Cornelio da Conceicao Gama “L-7” reprezenta familia saudozu Paulino Gama “Mauk Moruk” ejije ba Estado Timor Leste atu responsabiliza ba aktu forsa Empenhamentu Operasaun Conjunta (EOC) ne’ebe tiru mate MM semana kotuk ne’e iha postu Administrativu Venilale, Municipiu Baucau ne’e viola Konstituisaun RDTL.
Eis gerilheiru komandante L-7 afirma, tuir lolos F-FDTL ho PNTL nudar lutu nasaun no seguransa ba nia povu labele uja kroat hakotu ninia povu ninia vida rasik.
L-7 espresa ninia sentimentu nudar maun husi matebian saudozu MM hateten, enkuantu iha tempu funu ba libertasaun Timor Leste funu nain sira iha ailaran hanoin malu, wainhira atu han aifarina no fehuk pedasuk sempre fahe ba malu no han hamutuk, maibe iha tempu ukun an fila oho malu fali.
“Se halo hanesan ne’e ami sentimentu laiha, demokrasia dehan hanesan ne’e, tenke respeitu povu. Mas demokratiku ukun nain hira iha ne’eba ne’e Xanana, Taur no Lere hakotu fali Mauk nia vida. Sira mai husi ai laran mak hakotu vida ba malu, ne’e laos vila laran mak hakotu sira nia vida. Uluk han aifarina pedasuk hamutuk, fehuk pedasuk han hamutuk, mas funu hotu tiha Mauk mai husi Holanda seidauk hetan $ 1 cent ida seidauk servisu ba nasaun ida, maibe eksein ida mos seidauk sira oho tiha ona. Estado sala kontra Lei Konstituisaun nian mak, ida krime, ida violensia, ida manobralizasaun e ida hakarak hakotu povu nia distinu. E uluk iha tempu funu ami respeitu povu hanesan Maromak e respeitu hanesan selu osan mean,”ho lian maka’as nakonu ho triste L-7 koalia ba Jornalistas sira liu husi konfrensia imprensa Segunda (10/8) iha rezidensia Metiaut-Dili.
Marka prezensa iha konfrensia imprensa ne’e kompostu husi, maun husi matebian saudozu L-7, advogadu MM Paulo Remedios, sekertariu jeral KRM, Angela Freitas inklui familia matebian MM, tantu konfrensia imprensa ne’e mos husi media nasional no internasional.
Familia saudozu MM ho laran triste no lamenta tebes Parlamentu Nasional ne’ebe hasai rezolusaun hodi fo dalan ba forsa hodi halo operasaun konjunta atu kaer MM no ikus mai hakotu MM ninia vida e familia mos lamenta, tanba antes ne’e familia no advogadu MM husu ba Estado Timor Leste halo dialogu, maibe Estado la aseita no ikus mai bala musan husi EOC hakotu vida MM.
Nia hateten mos katak, MM iha tempu luta fo ninia kontribuisaun bot ba Luta libertasaun ba rai ida ne’e. E iha tempu luta MM nudar komandante forsa brigada ne’e eis Prezidente Republika, saudozu Nicolau Lobato mak fo kargu ne’e ba MM hodi asume.
L-7 hatutan, Estado sai provokator ba situasaun iha rai laran, tanba halo krime no halo violensia ba ninia povu rasik ne’ebe mak lapudia halo liu husi dalan hakotu vida.
“Se mak provoka..? rezolusaun maka provoka, Estado maka provoka, Estado maka halo krime, halo violensia. Uluk ami iha funu ema baku tuku tebe, ami mos latauk tuku tebe, Indonesia oho ami tesi tiha ami nia ain, ami mos oho tesi, be funu hotu tiha nusa mak sira lakohi halo dialogu ba oho fali Mauk Moruk ho ema nain 5 ne’e?? Governu mak haruka imi nia dizermadu lori batalhao 2 ba serku nia to’o fulan 8, halo dialogu mos Governu lakohi hotu, ami husu Governu tenke responsabilidade para aban bainrua povu fo justisa ba sira justisa popular,”haklaken eis deputadu iha segundu lejislatura, deputadu L-7.
Reprezentante familia ne’e hatutan katak, maske MM mate, maibe tribunal internasional ho tribunal nasional mak sei fo sai lia los konaba kazu ne’e.
Iha oportunidade ne’e L-7 deklara hodi lamenta mos iha momentu wainhira MM fila husi Holanda mai Timor Leste deskonfia lori kilat kontainer 2 mai TL nune’e hatama MM kadeia fulan 9 nia laran.
“Mauk Moruk mai husi Holanda dehan lori kilat kontainer 2 hatama fulan 9 iha kadeia, fulan 9 iha kadeia inves sira tur hamutuk koalia nia dada nia bandeira e hirus tan, entaun Governu primeiru kontra bandeira nasional, sengundu kontra saudozu sira e terseiru kontra ema sei moris ne’e, ne’ebe sira sala, ne’ebe malisan ba sira ne’ebe aban bainrua mak ita haree tok,”deklra L-7.
Iha biban ne’e L-7 husu ba Estado atu labele uja tan forsa bei-beik hodi ameasa ba povu iha rai ida ne’e.
“Labele halo tan lori forsa mai ameasa povu, se forsa ameasa povu pasensia Governu mak estraga Nasaun, povu dehan ami lakohi estraga ami nia nasaun, mais Governu estraga ona nasaun tan halo krime fulan 8 ona so Mauk mate mak foin sira dehan diak ona. Ne’ebe ami hakarak mak hanesan ne’e, lakohi mosu tan ameasa Governu, e ida ne’e hotu ami lori tiha saudozu nia mate ne’e ba nia fatin e justisa mai ikus, ne’e para ami haree. Labele halo diskriminasaun e labele hatun ema nia dignidade ida ne’e mak ami hakarak,”L-7 deklara.
L-7 akresenta mos katak, iha tempu luta ba libertasaun rai Timor, ema hotu respeita ninia povu, maibe iha tempu ukun an ukun nain rai ida ne’e la respeita ona ninia povu rasik.
“Uluk Hau ukun tinan 24 iha ailaran mas la ukun an povu kontenti gosta Hau husi loro sae ba, agora ita ukun an manan osan ita tuku tebe povu hanesan Hau nia alin sira oho tiru halo kanek didiak, Hau la konkorda,”koalia tan L-7.
Nune’e mos Sekertariu Jeral KRM, Angela Freitas afirma liu tan katak, MM mate ba lialos, mate laos tan trai Nasaun ida ne’e, tanba ne’e husu Estado atu halo justifikasaun ba publiku.
“Ami familia mos hein hela Governu para mai halo aprezentasaun, mai halo justifikasaun ita nia komandante brigada vermelha ne’e mate hanesan traisaun ou mate tanba heroi..?? nia luta ba lialos ida, ida ne’e mak tenke justifika, mate tanba saida, tanba saida mak sira tiru mate, ida ne’e sira tenke espelika ba ami e ami e ami mos sei informa ba parte media saida mak ami haree,”afirma Angela.
Familia saudozu MM ejije Prezidente Republika, Taur Matan Ruak, Major jeneral Lere Anan Timur no eis Primeiru Ministru, Kay Rala Xanana Gusmao hodi fo sai ba publiku konaba istoria lolos husi MM ninia iha tempu luta nian to’o TL hetan libertasaun.
“Tempu to’o ona husi parte Governu mos tenke rekoinese errus ne’ebe que sira komete mai aprezenta e justifika konaba mate ita nia komandante brigada Mauk Moruk ba nia familia, hodi hatur istoria lolos no labele destroi istoria. E parte Governu tenke iha responsabilidade ba aktus ne’ebe que sira halo hasoru sira nia povu iha dezarmadu. Tanba ami dala barak ona ami buka meus oinsa mak atu tama iha prosesu dialogu sira la simu, sira la fo dalan e to’o ikus sira rasik mak kontinua ba iha terenu tiru mate ita nia komandante brigada vermelha, nia ema ida que faz parte liberta Nasaun, maibe to’o ohin loron ema sira ne’ebe que uluk lakohi ukun an mak ohin loron hasai rezolusaun hakotu ita nia aman komandante brigada vermelha Mauk Moruk, ida ne’e triste ba ita e triste ba Nasaun,”dehan Angela Freitas.
Iha fatin la hanesan deputaduDomingos de Carvalho de Araujo husi bankada CNRT haktuir katak, antes ne’e Estado bolu ona MM atu halo dialogu, maibe MM rezeita no iha tempu ikus MM halai sai husi prizaun no komete tan krime balu Parlamentu hasai rezolusaun para bele kaer MM.
“Entasun desizaun final mak ne’e tenke hatun forsa hodi halo kapturasaun ba nia, iha momentu ne’eba hatun ba mos ita haree katak tempu ida que naruk teb-tebes e iha momentu ne’eba tau duni osan $ 2 millioens para hodi bele halo fo ba iha operasaun konjunta hodi halo kapturasaun ba Mauk ho nia grupo, mas la konsege kaer to’o ikus mai nia mate,”dehan deputadu Domingos.
Iha oportunidade ne’e nudar membru PN apela ba ema hotu-hotu atu nune’e hakmatek hodi kria nafatin estabilidade para ema hotu bele hakmatek iha ida-idak ninia hela fatin.bal
Jornal Nacional