Polisia Tranzitu (poltraz) Distritu Dili, konsege prende ona kareta Estadu hamutuk 26 no motor 18 iha Sabadu semana kotuk, tanba kareta Estadu sira ne’e, Funsináriu Públiku uza hodi tula sira nia familia hala’o atividades iha loron Sabadu no Dominggu.
Inspector Polisa Komandante Tranzitu Distritu Dili, Matias da Silva informa, tuir Polisia Tranzitu nia observasaun durante ne’e, kareta Estadu sira ne’ebé halo sirkulasaun iha loron Sabadu no Dominggu, barak liu taxi. Tanba ida ne’e mak Komando Polisia halo relatoriu ba Patrimonio Estadu hodi halo planu para redus sira nia sirkulasaun iha loron Sabadu no Dominggu.
“Komesa iha semana kotuk Sabadu (27/6), ami prende kareta hamutuk 23, no motor 10 hodi intrega ba Patrimonio Estadu no agora ami prende tan kareta 3 no motor 5,”informa Matias da Silva ba jornalista sira iha Mandarin Dili, Sabadu (04/7), hafoin prende kareta Estadu sira ne’e.
Matias dehan, tuir Lei númeru 8/2003 ninian, kona-ba sirkulasaun viatura Governu nian,komesa husi Sesta lokraik to’o Segunda dader, labele halo sirkulasaun.
Tanba ne’e maka, komesa iha semana kotuk Polisia Tranzitu Dili halo operasaun ka cek point ba kareta Estadu, hodi labele halo sirkulasaun iha loron Sabadu no Dominggu.
Nia hatutan, ba Kareta Estadu ne’ebé mak uza gia de marca mak foin bele halo sirkulasaun hodi hala’o servisu, maibé sira ne’ebé mak laiha, sei prende hotu hodi ba tau iha patrimonio Estadu.
“Maibé via de marca ne’e mós, tenke ho objetivu atu halo servisu, la’os via de marca atu uza fali ba privadu, hanesan tula fen oan ba pasiar, tula sasan halo viazen, ida ne’e lei la premiti atu sira uza kareta Estadu ba sira nia privadu iha loron Sabadu no Dominggu,”informa Matias.
Nia hatutan, Polisia simu ona orientasaun husi Primeiru Ministru Rui Maria de Araújo atu halo operasaun no prende hotu kareta Estadu sira ne’ebé mak halo operasaun iha loron Sabadu no Dominggu.
Nia informa, tuir planu ne’ebé polisia simu husi Governu, sira sei halo cek point ka operasaun ba kareta Estadu atu labele halo operasaun iha Sabadu no Dominggu ne’e, fulan ida dala rua.
“Maibé tuir relatoriu ne’ebé ami hato’o ba ita nia Ministra Finansas hodi ba deskuti iha Konsellu Ministru ne’e, press fila fali mai ami, tanba ne’e ma kami tenke hala’o tuir,”katak nia.
Nia esklarese, kareta Estadu sira ne’ebé polisia prende ona ne’e, la priense hotu kriteria ne’ebé mak tau ona iha kareta Estadu hotu, hanesan sapa kareta nian, sira hasai tiha, no gia de marca laiha atu esklarese ba polisia katak, sira sai ho kareta Estadu iha loron Sabadu no Dominggu ne’e atu ba ne’ebé.
“Orientasaun ne’ebé ma kami simu husi Primeiru Ministru ne’e, dokumentus kareta Estadu nian hotu tenke kompletu, sapa tenke iha, no gia de marca mós tenke iha,”katak nia.
Nia haktuir, kareta Estadu ne’ebé sira prende ne’e, ema sira ne’ebé lori, sei selu fali multa ba Estadu mak foin bele foti fali, kuandu la selu, entaun kareta sira ne’e sei para deit iha Patrimonio Estadu.
Nia dehan, to’o agora kareta sira ne’e balu sei tau hela iha Patrimonio Estadu ne’eba, maibé balu kumpri ona ba selu multa hodi hasai fali kareta Estadu ne’ebé mak sira uza.
Nia esplika, bazeia ba lei kodigu estrada númeru 6/2003, ema sira ne’e kontra ona lei autoridade ninian, entaun kona-ba multa ninian, Diresaun Transporte I Komunikasaun ninia mak sei determina. Kareta ho motor Estadu sei selu multa hanesan deit, tanba lei autoridade ne’e ida deit.
“Sira ba selu iha DNTT ne’eba, depois lori fali invoice mai, polisia mak bele hasai kareta ne’e. kareta bai-bain ne’e, ema selu US$ 22 dolar, kona-ba kareta Estadu nian lahatene selu hira,”tenik nia.
Nia dehan, durante sira prende kareta Estadu sira ne’e, funsionáriu públiku sira ne’ebé uza kareta ne’e, nunka atu halo reasaun hasoru polisia, bainhira polisia prende.
Iha parte seluk, Responsável Ekipa Konjunta husi Patrimónia Estadu, Cipriano do Rosario Pereira mós informa, check point ba viaturas Estadu nian kontinuasaun husi semana kotuk liu ba.
Ekipa konjunta pasa revista ba viaturas Estadu ne’e kompostu husi Komando PNTL Distritu Dili liu husi Polísia Tranzitu, Ministériu Obras Públikas,), Transporte no Telekomunikasaun (MOPTK) liu husi Diresaun Nasionál Transporte Terestre (DNTT) ho Ministériu Finansas liu husi Diresaun Nasionál Jestaun Fornesementu Patrimóniu Estadu (DNJFPE).
Pasa revista ne’e rasik bazeia ba dekretu lei númeru 8/2003 ne’ebé koalia kona-ba utilizasaun no distribuisaun viaturas Estadu nian hanesan karreta ho motor.
Husi dekretu lei númeru 8/2003 ne’e hatete katak fó sansaun, fó eskrita, maibé funsionáriu ida komete dala tolu, entaun ministériu tenke fó sansaun forte, funsionáriu ne’e labele lori tan motor ka karreta Estadu nian.
Nune’e mós nia esplika, bazeia ba sirkulár Governu ninian númeru 3/2009 kona-ba ulitizasaun karreta Estadu iha loron Sábadu to’o Dominggu i feriadu.
“Dekretu lei no sirkulár Governu inklui kodigu estrada ne’e hatete katak, karreta Estadu, motor Estadu Sexta lorokraik tenke para hotu iha office ida-idak. Sé sira ne’ebé uza karreta fila ba uma, tenke hetan autorizasaun husi ministériu ka instituisaun relevante, kuandu laiha autorizasaun ami prende,” informa Responsável Ekipa Konjunta husi Patrimónia Cipriano do Rosario Pereira ba jornalista sira, iha Fomento Mandarin, Sábadu (04/06).
Maibé Nia esklarese, autorizasaun ne’e tenke kondis ho funsaun ba fatin ne’ebé tenke ho objetivu klaru. Nia fó ezemplu, Diretór Jerál sira bele la’o livre, maibé tenke la’o ho funsaun, ka guia de marcha.
“Maibé Diretór Jerál sira la’o tula ho Fen ho Oan ou tula fali sasan seluk iha karreta laran, ne’e la’os funsaun, entaun ami prende, mas ba funsionáriu bai-bain tenke hetan autorizasaun,” afirma Cipriano.
Bainhira prende tiha motor ka karreta sei lori ba Polísia Tranzitu Dili nian, sei fó aplika multa, sei selu ba DNTT. No bainhira DNTT fó tiha invoice pagamentu hafoin lori ba patrimóniu Estadu, no ikus liu patrimóniu Estadu mak sei devolve fali karreta ka motor ne’ebé mak iha.
Maibé ulitizadór karreta ka motor sei la ba foti motor ka karreta iha patrimóniu Estadu, mas Xefe Departamentu husi ministériu relevante mak bele ba foti ho deklarasaun.
“Prosesu selu multa ne’e iha diferensia, minimu liu $25 dollar, maximu liu mak $180 dollar, kuandu SIM laiha tan sei kumpri tan 72 jam, motor ho karreta ne’e hanesan de’it, maibé kumforme nia tipu pelanggaran ne’e,”relata Cipriano.
Nia haktuir, objetivu fundamentu husi pasa revista ne’e hodi kontrola movimentu viaturas Estadu nian, tanba karreta Estadu ne’ebé halo sirkulasaun iha Dili laran, liu fali movimentu taxi.
“Check point ida ne’e, ami sei kontinua nafatin to’o ami nia target ne’e atinje saida mak planu VI Governu nian katak viaturas Estadu nian tenke uza tuir nesesidades, labele uza ba interese privadu,”tenik nia.
Cipriano dehan, check point ne’e mós bazeia ba kontribuisaun husi Sosiedade Sivíl sira nia observasaun katak, karreta Estadu nian sirkula barak liu kompara ho movimentu taxi.
“Ami nia ekipa halo iha fatin tolu, iha iha SEROJA, ida iha Mandarin, no ida iha Tasi Tolu. Durante ami pasa revista iha evidensia katak motor balun ami prende tanba funsionáriu ne’e nia oan mak lori, maibé SIM laiha tan,”informa Cipriano.cos
Diário Nacional 15-7-6
