Membru Parlamentu Nasional nudar povu nia reprezentante iha uma fukun, presiza rona povu nia aspirasaun, atu bele halo revizaun ba Lei pensaun vitalisia iha tempu badak nia laran.
“Ita haree didin lolon sira iha Dili laran ema hakerek dehan, “abaixo” pensaun vitalisia, estudantes universitariu sira, ONG’s nasionais no povu sira iha aldeia, suku, postu administrativu to’o munisipiu levanta ba Prezidenti Republika (PR), Taur Matan Ruak, liu husi dialogu komunitaria durante ne’e, kestiona maka’as pensaun vitalisia. Ne’e, razuavel tebes tanba ita nia povu sei moris iha defisil nia laran, seidauk tan ho krizi ekonomia mundial ne’ebe afeta ba rai barak inklui ita Timor Leste,” hateten Dosente Fakuldade Sosial Politika Universidade Nasional Timor Lorosae (UNTL), Julio Tomas Pinto, wainhira dada lia ho JNDiário iha Dili, Tersa (01/9/2015).
Sekretariu Estadu Defeza iha IV to’o V Governu Konstitusional ne’e argumenta katak, Parlamentu Nasional ho eis titulares sira tenke haree situasaun ohin loron ho honestidade. Basa, ho krize ekonomia mundial no povu Timor nia moris ne’ebe sei susar tebes ne’e, presiza duni iha revizaun ba lei pensaun vitaliasia. La signifika tenke halakon kedas pensaun vitalisia ba eis titulares sira, maibe presiza halo reduzaun, atu nune’e, osan oituan ne’ebe iha bele transfere fali ba Estadu hodi utiliza ba povu nia interese.
Durante ne’e eis titulares sira, kompostu husi membru PN, membru Governu (Ministru ho Sekretariu Estadu), maske la servisu ona, maibe iha direitu ba pensaun vitalisia entre US$ 1.500,00-US$ 1.750, 00 kada fulan ba ema ida.
“Hau hanoin PN presiza ona haree atu bele rona povu nia aspirasaun atu redus pensaun vitalisia ba eis deputadus ho eis membru Governu sira sira,” hateten Julio Tomas Pinto, eis Secretariu Estadu Defeza ne’ebe dau-daun ne’e mos simu hela pensaun vitalisia.
Julio fo exemplu kmanek ida, foin lalais ne’e, veternus lubuk ida ne’ebe ativa iha Instituisaun F-FDTL tama reforma ho sira nia pensaun 75% husi sira nia salariu baziku tuir estatutu forsas armada nian. Ho nune’e, veteranus reformadu sira ne’e la simu sira nia salariu 100%, maibe eis membru Governu ho eis Deputadus sira simu 100% husi salariu baziku.
Ida ne’e la razuavel tanba ne’e, Julio Pinto afirma katak, PN tenke iha sensibilidade ba aspirasaun povu nian. Nia argumenta katak, iha nasaun barak, Estadu fo duni pensaun ba eis membru Governu ho eis Deputadu sira, maibe la’os hanesan Timor nian ne’ebe fo kedas 100% husi salariu baziku.
“Ita la priense ona ita nia mandatu iha ezekutivu ho legislativu, maka ita kontinua hetan fali pensaun 100% husi ita nia salariu baziku, fulan-fulan, ne’e la dun tama iha ema barak nia rasasinu, sa tan ho ita nia povu ne’ebe sei moris iha susar laran. Diak liu, ita hotu tenke honestu para redus tiha pensaun vitalisia ne’e,” hateten Julio Pinto.
Hanesan ema ne’ebe simu mos pensaun vitalisia, Julio Pinto, sente moe tanba ne’e husu ba PN atu bele halo mos sondazen ida ba ema sira ne’ebe simu pensaun vitalisia sira hakarak kona-ba redus pensaun vitalisia.
“Hau fiar katak maioria ami sira simu pensaun vitalisia ne’e mos aseita atu redus tiha pensaun vitalisia. Hau mos hanoin, tempu ona atu simu povu nia aspirasaun. La bele besik ona eleisaun maka ita tuun ba halo kampanha eleitoral hodi promete buat mesak furak mas ita bosok maka barak,” hateten Julio Pinto.
Julio Pinto esplika katak, pensaun vitalisia ne’e hanesan motivasaun no ondra ida ba eis membru Governu ho eis Deputadu sira, maibe lolos ne’e la presiza sukat ho osan.
“Hau konkorda tenke iha ondra ida duni ba eis Deputadu ho eis membru Governu sira, maibe la presiza fo kedas 100% husi salariu baziku. Diak liu ba ita maka redus. Ita la bele goza demais ho povu ne’ebe sei moris terus hela ne’e,” hateten Julio Pinto.
Nia fiar katak, ohin loron, eis Deputadus ho eis membru Governu sira nia moris ohin loron diak ona kompara ho povu sira. tan a ne’e, diak liu uza konsensia moral para redus on pensaun vitalisia.
Julio Pinto haktuir dehan, nia rona direitamente husi eis titulares Mari Alkatiri katak, inisiu kria pensaun vitalisia ne’e atu ba deit eis membru Asembleia Konstituante sira tanba halo ona Konstituisaun, maibe pensaun vitalisia ne’e la’o too fali ohin loron hanesan direitu absoluta ida ba eis titulares sira.
Tuir Julio Pinto, pensaun vitalisia ne’e hanesan direitu ida ba eis membru Governu ho eis Deputadus sira, maibe tenke ekelibriu ho kondisaun povu nia moris. La justu kuandu tenke simu 100% husi salariu baziku.
“Ita nia maluk sira servisu maka’as iha Governu no ita la servisu ona iha Governu maka simu osan hanesan fali ho ema sira ne’ebe ativu servisu ne’e la justu. Tanba ne’e, hau fiar katak, hau nia maluk sira ne’ebe la’os ona membru Governu mos iha honestidade hodi aseita redus pensaun vitalisiree ona. Tanba ne’e, PN tenke haree ona atu halo revizaun ba lei pensaun vitalisia ne’e,” hateten Julio Pinto.
Julio fiar katak, povu ne’e maduru tebes akompanhia situasaun politika rai laran. Povu hatene no hateke hetan ona, se maka halo politika mos no se maka halo politika bosok hodi la rona povu nia aspirasaun. Tanba ne’e, diak liu maka ho pensamentu Estadu no interese nasional, halo ona reduzaun ba pensaun vitalisia. mia
Jornal Nacional