL aviaun tolu aviaun Nam air, stelyn ho Sry Wiyaja mais bilhete ne’e ba mai ho presu $ 100 mais ida ne’e diak hela, kuandu ultima hora maka ema ba kundu hare aviaun  rua ne’e ba ona maka o ba derepenti iha buat ruma urjenti nian $150 fatin maka ne’e justu ka lae tanba ne’e atu regula presu bilhete aviaun ho masimu ne’e la loos,”haktuir Klabuady.

Kalbuady esplika, Lei ba ajensia sira aprova tiha ona hosi  Konseilho Ministru (KM) depois ba Prezidente Republika Taur matan Ruak mós promulga tiha ona.(res)

Timor Post

LIAFUAN IKUS EURICO GUTERRES BA NIA OAN MANE RONALDO

$
0
0

DILI - Matebian Ronaldo Miguel Guterres, oan hosi Eurico Guterres, Kinta, (25/08) maizemenus tuku 17:00 otl halo’ot ona iha semitériu Rai Kotu, Komoro. Eurico nu’udar matebian nian aman ne’ebé labele akompaña to’o halo’ot nia oan nia isin mate, liu hosi telefone hato’o de’it liafuan ikus ba família  iha TL atu halo’ot didi’ak nia oan Ronaldo.

 Bainhira família  sira to’o iha fatin ne’ebé  mak atu halo’ot Ronaldo, matebain nian aman Eurico Guterres telefone ba Xefe Suku Comoro, Eurico da Costa de Jesus hodi dehan, sira iha Kupang sira mós halo misa ba nia oan Ronaldo.

 Nu’udar aman Eurico Guterres hato’o liafuan ikus ba nia oan Ronaldo via-telefone ba Xefe Suku Comoro ho lia menon katak ‘halo’ot didi’ak Ronaldo’.

Hafoin halo’ot tiha matebian Ronaldo, parentes hotu fila ba matebian nia uma iha Aldeia Moris Foun, Suku Comoro hodi han hamutuk, maib’e antes ne’e jornalista Timor Post hakbesik ba Xefe Suku Comoro hodi dada lia kona-ba matebian Ronaldo.

Xefe Suku Comoro, Eurico da Costa De Jesus hatete, ohin (horseik) halo’ot matebian Ronaldo iha Dili Timor-Leste (TL) nia aman Eurico Guterres halo misa iha Kupang Indonézia hodi fo ninia sentimentu nu’udar aman.

Matebian Ronaldo hetan rekomendasaun hosi governu TL liu hosi Ministériu Saúde hodi ba halo tratamentu iha Bali maibé médiku sira la konsege salva nia vida entaun lori mai fali iha Dili, iha Kuarta (24/08/2016) ho aviaun Srywijaya.

“Ohin ita halo’ot hela Ronaldo iha ne’e, nia aman Eurico Guterres halo misa iha Kupang Indonesia hodi hatudu mos ninia sintimentu nu’udar aman i nia maun bot mos ohin atu mai halo’ot nia alin maibe mai to’operbatasanMotael Polisia imigrasia la husik nia atu tama mai,”haktuir Xefe Suku Comoro ba Timor Post iha matebian nia uma Aldeia Comoro, Kinta, (25/08).

Xefe Suku Comoro ne’e mós hato’o mensajen ba família  matebian Ronaldo katak, fator polítika ne’e la importante maibé nu’udar família  tenke hametin relasaun hodi tau matan nafatin ba oan sira para sira nia futuru ne’e sai di’ak.

Iha fatin ne’e mós Timor Post tenta hodi dada lia ho matebian nia inan maibe hosi matebian Ronaldo nia inan lakohi fo komentáriu no nia husu de’it deskulpa fil-fila ba Timor Post tanba nia laran sei triste hela ba nia oan Ronaldo.

Diretór Escola São Pedro, Pe. Aderito Costa hatete, parte eskola sente lakon joven ida ne’ebe matenek tanba nia iha kapasidade no hatene situasaun uma laran nian no mós komprende ninia família.

“Ha’u koñese mate isin Ronaldo ne’e tinan ida resin, nia labarik ida ne’ebe mak komporta di’ak iha klase, nia nonok no nniia kolega sira gosta para estudu hamutuk ho nia i nia nunka kria problema”,haktuir Pe.Aderito Costa SDB ba Timor Post iha Escola São Pedro Comoro.

Ronaldo ba eskola hanesan estudante ida bai-bain ne’ebe kumpri ninia obrigasaun iha eskola hala’o nia kna’ar pontualidade iha eskola no halo hotu nia traballu tanba iha dedikasaun iha ninia futuru.

“Maibé realidade Ronaldo hapara nia vida mak moras ne’ebé grave entaun to’o rohan ona médiku sira la konsege hodi salva nia tanba ita ema laiha kbi’it hodi kontrola ne’ebé so Maromak de’it mak bele kontrola”, dehan Pe, Aderito.

Iha fatin hanesan, Xefe da Turma A, Jairo da Piedade Xavier hatete, sente tristi tanba lakon kolega di’ak ida hosi turma A nian tanba iha turma A ne’e mane na’in ualu de’it maibé Ricardo lakon tiha ona entaun husik hela mane na’in hitu de’it.

“Hau sinti tristi tanba lakon kolega di’ak ida iha ami nia eskola, nia estudante ne’ebé lahatene problema no bainhira ami husu nia motor nia sempre fo ba ami hodi uza”, hatete Jairo ho matan ben tun.

Serimónia halo’ot matebian Ronaldo hetan akompana hosi matebian nia kolega sira ne’ebe mak eskola hamutuk iha eskola São Pedro maibe hosi família  matebian ne’e rasik ladun iha liu-liu matebian nia aman rasik Eurico Guterres akompanha deit iha Kupang-Indonézia.

Ronaldo nu’udar oan ba-datolu ho maun no feton ida, hosi aman Eurico Guterres no inan Guida Beatriz Belo de Araújo. Ronaldo moris iha loron 20 Fevereiru 2000, iha Suku Oebobo, Kupang-Indonézia.
  
Ronaldo ho nia maun, feton no nia inan, disidi fila mai Timor Leste iha tinan 2000 tanba nia aman divórsiu ona ho nia inan hodi hola fali feto ki’ik.

Ronaldo iha fulan hirak liu ba sofre moras todan baixa iha Hospitál Nasional Guido Valadares (HNGV). Maibé tanba moras todan tebes doutor sira rekomenda ba halo tratamentu ba nia moras iha ospital Siloam, Bali, Indonézia, iha Domingu (24/07).

Durante fulan ida iha ospital Siloam, doutor sira halo operasaun, iha loron haat liu ba pasiente nia kondisaun tun maka’as (grave), ikus mai muda ba sala ICU, maibé iha loron Segunda (22/08) pasiente hakotu-is.

Iha Kuarta (24/08), família sira lori Ronaldo nia isin mate fila mai Dili ho aviaun Sriwijaya. Eurico akompaña de’it nia oan to’o iha Aeroportu Denpasar-Bali. Ronaldo nia isin mate to’o iha Dili tuku 14:00, família sira lori ba mate uman iha Aldeia Moris Foun, Suku Komoro, Postu Administrativu Don Aleixo.

Entretantu Ministra Solidaridade Sosial (MSS) Isabel Guterres, hato’o kondolensia bo’ot ba família  matebian.

Isabel subliña, pasadu la-sai hanesan barometru ba sentimentu humanu ema ida-idak atu hetan tratamentu saúde ne’ebé balansu, tanba ema ida moris iha mundu ne’e la’ós  fatin ida ne’ebé permanente ona ba ema ne’e rasik.

“Ita ema moris la-ses hosi mate, iha mate maka iha moris, no hanesan membru governu ne’ebé tutela ba area sosial hato’o ninia kondelensia wa’in ba família bo’ot Ronaldo Guterres ne’ebé la-konsege ultrapasa ba nia moras iha Bali Indonézia,” subliña Ministra Isabel iha nia servisu fatin, Kaikoli Kuarta, (24/08).

Isabel afirma, hahalok inan-aman nian iha pasadu la’ós sai fali naha todan ida ba oan sira, tanba ne’e maka ba mate-bian Ronaldo Guterres ne’ebé governu ajuda ba halo tratamentu médiku iha Bali Indonézia ne’e la’ós kulpa família, maibé hanesan sidadaun iha direitu hanesan.(mj3)

Timor Post

Orasaun ba Itália, Rai Nakdoko ho Magnitude 6,2 Sobu Sidade no Hamate Ema Barak

$
0
0

Ekipa Survei Geologia Amerika (USGS) hateten rainakdoko iha oras 03.36 madrugada, nininia sentru nakdoko ho distansia 76 kilometer iha sentral sira Perugia, ho klean kilometru 10.

La Repubblica relata nakdoko sente mos iha sidade Roma. No uma adres sira  mos nakdoko kuzae segundu ka detik 20.

Sergio Perozzi,  Governador sidade Amatrice, hateten metade hosi sidade ne rahun.

“Estrada at kuase sorin balu kotu. Iha mos ema ne’ebé iha fatin fatin sira neebe hetan estragus ne’e. akontese rai halai, no edfifisu barak rahun” hateten Perozzi ba radio RAI.

Aliened sidade Amatrice, sidade Accumoli mós hetan estragus todan.

Stefano Petrucci afirma, governu local Accumoli,  esforsu halo operasaun buka vítima sira  iha sidade Accumoli hetan ema nain 4 hosi familia ida iha hela uma ho kondisaun estragus todan nia okos

Iha Suku Pescara del Tronto, besik Kota Accumoli, ema nian rua mate.

Korpo protesaun Sivil Italia kompara katak desastre ne grave.

“Nakdoko maka’as. Kama haree hanesan lao rasik iha kuartu laran,”hateten Lina Mercantini iha Umbria ba ajensia Reuters.

Iha tinan 2009, rai nakdoko ho magnitude 6,3 iha Aquila hamate ema liu 300.(TP/BBC

Timor Post

Ministru Gastao Inagura Estrada Halilaran-Laulara

$
0
0

DILI, (ANTIL) – Ministru Obras Públikas, Transporte no Komunikasaun (MOPTK), Gastao F. de Sousa akompanha ho membru governu balun no konvidadu espesial inagura estrada Halilaran-Laulara iha Palácio Nobre-Lahane, Sexta (26/8).

Seremonia inagurasaun estrada ne’e halo ho koa fita hamutuk ne’ebe tau iha estrada klaran. Partisipa mos iha koa fita ne’e hosi membru governu balun, delegasaun Banku Mundial ne’ebe reprezenta hosi Bolormaa Amgaabazar, Korpu Diplomatiku sira ekipa, Padre Mouzinho Lopes, ekipa trabalhadores ba projeitu estrada, membru administrativu lokal no bainaka husi Indonesia Sekretariadu Jeneral Obras Públikas no Abitasaun Públikas Taufik Wijayono.

Projeitu ho naran “Upgrading  and Maintenance of Dili-Ainaro Road Project, LOT-1: Halilaran-Laulara Section (STA. K2+000.00 – K12+000.00),” MOPTK hanesan nia Proprietáriu, Katahira & Engineers International (KEI) mak sai hanesan nia konsultor, no durasaun ba projeitu ne’e loron 723 husi 8 Augostu 2014 to’o 31 Jullu 2016.

Servisu nebe remata husi seksaun primeiru projeitu dalan 110km Dili ba to Ainaro nian nu’dar pasu importante ida iha projeitu dalan nian ne’ebé importante tebes iha TL, no sei seguru liu, lais liu no diak liu entre Norte ho Sul iha pais / rai ida ne’e, liga ba Munisipiu Dili, Aileu, no Ainaro, ne’ebé representa hamutuk 30% husi populasaun iha rai laran tomak.

“Halo rede dalan ne’ebé diak-liu sei fo asesu ba servisu merkadu ba populasaun ne’ebé moris iha áreas rurais, projeitu ne’e sei iha impaktu positivu ba dezenvolvimentu ekonómiku no prosperidade ba nasaun Timorense, liu-liu populasaun iha área rurais ne’ebé lakon oportunidade tamba infrastruktura bazica ne’ebé laiha,” afirma Ministru MOPTK Gastão.

“Reabilitasaun dalan koredor 110 km husi Dili ba Ainaro, nu’dar hamoris dalan transporte seguru liu no diak liu, ne’e nu’dar dalan Gastão resistente liu atu hasoru klima ne’ebé diak, rai-monu no be’e sae,” dehan  Representante husi Banco Mundial nian, Bolormaa Amgaabazar.

Projeitu ne’e implementa husi MOPTK TL nian, no hetan finansialmentu tokon US$ 60 husi Associasaun Banco Mundial ba Desenvolvimentu International (IDA), Total hamutuk tokon US$ 25 husi kreditu no tokon US$ 20 nu’dar doasaun, no-mos Banco Internasional ba Rekonstrusaun no Desenvolvimentu (BIRD) tokon US$ 15.

Governu TL mos sei tau osan tokon US$ 50 ba projeitu ne’e, no-mos iha adisional osan atu reabilita dalan 22,6km husi Laulara ba Solerema no konstrusaun dalan halao dau-daun hela ba dalan entre Solorema no Bandudatu, husi Bandudatu ba Aituto no entre Aituto ba Ainaro. - Jornalista: Julia Chatarina / Editor: Gantry Meilana

Foto: Inagurasaun Estrada no tesi veta hanesan simbolu husi Representante Banco Mundial, no membrus Governu (Foto: MOPTK)

Amu Belo Preokupa Hiper Invade Timor

$
0
0

DILI, (ANTIL) – Oras ne’e, hiper nu’udar konsekuénsia hosi globalizasaun invade dadauk Timor-Leste.

Eis Bispu Administradór Apostóliku Dioseze Dili, Don Carlos Filipe Ximenes Belo, SDB, dehan kestaun ne’e liuhusi nia deskursu iha seremónia intrega Medalla Colar “Ordem de Timor” iha Palásiu Prezidénsia Repúblika, Sesta (26/8).

Nia esplika, hiper ne’ebé invade Timor maka dezenvolvimentu, konsumizmu, fasilitizmu, hipergozu, tanba meius komunikasaun sosiál, ekonomia, sivilizasaun foun no modernidade.

Hiper sei rezulta ema lakohi serbisu, disiplina, obidiénsia, lakohi sakrifísiu no hakarak buat hotu-hotu fásil.

“Buat ida hiper ne’e atu okupa dadauk Timor, la’ós ukun na’in sira maka sei ukun, maibé hiperkomunikasaun, ekonomia, dezenvolvimentu, fasilitizmu no konsumizmu ne’e maka sei ukun joven sira”, nia esplika.

Tanba ne’e, Amu Belo husu ba ukun na’in sira to’o inan aman atu kuidadu, trava, atu eduka no fó razoens ba sira ne’ebé moris. (jornalista: Xisto Freitas; editora: Rita Almeida)

Foto: Don Carlos Filipe Ximenes Belo halo deklarasaun hafoin simu Medalla Colar Ordem de Timor hosi Estadu iha Palasiu Prezidensial, Sesta, (26/8). Foto Palasiu Prezidensial

Kazu Krimi Grave 200 resin Pendente Iha Tribunal

$
0
0

Kazu krimi grave ne’ebe akontese iha tinan 1999 hamutuk 200 resin mak sei pendente iha tribunal no seidauk halo julgamentu, tanba juis internasional laiha.

Prezidente Asosiasaun Maestradu Timor-Leste (AMTL), Juis Antoninho Gonsalves, hateten durante tinan tolu ona (2014-2016) kazu hirak ne’e paradu.

“Julga kazu krimi grave ne’e tenke iha juis internasional , agora juis internasional laiha e kazu hirak ne’e pendente,” prezidente AMTL Gonsalves hateten.

Tanba ne’e, nia husu ba governu no Parlamentu Nasional  atu haree asuntu ida ne’e, tanba uluk sira mak halo rezolusaun hodi duni sai juis internasional sira.

“Kuandu sira duni juis sira ne’e fila, sira tenke muda lei hodi fo dalan ba juis nasional atu julga kazu hirak ne’e,” nia preokupa.

Sekuandu governu la halo amandamentu ba lei ne’e, entaun nia dehan kazu hirak ne’e nafatin pendente.

Iha parte seluk Diretor Judicial System Monitoring Program (JSMP), Luis Oliveira Sampaio, husu responsablidade governu nian hodi haree ba situasaun ne’e.

“Ne’e preokupasaun bo’ot ne’ebe governu tenke haree,” nia hateten.

Tanba kazu krimi grave ne’e, nia hateten pendente desde tinan 2014 bainhira governu hasai rezulusaun hodi duni sai juis internasional sira.

Iha parte seluk Diretor Asosiasaun Direitor (HAK), Manuel Monteiro deskonfia governu no Parlamentu Nasional laiha ona vontade atu prosesa kazu krimi grave sira ne’e.

“Sira duni sai juis internasional hodi ignora prosesu kazu krimi kontra humanidade ne’e,” Monteiro hateten.

Nia dehan, parlamentu no governu hatene momos kona ba lei artigu 163 ne’ebe mensiona prosidementu legal atu julga kazu krimi grave tenke iha komposisaun husi juis internasional, “Maibe sira kontinua duni juis sira ne’e,” nia kestiona.

Ho ida ne’e, nia husu ba governu no parlamentu nasional tenke hili, halo amandamentu ba lei  ou reafirma hikas juis internasional sira?

Tanba, nia dehan governu labele ignora vitima nia direitu atu hatene kona ba prosesu kazu ne’e to’o ona iha ne’ebe? e vitima iha direitu atu hetan justisa no lia los inklui mos direitu atu hetan reparasaun.

“Ne’e direitu ne’ebe mak universal, direitu ne’ebe mak fundamental labele haluha ida ne’e,” nia hateten.

Iha parte seluk Membru Parlamentu Antoninho Bianco, hateten kazu krimi grave ne’e kompetensia tribunal nian, maibe importante agora mak oinsa bele haforsa kondisaun tribunais nian hodi responde ba situasaun ida ne’e.

“Governu presiza haforsa rekursu humanu, oinsa bele harii tribunal supremu, situasaun ne’e mak kompleta ona, hau hanoin sira bele haree ba kazu sira ne’e,” nia hateten.

Tanba tuir nia, atu prosesa kazu hirak ne’e presiza tempu no juis ne’ebe atende kazu hirak ne’e, tenke iha kapasidade ne’ebe natoon.

The Dili Weekly

Feto Kontinua Laseguru Husi Violensia, MKHVBJ: Triste Bo’ot

$
0
0

Movimentu Kondena Hahalok Violensia Bazeia ba Jeneru (MKHVBJ) no igreja sente triste ho aktu violensia seksual no omisidio hasoru feto ne’ebe akontese foin lalais iha fatin ne’ebe diferente e sira kondena maka’as hahalok ida ne’e.

Hanesan publiku hatene ona, katak iha fulan Julhu nia laran komunidade (peskador ida) hetan tan mate isin feto ida iha area Hera nian ho kondisaun la ho roupa.

Enkuantu kazu rua seluk : ida akontese iha Suai, munisipio Covalima, iha ne’ebe feto klosan ida hetan nia mate isin iha du’ut laran tanba nia doben rasik mak oho, no ida seluk iha regiaun administrative especial Oe-Cusse –Ambeno, estudante feto ida hetan violasaun seksual husi nia namoradu ho nia kolega nain hitu (7). 

Porta voz MKHVBJ, Teresa Verdial de Araujo hateten Timor–Leste iha leis ne’ebe diak no asina ona tratados internasional, hanesan Konvensaun ba Eleminasaun Diskriminasaun oi-oin Hasoru Feto (CEDAW) no Konvensaun Direitu Labarik (KDL) hodi proteze feto sira, maibe feto kontinua la seguru.

“Triste bo’ot tanba violensia bazeia ba jeneru kontinua akontese, liu –liu hasoru feto no labarik sira iha ita nia rain,” nia preokupa, bainhira koalia iha konferensia imprensa iha salaun ALFeLa Vila-verde, Dili. 

Kona ba vitima (feto) ne’ebe hetan nia mate isin iha tasi area Hera nian, nia dehan governu halot ona nia mate isin iha semiteriu Kakaulidun.

Enkuantu suspeitu ba kazu omisidio iha Suai polisia kaer tiha ona no agora iha hela prosesu investigasaun. 

Ba kazu iha Oe-Cusse, nia hateten agora dadaun vitima iha hela tratamentu tanba hetan kanek todan iha ulun, hasan tohar no polisia kaptura tiha ona suspeitu sira.

Ho akontesementu hirak ne’e, movimentu husu autor tribunais no ministerio publiku atu tau prioridade ba kazu hirak ne’e no aselera prosesu investigasaun, nune’e bele prevene labele repete tan no familia vitima sira hetan duni justisa ne’ebe justu. 

Entretantu tuir dadus husi organizasaun Asistensia Legal ba Feto no Labarik (ALFeLa) tinan 2010 to’o June 2016, konsege foo ona akompanhamentu legal ba kazu violensia hasoru feto no labarik hamutuk 518, kompostu husi 237 kazu abuzu seksual no 281 violasaun seksual.

Husi kazu 518 ne’e, 40% mak hetan ona desizaun final husi tribunal, enkuantu 60% sei iha prosesu legal. 

Iha sorin seluk, reprezentante husi Igreja Katolika, Pe. Juvito Rego konsidera ne’e problema seriu no presiza halo identifikasaun ba kauza, nune’e bele kombate. 

“Ita presiza identifika nia abut,” nia hateten.

Tuir nia, ema sira ne’ebe halo aktu violensia hirak ne’e tanba lakon ona konsiensia pekadu, sira hanoin hahalok sira ne’e la’os sala. 

“Tenke lei konvensional mak organiza ema sira ne’e ba prizaun Becora no Gleno, e labele husik deit,” nia koalia ho seriu.

Alende ne’e, nia mos sujere ba organizasaun feto sira atu halo sosializasaun no aprosimasaun ba mane sira, tanba mane mak violentu.

Entretantu reprezentante husi Igreja Hosana, Pe. Domingos Alves hateten atu prevene aktu violensia hasoru feto, iha asuntu lima mak presiza fo atensaun no haforsa. 

Nia dehan, asuntu lima ne’e mak hanesan haforsa familia, edukasaun formal, governu tenke taka situs pornografia no igreja mos presiza integra informasaun sira iha dotrina. 

“Review fila fali kurikulum eskola nian, tenke hatama mos informasaun balun kona ba seksual livre no esplika lolos ba estudante sira,” nia sujere.

Iha parte seluk Vise Prezidente Rede Feto Timor-Leste, Alzira Reis preokupa tebes ho situasaun ida ne’e, tanba violensia hasoru feto husi loron ba loron aumenta.

“Husu ba polisia unidade patrulamentu atu halo patrulha ba fatin publiku sira ne’ebe iha potensia akontese violensia hasoru feto,” nia sujere.

Organizasaun feto kondena maka’as aktu ida ne’e, tanba ne’e husu ba autoridade judicial sira atu fo pena ne’ebe todan ba suspeitu sira ne’e.

The Dili Weekly

Alegasaun Polisia Baku Jurnalista Tanba Hasai Fotografia

$
0
0

Timor-Leste Press Union kona ba alegasaun oknum polisia ne’ebe baku jornalista bainhira knar hasai fotografia iha fatin publiku, ne’e viola ona lei liberdade imprensa nian.

Liberdade imprensa no direitu jornalista atu halo kobertura ba eventu sira iha fatin publiku garante ona iha artigu 41 konstitusaun inklui mos iha lei komunikasuan sosial.

Sekretariu Jeral Timor-Leste Press Union (TLPU), Manuel Pinto konsidera alegasaun hasoru hahalok oknum Polisia Transito Nasional ne’ebe baku (basa) jornalista bainhira hala’o knar iha terenu ne’e viola ona liberdade imprensa iha rai laran.

Iha konstituisaun RDTL artigu 41 hatuur ona kona ba liberdade ba imprensa inklui mos iha lei komunikasaun sosial ne’ebe fo dalan ba jornalista sira livre halo atividade jornalistik nian iha fatin publiku.

“Hahalok ne’e viola ona liberdade imprensa ne’ebe mensiona iha lei inan konstituisaun artigu 41 ne’e,” Pinto lamentavel, iha Dili.

Jeronimo da Silva (Jornalista husi media Bisnis Timor) alega katak hetan basa husi oknum Polisia transito bainhira hasai fotografia ba atividade check point ne’ebe sira hala’o iha area Colmera nian, iha dia 25 Julhu 2016, tuku 12:20PM.

Tuir nia, oknum polisia transito labele tauk ate baku jornalista bainhira hasai fotografia ba sira nia atividade, sekuandu sira hala’o servisu ho lolos e nudar jornalista, livre atu halo kobertura ba atividades saida deit mak akontese iha fatin publiku.

“Se laiha sala ruma mak imi halo, tanba saida mak tenke inkomoda, ami laiha interese pesoal, ami defende interese publiku,” nia hateten.

Tanba ne’e, nia husu ba Komando Jeral Polisia Nasional Timor –Leste (PNTL) atu loke prosesu investigasaun ba oknum ne’ebe involve ona krimi ne’e.

Iha parte seluk reprezentante Asosiasaun Jornalista Timor-Leste (AJTL) Elisio Pinto, hateten prosesu investigasaun ba oknum ne’e tenke klean, no fo kastigu bazea ba aktu krimi ne’ebe nia komete ba.

Atu nune’e nia dehan, labele akontese hahalok hanesan iha futuru, polisia implementa lei no orden no halo prevensaun ba krimi, la’os involve iha krimi.

“Prosesu investigasaun tenke la’o, nune’e iha futuru labele akontese tan,” nia sujere.

Hatan ba kestaun ne’e Segundu Komandante Jeral Polisia Nasional Timor-Leste (PNTL), Komisario Faustino da Costa, husu ba jornalista sira atu labele hasai foto arbiru sein halo kordenasaun ho komandante tutela.

“La’os bandu jornalista atu labele hasai foto, bele hasai maibe tenke halo linha kordenasaun ida hodi nune’e komandante tutela bele iha konyesementu,” Komisario Costa sujere.

Tanba tuir nia, iha situasuan balun labele hasai fotografia, tanba dalaruma polisia hala’o hela servisu balun hasai tiha publika direitamente iha media sosial.

Konaba sala ou la sala hahalok oknum polisia ne’e, nia dehan prosesu investigasaun mak hatudu nia involve duni krimi ou la’e, se provas nia involve entaun tenke prosesa tuir lei ne’ebe iha.

Iha parte seluk Jornalista Jeronimo da Silva, la simu attitude nia alega oknum ne’ebe halo uluk aktu violensia hasoru nia antes husu.

“Hau haree sira halo hela check point, hau ba hasai foto ho intensaun halo berita katak polisia hala’o duni nia servisu check point, maibe derepente polisia ne’e la’o mai basa kedas hau, no mosu diskusaun no oknum ne’e konsege basa tan dala ida,” nia haktuir.

Hafoin ne’e, nia dehan oknum ne’e ho nia kolega sira konsege lori vitima ba komandante Polisia Investigasaun Kriminal Munisipiu Dili, wainhira to’o iha ne’eba komandante ne’e uza tan kartaun jornalista hisik iha vitima nia matan.

“Hau dehan hau jornalista entaun nia husu kartaun, e hau fo ba nia e depois nia uza fali kartaun ne’e hisik iha hau nia matan, depois nia dehan “o bele lori foto ne’e ba halo saida deit konforme o”,” nia haktuir.

Depois de ida ne’e, komandante PSIK entrega hikas kamera no telefone ne’ebe oknum ne’e konsege sita ba vitima.

The Dili Weekly

Utiliza Armas Fora de Servisu, Komando PNTL Husu Komunidade Hato’o Keixa

$
0
0

DILI, (ANTIL) Komandante Jeral PNTL, Komisariu Julio Hornay bolu atensaun ba komunidade atu hato’o keixa ba komando PNTL bainhira hare’e membru PNTL sira utiliza armas fora de servisu.

“Ba komunidade sira ne’ebe hare’e membru PNTL se dei’t mak utiliza armas fora de oras servisu hato’o keixa mai komando para ami loke prosesu,” Komisariu Julio Hornay hasai lia fuan hirak ne’e iha konferensia imprensa ne’ebe halao iha Kuartel Jeral F-FDTL, Fatuhada, Dili, Sabadu (27/08). Komisariu ne’e husu ohin ba oin ba komandante hotu-hotu iha PNTL laran atu kontrola armas ba nia membru sira.

“Tuir regras armas so bele uza iha oras servisu, fora servisu bandu utiliza armas. Membru sira viola sei simu konsikuensia, tamba ne’e husu bebeik ba komandu ida-idak atu kontrola armas, kuandu to’o oras sinku ba leten armas kompletu ona iha fatin lae,” Komisariu Julio apela. Medidas kontrola armas tenki rutina hodi evita mosu tentativa omesidu sira hanesan akontese iha Ainaro ba membru F-FDTL, Lasaro da Costa. Nia fo atensaun ba membru PNTL ne’ebe habrani a’an hodi uza armas ba iha festa no fatin sira ne’ebe la’os servisu nian, ne’e violasaun. - Jornalista: Manuel Pinto / Editor: Gantry Meilana

Insidenti Ainaro, Laos Problema Entre PNTL ho F-FDTL

$
0
0

DILI, (ANTIL) - Insidenti ou kazu ne’ebe mak akontese iha Ainaro, ne’ebe hakanek membru F-FDTL Lasaro Jose da Costa tamba hetan tiru hosi membru PNTL Munisipiu Ainaro laos problema entre instituisaun PNTL ho F-FDTL.

Ba jornalista sira iha konferensia imprensa, Komandante Jeral PNTL, Komisariu Julio Hornay hateten katak Komando Jeral Komando Jeral F-FDTL ho PNTL konsidera hanesan insidenti ne’ebe mak involve oknum PNTL nu’udar suspeitu no F-FDTL nu’udar vitima, lao’s insidenti entre instituisaun PNTL ho F-FDTL.

“Tamba ne’e, Komando PNTL foti medida kautelar hodi submete ba Tribunal Munisipiu Covalima ba primeiru interogatoriu, maibe antes’e hetan detensaun 72 oras,” esplika Komisariu Julio Hornay, Sabadu (27/08), iha Kuartel Jeral F-FDTL, Fatuhada, Dili.

Alende ida ne’e, parte disiplinar komando foti mos medida kauletar ba suspensaun preventiva, signifika membru refere dez-armadu no dez-fardade kedan hodi atende nia prosesu.

Ho dezisaun ne’ebe maka Komando PNTL hola ona liu hosi kolaborasaun servisu hamutuk ho Komando F-FDTL husu ba membru sira hosi instituisaun rua atu mantein servisu normal hodi asegura prestasaun servisu ba komunidade tomak no garante nafatin koordenasaun servisu iha terrenu. 

“Husu ba membru PNTL ho F-FDTL atu serve ita nia povu ho dignu tuir regras servisu, tama instituisaun la’os atu aproveita halo violasaun no tortura hanesan bandalismu, maibe tama instituisaun atu serve povu ho nasaun ida ne’ebe sosa ho ruin no ran,” Komisariu Julio alerta.

Kronolojia, Sexta (26/8) kalan iha expozisaun Ainaro akontese goza malu hosi pessoal F-FDTL ba iha membru Polisia ne’ebe fo seguransa expozisaun, ikus mai rezulta tiru hosi membru PNTL ba membru F-FDTL, Lasaro Jose da Costa hosi Komponente Tereste. - Jornalista: Manuel Pinto / Editor: Gantry Meilana  

Kazu Ainaro, PNTL Kondena Membru no Husu Deskulpa Ba F-FDTL no Família

$
0
0

DILI, (ANTIL) - Komando Polisia Nasional Timor-Leste (PNTL) husu deskulpa ba instituisaun F-FDTL no familia vitima membru F-FDTL, Lasaro Jose da Costa ne’ebe hetan tiru husi membru PNTL Minisipiu Ainaro, iha Sesta (26/08) kalan. Komandante Jeral PNTL, Komisariu Julio Hornay hatete, komandu sei hasai membru PNTL ne’ebe tiru membru F-FDTL, tanba komandu konsidera atuasaun ne’ebe mak nia membru komete grave.

“Nia (suspeitu) la serve atu servi instituisuan ne’e (PNTL), PNTL persiza ema ne’ebe serve ho dignu no profesional,” Komisariu Julio Hornau realsa iha konferensia imprensa ne’ebe halao iha Kuartel Jeral F-FDTL, Fatuhada – Dili, Sabadu (27/08). Tuir Komisariu Julio Hornay, membru ne’ebe la merese sai nu’udar polisia tenki hases hosi instituisaun atu nune’e instituisaun PNTL iha prestiziu ida ne’ebe mak di’ak no hetan konfinasa hosi povu no estadu. Insidenti ne’ebe mak akontese iha Ainaro, Komando Jeral F-FDTL ho PNTL jonsidera hanesan insidenti ne’ebe mak involve oknum PNTL nu’udar suspeitu no F-FDTL nu’udar vitima lao’s insidenti entre instituisaun PNTL ho F-FDTL.

Tamba ne’e, Komando PNTL foti medida kautelar hodi submete ba Tribunal Munisipiu Covalimaba primeiru interogatoriu, maibe antes’e hetan detensaun 72 oras. Aleinde ida ne’e parte disiplinar, komandu foti mos medida kautelar ba suspensaun preventiva signifika membru refere dezarmadu kedan, dezfardadu hodi atende nia prosesu. Ho dezisaun ne’ebe maka Komando PNTL hola ona liu hosi kolaborasaun servisu hamutuk ho Komando F-FDTL husu ba membru sira hosi instituisuan rua ne’e atu mantein servisu normal hodi asegura prestasaun servisu ba komunidade tomak no garante nafatin koordenasaun servisu iha terenu.

“Husu ba membru PNTL ho F-FDTL atu serve ita nia pobu ho dignu tuir regras servisu, tama instituisaun lao’s atu aproveita halo violasaun no tortura, hanesan bandalismu, maibe tama instituisaun atu serve povu no nasaun ida ne’ebe sosa ho ruin no ran,” Komisariu Julio alerta. Hodi dehan, instituisaun sei la lakon buat ida atu hasai nia membru sira ne’ebe la merese atu servisu iha instituisaun PNTL. Ba komandante sira ne’ebe nomiadu ona hahu ohin ba oin tenki brani foti medidas hasoru membru sira ne’ebe hatudu atetude bandalismu. Kronolojia Sexta (26/8) kalan iha expozisaun Ainaro akontese goza malu hosi pessoal F-FDTL ba iha membru Polisia ne’ebe fo seguransa expozisaun, ikus mai rezulta tiru hosi membru PNTL ba membru F-FDTL, Lasaro Jose da Costa hosi Komponente Tereste. Jornalista: Manuel Pinto / Editor: Gantry Meilana 

Foto: Júlio Hornay

Sobe para 278 número de mortos no sismo no centro de Itália

$
0
0

O último balanço provisório da Proteção Civil italiana dá conta de 278 mortos na sequência do terramoto de 6,2 graus na escala de Richter que atingiu na madrugada de quarta-feira o centro de Itália.

O anterior balanço provisório oficial dava conta de 267 vítimas mortais.

De acordo com os mesmos dados provisórios divulgados hoje, o forte abalo fez igualmente 388 feridos.

Ocorrido às 03:36 (02:36 em Lisboa) de quarta-feira, o sismo de magnitude 6,2 é um dos mais mortíferos dos últimos anos em Itália.

Na localidade de Amatrice, onde foi registado o maior número de vítimas mortais (218), as equipas de resgate continuavam as buscas de possíveis sobreviventes entre os escombros.

Em Arquata foram contabilizados 49 mortos, enquanto na zona de Accumoli morreram 11 pessoas, confirmou também a Proteção Civil italiana.

Desde que ocorreu o forte abalo foram resgatadas com vida 238 pessoas, precisou um porta-voz daquela entidade italiana.

A Proteção Civil italiana informou igualmente que instalou áreas de acolhimento para 3.600 pessoas em 44 locais e que estão envolvidos 6.581 efetivos nos trabalhos de resgate e de acolhimento dos desalojados.

A entidade italiana relatou ainda que até às 17:13 locais (16:13 em Lisboa) foram registados 1.059 movimentos sísmicos, dos quais 220 durante o dia de hoje. Dez destas réplicas registaram uma magnitude entre três e quatro graus na escala de Richter.

SCA // EL - Lusa

Campanha para impedir demolição de casa de estilo sino-português no sul da Tailândia

$
0
0

Phuket, Tailândia, 26 ago (Lusa) - As autoridades culturais de Phuket, no sul da Tailândia, lançaram uma campanha para impedir a demolição de uma mansão de estilo sino-português, noticiou hoje o jornal The Phuket News.

O apelo surgiu depois de o hospital Vachira de Phuket, proprietário da casa, ter anunciado que pretende demolir o edifício para alargar as instalações hospitalares.

"Quero que todos se juntem à campanha contra a demolição deste edifício sino-português, uma construção importante para Phuket", escreveu na quinta-feira na rede social Facebook Atsawin Auttatum, presidente do gabinete da cultura da cidade.

"O edifício tem quase 100 anos e é do estilo sino-português. Precisa de ser reparado e renovado, mas qualquer trabalho tem que ser aprovado pelo departamento de Belas-Artes", afirmou Thawatchai Thataisalsilp, arqueólogo do departamento de Belas-Artes do ministério da Cultura tailandês, após uma inspeção ao edifício.

O responsável acrescentou que "como proprietário, o hospital pode demolir a casa, mas como se trata de um edifício de interesse histórico seria uma violação da lei tailandesa sobre monumentos, antiguidades e museus".

Thawatchai Thataisalsilp indicou que um diretor-adjunto do departamento de Belas-Artes fará uma inspeção ao edifício no sábado.

Conhecida como "Boonphat Building", a mansão está rodeada de árvores de mogno plantadas no reinado de Rama VI, em 1917.

"Devemos proteger os locais históricos de Phuket", sublinhou Atsawin Auttatum, na mensagem no Facebook.

O explorador português Fernão Mendes Pinto, que chegou à Tailândia em 1545, foi um dos primeiros europeus a mencionar Phuket nos relatos das suas viagens.

Em 26 de dezembro de 2004, Phuket foi uma das zonas turísticas mais destruídas pelo maremoto de magnitude 9,1 na escala de Richter, que causou perto de 230 mil mortos em toda a Ásia e em alguns países africanos.

EJ // JMR - Lusa

Assembleia de Macau quer explicações sobre nova biblioteca de 100 milhões de euros

$
0
0

Macau, China, 26 ago (Lusa) -- A Assembleia Legislativa de Macau vai chamar o Governo, no início da próxima sessão, em outubro, para que este explique o elevado orçamento da nova Biblioteca Central, estimado em cerca de 100 milhões de euros.

"O Governo pode ser convidado à Assembleia para explicar pormenores [de um projeto]. E isso pode acontecer com a biblioteca", começou por dizer Ho Iat Seng, presidente da Assembleia, durante o balanço anual dos trabalhos do hemiciclo. Instado a confirmar se tal sessão de apresentação do projeto vai de facto acontecer, Ho assentiu: "Sim, se for confirmado o projeto. Não temos elementos [suficientes], precisamos de uma sessão de apresentação".

A Biblioteca Central, que irá ocupar o edifício do antigo tribunal, no coração da cidade, vai custar pelo menos 900 milhões de patacas (quase 100 milhões de euros), segundo confirmou o Instituto Cultural esta semana, sendo que o valor inclui apenas a construção.

Ho Iat Seng admite que o valor da biblioteca -- que deve incluir uma livraria, uma loja de produtos criativos e um café-galeria, entre outras valências --, pode ser elevado: "Podemos discutir se o orçamento é muito avultado ou não. Devemos ver se deve ser gasto tanto dinheiro numa biblioteca, quantos utentes [vai servir]. Vai ter cafés para quê? Já temos as ruas repletas de cafés. Um sítio para servir bebidas, sim, mas nada luxuoso".

O presidente da Assembleia defende ainda que a biblioteca se deve focar em "livros com maior tecnicidade" ou valor elevado, já que os "livros normais" se "vendem em qualquer sítio" e "muita coisa se encontra online".

Durante o balanço dos trabalhos da Assembleia, Ho Iat Seng foi questionado sobre a abertura das reuniões das comissões à comunicação social, de modo a evitar frequentes contradições entre aquilo que deputados e membros do Governo alegadamente dizem à porta fechada e aquilo que o presidente da comissão transmite aos jornalistas.

Ho mostrou-se recetivo mas sublinhou que o regimento da Assembleia define que as comissões decorrem normalmente à porta fechada, apesar de não impedir que sejam abertas se os deputados assim o quiserem. "Vou falar com os presidentes das comissões para saber se algumas reuniões podem decorrer à porta aberta, creio que há margem para isso (...) mas não posso obrigar", disse.

Ho Iat Seng, frequentemente apontado como possível futuro líder do Governo, afastou definitivamente a possibilidade: "Não vou ser chefe do Executivo, não tenho feitio ou postura. Uma pessoa deve conhecer-se bem, e a idade também não permite".

O presidente da Assembleia foi ainda instado a pronunciar-se sobre a saída da Uber de Macau, alegadamente a 09 de setembro devido ao elevado valor das multas que acumulou em menos de um ano de operações.

Ho admitiu que a população entende que "o serviço dos táxis não é bem prestado" e que utilizar a Uber, apesar de ilegal, é "cómodo", mas lembrou que os taxistas estão "devidamente licenciados e com seguro". "Quando houver problemas, quem assume a responsabilidade?", questionou.

"Não posso ter um duplo critério para quando dá jeito", concluiu.

ISG // JMR - Lusa

Dúvidas sobre lei de Terras em Macau levam assembleia a ouvir mais de 40 horas de gravações

$
0
0

Macau, China, 26 ago (Lusa) -- A Assembleia de Macau vai ouvir gravações de 43 reuniões da comissão que analisou a lei de Terras, para resolver dúvidas sobre o controverso diploma, que sustenta a vaga de recuperação de terrenos que o Governo tem realizado.

"Os trabalhos estão a decorrer, mas vai ser [um processo] muito longo, [vamos] ouvir 43 reuniões da lei de Terras", disse hoje Ho Iat Seng, presidente da Assembleia Legislativa (AL), durante o balanço anual dos trabalhos do hemiciclo.

Em causa está um pedido entregue pelo deputado Gabriel Tong, nomeado pelo chefe do Executivo, acerca desta lei, aprovada em 2013 e que veio fixar regras mais apertadas para aproveitamento de um terreno, que caso não aconteça dentro do prazo é revertido para a Administração.

O diploma tem sustentado uma série de controversas recuperações de parcelas. Tong anunciou, em julho, a intenção de apresentar o que chamou uma clarificação de um artigo da lei, de modo a permitir prolongações dos prazos quando a culpa do não aproveitamento não é do concessionário.

No entanto, a Assembleia considerou que a iniciativa do deputado consistia numa proposta de alteração à lei e, para isso, teria de contar com o consentimento do chefe do Executivo, dado que se trata de um tema de interesse público. Se fosse apenas uma norma interpretativa, tal não era necessário.

O diploma não entrou, portanto, na AL, mas Tong, jurista de profissão, não desistiu, informou hoje Ho Iat Seng.

"Ele tem o seu ponto de vista, a assessoria da AL tem outro. Têm de nos dar tempo. A assessoria entende que se trata de uma inovação e não interpretação (...), precisava do consentimento do chefe do Executivo. Só posso diligenciar para as audições das reuniões da comissão, mas não me parece que haja muita discrepância entre o que foi discutido e o que está na lei", disse o presidente da AL.

O tema dos terrenos -- tanto a sua recuperação como permutas que geraram dívidas -- é, admitiu, "um tema muito quente", tendo até gerado uma queixa, na quinta-feira, ao Comissariado contra a Corrupção, mas Ho considera que os deputados que analisaram esta pasta fizeram o seu trabalho.

"Apresentámos as nossas opiniões numa vertente de fiscalização, não somos uma entidade julgadora", indicou.

Olhando para a próxima sessão, que começa em outubro, Ho manifestou preocupação com a produção legislativa, já que vão transitar dez diplomas.

"Se na terceira sessão não conseguimos produzir muito, na quarta não vamos conseguir fazer mais, até porque muitos deputados vão estar a preparar-se para as eleições. Esse, para mim, é o maior desafio", afirmou.

Entre outubro de 2015 e agosto deste ano, a AL de Macau aprovou nove leis, incluindo a do combate à violência doméstica, proteção dos animais e erro médico. Foram admitidos quatro projetos de deputados, incluindo um para uma lei sindical, todos chumbados. Já dos dez pedidos de debates de interesse público, apenas seis foram admitidos.

A assiduidade dos deputados nos plenários foi de 94% e nas comissões de 84%. Apesar da frequência elevada, alguns deputados estiveram frequentemente ausentes. Vítor Kwan, eleito por sufrágio indireto, esteve presente em 32 dos 42 plenários e compareceu apenas uma vez nas reuniões das comissões que integra.

"Não posso obrigar os deputados a participar nas reuniões. Nos plenários, como são transmitidos na televisão, é melhor, mas nas comissões é pior", comentou Ho.

ISG // EL - Lusa

ATLETAS KEMPO 77 SEI HARAME GMT DILI

$
0
0

Federasaun Shorinji Kempo Timor Leste (FSK-TL), ohin Sesta 25/08/2016 hala’o kampionatu Nasional étapa-V ho objetivu buka fini kualidade hodi prepara ba eventu Internasional.

Tuir dadus ne’ebé Jornalista JNDiário assesu husi administrasaun FSK-TL, Kampionatu Nasional mak sei hala’o no harame eis-jinajiu Dili (Gedung Matahari Terbit) durante loron 26 – 27/08 ne’e, involve atletas mai husi Munisipiu Bobonaro ho nia atleta nain 18, Lautém ho nia atleta 20, Baucau ho nia atleta 19 nomos Dili nudar capital Timor Leste ho nia atleta 20, enkuantu ho nia total atletas hamutuk nain 77.

Iha eis-jinajiu Dili, Kinta (25/08), entrevista Jornalista sira ho presidente komisaun organizadora, Rui Cardoso hateten, tinan-tinan federasaun halo kampionatu Nasional, i tinan 2016 ida ne’e federasaun involve deit atleta junir tuir ida-idak ninia klasse no kategoria.

Presidente komisaun informa liu tan katak, konabá preparasaun enjeralmente kuaze pronto ona,.. i bele dehan 99% tanba ekipa komisaun organizadora halo ninia servisu fulan rua liu ba ne’e, entaun espera que buat sei la’o diak no sussesu tuir tarjetu ne’ebé mehi ona.

Atleta sira ne’e sei compete tuir klase mane ho nia kategoria mak 50 Kg, 55 Kg, 60 Kg no 65 Kg. enkuantu klase feto mos ho nia kategoria mak 54 Kg, 51 Kg no 48 Kg, relata presidente komisaun.

Konaba premiu, manan nain primeiru sei hetan U$ 100.00 ho medalha emas, manan nain segundu sei hetan U$ 75.00 ho medalha perak no manan nain terseiru U$ 50.00, husi manan sira ne’e hotu-hotu sei hetan sertifikadu apresiasaun. Enkuantu presidente komisaun ne’e dehan kampionatu nasional ne’e realize tanba hetan apoiu finanseiru (presidente komisaun la temi sai total orsamentu) husi Governu liu husi Sekretária Estadu ba Juventude no Desportu (SEJD), relata presidente komisaun organizadora.

Iha fatin hanesan, atleta husi Munisipiu Bobonaro Jefrianos Herug hateten, prontu atu compete ho nia adversariu sé deit tanba halo ona preparasaun ne’ebé másimu ona.

“Haree husi preparasaun ne’ebé mak durante hau halo, fiar katak bele ganha ka bele manan hodi okupa primeiru lugar iha eventu kampionatu ne’e.” optimista Nia. Ito

Jornal Nacional

PRADET HARUKA KLIENTE MORAS MENTAL BA LAKLUBAR

$
0
0

Organizasaun Non Govermental (ONG) Pradet Timor-Leste haruka klienta moras mental feto ida ho inisial D.M ( 22 ) husi suku Kailako, Municipiu Maliana ba iha fatin internamentu São João de Deus Laklubar.

Tuir Staff Programa ba moras mental (PAMM), Maria Isabel de Dues katak, durante ne’e Pradet servisu hamutuk ho Case maneger  entaun banhira case manager sira hetan kliente moras mental ne’ebe ho kondisaun agresivu pradet ba foti refere ba fatin temporariu ba ema moras mental iha Laklubar.

”Durante ne’e ami pradet servisu hamutuk ho case manager entaun banhira sira hetan maluk moras mental sira  ne’ebe ho kondisaun agresiu tebes ,case manager telpon mai ami depois ami ho kareta ba tula direita iha klinte nia hela fatin hodi ba iha laklubar para hela iha neba hodi hetan tratamentu diak liu tan  “ informa  Maria Isabel  de Dues ba JN- Diario iha nia servisu fatin Pradet Bidau Toko Baru Dili, Kinta ( 25/8/16).

Tantu kliente moras mental sira ba hela iha Laklubar durante fulan tolu deit labele liu husi ne’e tanba fatin iha ne’eba lasufsenti.

“kliente sira ne’e ami haruka ba iha laklubar fulan tolu deit tanba fatin neba lasufsenti entaun to’o fulan tolu ona case manager telepon mai ami ba foti entrega fai ba familia klinte iha sira nia hela fatin depois mak kontinua halo tratamentu ba aimoruk” nia dehan
Iha parte seluk, Candido Pedro nudar aman husi kliente Moras mental D.M,  senti kontente tanba organizasaun pradet ho case Maneger sira bele ajuda nia oan hodi ba fatin laklubar atu fo tratamentu ba nia oan tanba nia oan hetan moras mental durante tinan tolu ona maibe laiha ema ida mak ajuda.

“Hua senti kontente tanba pradet sir abele ajuda ba foti hau nia oan hodi ba iha laklubar ba hela iha neba asesu ba tratamentu tanba durante ne’e hau nia oan hetan moras mental ne’e kuaze tinan tolu ona maibe laiha ema ida mak fo dala mai ami familia atu buka fatin fo tratamentu bah au nia oan “ katak nia  car

Jornal Nacional

Governo Filipino e rebeldes comunistas acordam prolongar trégua -- Noruega

$
0
0

O governo filipino e os rebeldes comunistas concordaram em prolongar, por tempo indefinido, a trégua decretada no quadro das conversações de paz para pôr termo ao conflito de quase meio século, anunciou hoje a Noruega.

"Os representantes do governo filipino e do movimento comunista Frente Democrática Nacional (NDF) vão assinar a 26 de agosto, às 11:00 (10:00 em Lisboa), uma declaração conjunta na qual as duas partes se comprometem com tréguas unilaterais sem limites temporais", revelou em comunicado a diplomacia norueguesa, que desempenha um papel de mediador.

O governo filipino e os rebeldes comunistas iniciaram na segunda-feira, em Oslo, negociações com vista a cessar uma das mais antigas insurreições de Ásia.

Como prelúdio da retoma das conversações, as duas partes decidiram declarar provisoriamente tréguas unilaterais.

Contudo, o cessar-fogo dos comunistas deveria expirar no sábado.

Num clima facilitado pela eleição, em maio, do Presidente Rodrigo Duterte, que fez da retoma do diálogo com os comunistas uma prioridade, o governo filipino e os rebeldes fixaram, segundo Manila, o objetivo de chegar a um acordo de paz dentro de um ano.

Para acelerar o processo, escolheram discutir, em simultâneo, ao contrário do que sucedeu em tentativas anteriores, os diferentes dossiês que faltam negociar: reformas socioeconómicas, reformas políticas e constitucionais e o fim das hostilidades.

Fundado em dezembro de 1968, o Partido Comunista das Filipinas -- dirigido pela NDF -- lançou três meses mais tarde uma rebelião em resultado da qual foram mortas até hoje, pelo menos, 30 mil pessoas, segundo estimativas oficiais.

O Novo Exército do Povo, o seu braço armado, conta atualmente com cerca de 4.000 membros, contra 26.000 na década de 1980.

A guerrilha beneficia do apoio da população mais pobre das zonas rurais do país e é acusada de matar com frequência membros das forças de segurança, assim como de práticas de extorsão junto de empresas locais.

Em 2010, o Presidente anterior, Benigno Aquino, começou por lançar conversações de paz, que abandonou três anos mais tarde, acusando a rebelião de falta de sinceridade. Os comunistas reclamaram então a libertação de todos os seus membros presos, o que o Governo recusou.

Duterte, que iniciou funções no passado dia 30 de junho, e conta com o líder comunista exilado, Jose Maria Sison, entre os seus amigos, propôs já libertar alguns prisioneiros políticos.

DM (APL/FV) // JPS - Lusa

Vulcão indonésio Sinabung expele coluna de fumo e cinzas até 3 km de altura

$
0
0

Banguecoque, 27 ago (Lusa) -- O vulcão Sinabung, um dos mais ativos da ilha indonésia de Samatra, expeliu fumo e cinzas até mais de três quilómetros de distância da cratera, levando o exército a preparar uma eventual evacuação das aldeias próximas, informam hoje os 'media' locais.

As autoridades encerraram o acesso das duas principais vias à zona, catalogada como vermelha devido ao perigo, e poderão iniciar a evacuação de pelo menos cinco povoações que ficam no sopé do monte.

"Vamos continuar a lembrar e retirar as pessoas que estejam dentro da zona vermelha", disse o comandante da estação do Monte Sinabung, Agustatius Sitepu, ao portal de notícias Tempo.

O Sinabung despertou pela primeira vez em agosto de 2010 depois de ter passado 400 anos adormecido.

Desde setembro de 2013 tem mostrado uma atividade incessante.

Anteriores erupções vulcânicas provocaram problemas no tráfego aéreo da região e causaram vítimas mortais.

Em maio último, pelo menos sete pessoas morreram, enquanto em fevereiro foram contabilizadas 16 vítimas mortais devido a uma forte erupção que obrigou à retirada de 14 mil pessoas.

A Indonésia assenta sobre o chamado Anel de Fogo do Pacífico, uma área de grande atividade sísmica e vulcânica, albergando mais de 400 vulcões, dos quais pelo menos 129 continuam ativos e 65 são qualificados como perigosos, incluindo o Sinabung.

DM // DM - Lusa

Hong Kong rejista kazu virus dahuluk

$
0
0

Autoridade sira saúde Hong Kong nian konfirma ohin kazu infesaun hosi vírus Zika dahulul, iha feto ida ho tinan 38 ne’ebé foin lalais hala’o viajen ba Caraíbas. 

Tuir jornál South China Morning Post, pasiente ne’e estável hela, iha sala izolamentu ida iha United Christian Hospital, iha Kwun Tong.

Tuir autoridade sira saúde nian, susuk tata feto ne’e durante nia viajen.

To’o agora, iha Xina kontinentál rejista kazu Zika importadu 22 – na’in hitu hosi sira ne’e liuhosi Hong Kong bainhira fila hosi Amérika Súl, haktuir jornál ne’e.

Tranzmite hosi susuk 'Aedes aegypti', Zika mosu iha Brazil besik tinan rua ona no hahú hosi ne’ebá espalla ho lais iha nasaun no parte emisfériu súl.

To’o momentu ne’e, preokupa maka’as liu ba perigu ne’ebé Zika reprezenta ba inan isin-rua sira no bebé iha isin, tanba mosu iha ligasaun ho problema konjénitu bainhira akontese infesaun iha inan isin-rua sira, liuliu mikrosefalia no síndrome Guillain-Barré, moras autoimune.

SAPO TL ho Lusa
Viewing all 15974 articles
Browse latest View live


<script src="https://jsc.adskeeper.com/r/s/rssing.com.1596347.js" async> </script>