Setór emprezariál timor-oan nian horisehik lamenta tebtebes ho atrazu ba iha pagamentu Estadu, tanba ne’e maka halo empreza barak moris ho situasaun “komplikadu” no ekonomia nasionál sente hikas katak laiha pagamentu.
Tuir informasaun ne’ebé Lusa hetan asesu, emprezáriu barak maka halo keixa kona-ba pagamentu ba projetu ne’ebé hala’o tarde to’o tinan ida, hodi haktuir katak ida ne’e “halo buat hotu lala’o” tanba subkontratu sira mós lasimu.
Jorge Serrano, prezidente onra hosi Konfederasaun Emprezariál hosi Komunidade Nasaun Lian Portugés (CPLP) nomós prezidente hosi Konsellu Administrasaun grupu GMN-H dehan ba Lusa katak problema ne’e jerál no atrazu ne’ebé akontese iha tempu uluk agora hahú selu ona balun.
“Iha atrazu bot, lahanesan uluk. Ami presija osan, hosi kustu operasionál ne’ebé ami tenke kumpri no ho atrazu ba iha pagamentu ne’e, la uza emprezáriu sira”, dehan ba Lusa.
“Dezenvolvimentu iha rai laran sofre, loja sira mamuk, komérsiu laiha, inklui otel no restaurant. Ida ne’e normalmente akontese iha trimester dahuluk. Maibé ita tama ona ba trimester daruak tinan ne’e nian no problema kontinua nune’e nafatin”, dehan.
Lakohi fó sai kona-ba númeru, maibé emprezáriu ne’e dehan katak “osan barak”, ne’ebé ba ema barak, reprezenta kustu bot ho juru bankáriu nomós despeza seluk.
“Ida ne’e prejudika tebes negósiu hanesan ekonomia nasionál Timor-Leste nian. Governu dehan katak, iha ona prosesu ninia laran, falta de’it pareser jurídika. Pareser barak. Maibé iha dimensaun ne’e foin maka akontese. Uluk, ladun iha atrazu barak”, dehan.
Opiniaun ne’e hato’o hosi Óscar Lima, prezidente Kámara Komérsiu no Indústria Timor-Leste (ne’ebé oras ne’e daudaun ho ona membru rihun ida resin iha teritóriu laran) no na’in ba empreza Monte Veado Lda, hodi halo konstrusaun nomós obras públikas.
“Ami lasimu durante fulan neen resin ona. Tanba ne’e maka ami atrapalla. Empreza sei ladezenvolve bainhira laiha pagamentu. Pagamentu baa mi barak maka sei atrazu. Tinan ida ne’e ami seidauk simu osan hosi Estadu”, dehan ba Lusa hodi hatutan katak saláriu de’it maka iha despeza mensál liu dolár rihun 40.
Halo ona reuniaun no kontaktu ho Governu, inklui primeiru ministru nomós ministru sira, maibé lakonsege rezolve problema ne’e, dehan hodi hatutan tan katak pagamentu ne’ebé atrazu hamutuk dolár milloens rua resin.
Julio Alfaro, hanesan mós emprezáriu bot timoa-oan nian, dehan katak tinan ne’e ladauk aprezenta fatura ba Estadu, maski projetu la’o hela, tanba oras ne’e daudaun lasente “problema barak hanesan sira seluk”.
Lino Lopes, diretór EDS (Express Distribution Services) fó konfirmasaun ba Lusa katak, atrazu ne’e fó impaktu bot tebes ba nia, tanba bainhira nia halo parte iha projetu ida hodi halo estrada foun, no projetu ne’e remata ona iha 2013, maibé to’o agora ladauk halo pagamentu.
“Laiha ema ida maka selu malu no balde mós maran. Folin mina tuun, osan ladun tama no ida ne’e maka afeta kontas. Pior liu maka sira-ninia osan iha Estadu”, dehan Lopes.
Tanba konsidera kulpa ne’e “fahe ba parte idaidak” hosi ministériu hirak ne’ebé sai hanesan responsável ba projetu ho Finansas, maka Lino Lopes dehan katak manten gastu mensal hosi empregadu 150 ho atrazu ne’e maka “hamonu/hamate” empreza hothotu.
Situasaun ne’ebé ladun di’ak hosi setór bankáriu iha Timor-Leste maka ladun fó garantia, tanba ne’e maka lakonsege halo empréstimu hodi fó likides ba empreza sira.
Haktuir katak atrazu ba iha pagamentu ne’e la’os akontese de’it ba projetu ka fornesedór sasan no serbisu Estadu nian, maibé mós ba iha setór balun hanesan ba iha saláriu nomós komplementu salariál.
Atrazu ne’e bele to’o fulan tolu ka fulan neen liu, no ida ne’e maka fó impaktu maka’as ba funsionáriu sira.
Iha universidade públika UNTL, traballadór barak seidauk simu buat ida iha tinan ne’e, maski reitór promete ona katak sei atu rezolve problema refere iha fulan ne’e.
SAPO TL ho Lusa
Jorge Serrano, prezidente onra hosi Konfederasaun Emprezariál hosi Komunidade Nasaun Lian Portugés (CPLP) nomós prezidente hosi Konsellu Administrasaun grupu GMN-H dehan ba Lusa katak problema ne’e jerál no atrazu ne’ebé akontese iha tempu uluk agora hahú selu ona balun.
“Iha atrazu bot, lahanesan uluk. Ami presija osan, hosi kustu operasionál ne’ebé ami tenke kumpri no ho atrazu ba iha pagamentu ne’e, la uza emprezáriu sira”, dehan ba Lusa.
“Dezenvolvimentu iha rai laran sofre, loja sira mamuk, komérsiu laiha, inklui otel no restaurant. Ida ne’e normalmente akontese iha trimester dahuluk. Maibé ita tama ona ba trimester daruak tinan ne’e nian no problema kontinua nune’e nafatin”, dehan.
Lakohi fó sai kona-ba númeru, maibé emprezáriu ne’e dehan katak “osan barak”, ne’ebé ba ema barak, reprezenta kustu bot ho juru bankáriu nomós despeza seluk.
“Ida ne’e prejudika tebes negósiu hanesan ekonomia nasionál Timor-Leste nian. Governu dehan katak, iha ona prosesu ninia laran, falta de’it pareser jurídika. Pareser barak. Maibé iha dimensaun ne’e foin maka akontese. Uluk, ladun iha atrazu barak”, dehan.
Opiniaun ne’e hato’o hosi Óscar Lima, prezidente Kámara Komérsiu no Indústria Timor-Leste (ne’ebé oras ne’e daudaun ho ona membru rihun ida resin iha teritóriu laran) no na’in ba empreza Monte Veado Lda, hodi halo konstrusaun nomós obras públikas.
“Ami lasimu durante fulan neen resin ona. Tanba ne’e maka ami atrapalla. Empreza sei ladezenvolve bainhira laiha pagamentu. Pagamentu baa mi barak maka sei atrazu. Tinan ida ne’e ami seidauk simu osan hosi Estadu”, dehan ba Lusa hodi hatutan katak saláriu de’it maka iha despeza mensál liu dolár rihun 40.
Halo ona reuniaun no kontaktu ho Governu, inklui primeiru ministru nomós ministru sira, maibé lakonsege rezolve problema ne’e, dehan hodi hatutan tan katak pagamentu ne’ebé atrazu hamutuk dolár milloens rua resin.
Julio Alfaro, hanesan mós emprezáriu bot timoa-oan nian, dehan katak tinan ne’e ladauk aprezenta fatura ba Estadu, maski projetu la’o hela, tanba oras ne’e daudaun lasente “problema barak hanesan sira seluk”.
Lino Lopes, diretór EDS (Express Distribution Services) fó konfirmasaun ba Lusa katak, atrazu ne’e fó impaktu bot tebes ba nia, tanba bainhira nia halo parte iha projetu ida hodi halo estrada foun, no projetu ne’e remata ona iha 2013, maibé to’o agora ladauk halo pagamentu.
“Laiha ema ida maka selu malu no balde mós maran. Folin mina tuun, osan ladun tama no ida ne’e maka afeta kontas. Pior liu maka sira-ninia osan iha Estadu”, dehan Lopes.
Tanba konsidera kulpa ne’e “fahe ba parte idaidak” hosi ministériu hirak ne’ebé sai hanesan responsável ba projetu ho Finansas, maka Lino Lopes dehan katak manten gastu mensal hosi empregadu 150 ho atrazu ne’e maka “hamonu/hamate” empreza hothotu.
Situasaun ne’ebé ladun di’ak hosi setór bankáriu iha Timor-Leste maka ladun fó garantia, tanba ne’e maka lakonsege halo empréstimu hodi fó likides ba empreza sira.
Haktuir katak atrazu ba iha pagamentu ne’e la’os akontese de’it ba projetu ka fornesedór sasan no serbisu Estadu nian, maibé mós ba iha setór balun hanesan ba iha saláriu nomós komplementu salariál.
Atrazu ne’e bele to’o fulan tolu ka fulan neen liu, no ida ne’e maka fó impaktu maka’as ba funsionáriu sira.
Iha universidade públika UNTL, traballadór barak seidauk simu buat ida iha tinan ne’e, maski reitór promete ona katak sei atu rezolve problema refere iha fulan ne’e.
SAPO TL ho Lusa