Núnsiu Apostóliku Vatikanu iha Timor Leste (TL), Mgr. Yoseph Marino, husu ba Bispu eleitu Diocese Dili, Dom Virgílio do Carmo da Silva, SDB, atu sai bibiatan Kristu tenke hakoak sarani sira tomak.
Yoseph Marino hatutan katak, wainhira hasoru buat lós ka sala ho pasiensia i nunka senti kolen no keta haluha atu reza, halo sakrifísiu nafatin ba povu tomak nu’udar servidor Kristu ne’ebé fiel hodi ukun nia familia no bibiatan sira hodi la hanoin rua-rua atu fo moris tomak ba nia bibi sira.
“Sai hanesan bibiatan Kristu nian ne’ebé nakonu ho i’is bibi nian atu bele hadomi ema hotu inklui kiak e enkoraja nafatin ema fuik sira ne’ebé Maromak entrega no saran ona iha ita liman no keta haluha katak igreja Katolika hari’i ho tali ne’ebé kesi ho domin Kristu nian ho nune’e fo tulun nafatin ba uma kreda ne’ebé sei iha kuran nia laran e husu ba sarani doben sira atu simu no respeita Bispu foun ne’e iha imi leet nudar ministeriu fiar sarani Katolika nian,”haklaken Yoseph Marino iha ninia humilia selebrasaun missa episkopal Bispo eleitu, Dom Virgilio do Carmo da Silva, SDB ne’ebé halao iha Tasi Tolu, Dili Sabado (19/03/2016) foin lalais ne’e.
Iha Humilia Monsenhor, Yoseph Marino hateten, Kristu hawain no hatudu ona bibi atan diak Diocese Dili nian hodi bali no tau matan ba nia bibi sira ne’ebé hamahan a’an iha igreja Katolika nia okos ho nune’e nudar Bispu foun hatudu ba sabedoria no konsiensia atu bele lori sarani hotu iha idak-idak nia peregrinasaun hodi moris ksolok no tuir dalan maromak nian.
“Bispu eleitu Virgilio do Carmo da Silva, SDB ne’ebé Nai hili ona hodi sai Bispu Diocese Dili hanoin ba katak, titlu Bispu nian la’os honra, maibe nudar funsaun hodi hala’o knar bispu nian ba mane ou feto atu lori sarani Katolika tomak ba iha relasaun ho Maromak. Tan ne’e hakas-an hodi servi lao’s atu manda, tanba tuir konsellu Maromak nian katak ida ne’ebé bo’ot liu sei halo-an hanesan ida ne’ebé ikus liu no ida ne’ebé ukun sei sai hanesan ida ne’ebé servi,”haklaken Yoseph Marino.
Yoseph Marino mós hateten katak, lia menon ba Bispu Diocese Dili Dom Virgílio do Carmo da Silva, SDB katak, labele senti mesak iha knar ne’e, tanba sei hetan apoiu husi Bispu sira seluk inklui Padre, Madre, Relijiozu no sarani Diocese Dili nian.
“Agora ita tama ona ba Colejiu Bispu nian labele senti mesak hodi hala’o knar ne’e, tanba sei hetan apoiu no orasaun husi Bispu sira seluk inklui Padre, Madre, Reliziozu no sarani Diocese Dili,”hateten Yoseph Marino.
Amo selebrante ne’e mos husu ba Amo Bispu ne’e atu reza no harohan nafatin i hasa’e sakarifísiu ba povu ho komprometidu iha ita bo’ot nia tau matan ho nune’e grasa oi-oin tun ba sira ho grasa husi santidade nian ne’ebé suli naresin nafatin.
Nia haktuir, nu’udar São Paulo dehan katak sai bibi atan ne’ebé sai bibi nia iis tanba ne’e nu’udar aman no maun ida hadomi ba ema hotu ne’ebé Maromak entrega i saran iha ita bo’ot nia tau matan hodi hadomi Nai lulik sira no Di’akono sira ne’ebé fahe ou partilla ho ita boot Ministériu Kristu nian.
“Hadomi ema sira ne’ebé kiak no kbiit laek sira, ema fuik no ema sira ne’ebé uma laiha, fo aten barani no enkoraja sira atu servisu hamutuk ho ita boot iha ita boot nia knaar apostoliku, rona ba ho neon ho laran tomak ba saida mak sira tenki dehan, nunka bele hamamar ita boot nia an ita bo’ot nia ho nia prekupasau ba ema sira ne’ebé pertense ba bibi luhan Kristu nian, Sira mos nain tau fiar ba ita boot, nunka haluhan katak iha Igreja Katolika harii ho talin ne’ebé kesi ho domin Kristu nian, ita boot inkorporadu ona iha kolegio Bispo sira nian, nune’e ita boot sei iha proekupasaun ida ba bebeik ho uma kreda sira hotu ho fuan laran ksolok lao ba fo tulun ba sira no tulun ba uma kreda sira ne’ebé iha kuran nia laran, atende ba bibi oan sira iha ne’ebé iha espiritu santu hatudu nu’udar hamatan an ba kristu nia igreja hodi aman nia naran ne’ebé nia imajen ita boot personifika i hola-an, ita boot nia an iha uma kreda ne’e no hodi oan nia naran Jesus Kristu ita bot simu nia ukun nudar mestri nai lulik no bibi atan no hodi espiritu santu nia naran ne’ebé mai horik iha uma kreda Kristu nian no tulun ita nia frakeja sira ho nia kbiit,”Nia hatete.
Liu husi oportunidade ida ne’e Nuncio ne’e mos husu ba sarani Katolika iha Timor laran tomak katak loron dia 19 nudar loron importante basa sua santidade Papa Francisco hatudu ona Dom Virgilio hodi fo ona ba nia ministerio atu bali didiak no tau matan no hamahan Maromak nia povo iha Dili, povu ida ne’ebé tuir São Paulo nia liafuan katak nu’udar povu nai lulik, povu santu no povu be Maromak hili tiha ona Maromak eleitu.
Nia haktuir tanba ne’e, Doben Virgilio tuir lisan antigu uma kreda nian iha preskisau sira ita boot orasa ne’e konsideradu tebe-tebes duni ona ba knaar sira iha Ministerio tomak ne’ebé haraik ona ba ita bot nia liman.
“Tanba knaar ne’e atu hatutan to’o mundu nia rohan apostolu sira selesiona ema seluk atu tulun sira hodi tau liman ba sira ne’ebé sakramentu orden no kompletu eplenditude, apostolo sira haraik tutan domin esperitu ne’ebé sira rasik simu tiha ona husi Kristu tuir dalan ne’eba liu husi susesaun Bispo sira nian lanakotu husi jerasaun ida ba jerasun tuir mai kbiit haraik tiha ona hodi hahu kedas, bainhira tula liman nomaksoin nia serivu moris no buras iha ita nia tempu,”Nia hatete.
Iha fatin hanesan, Bispu Diosese Baucau Dom Basílio do Nascimento mos, fo parabens ba Igreja Paroquia sira ne’ebé fo naran São Jose tanba iha loron ordenasaun Amo Bispo Diosese ne’e monu los iha komemorasaun loron São Jose nian mak loron 19 fulan Marsu tinan 2016.
Entretantu Dom Virgilio do Carmo da Silva, fo agradesementu ne’ebé boot ba entidades hotu ne’ebé desde inisiu nuncio hili nia nudar Bispo Diosese de Dili hodi sai nudar Bispo nomos ba nia familia liu-liu ba nia Pae no Maen nomos ba niamaun alin tomak ne’ebé durante ne’e fo suporta maksimu desde inisiu too agora.
“Hakarak partilha ho ita bot sira kona ba moto ne’ebé hau hili, hanesan buat ne’ebé são João dehan, Maromak nia domin no tanba ne’e husi kedas ona mundu hahu mai too ohin loron maski hahu husi tempu ba tempu kaustatamente manifesta inspibilidade ba nai Nai Maromak maibé maromak nia domin monu iha rai lulik Lorosae nia leten, ne’e katak iha tinan atus lima liu ba mai too ohin loron husi istoria ita nian ih amomentu sira ne’ebé naroman nian nomos iha tempu nakukun nian timor oan sira la duvida kona ba temi Nai maromak nian domin, no husi esperensia oi-oin nai maromak kontinua solisita, ita atu soi duni nia oan doben,”Nia hatete.
konsente katak husi domin mak ita mai iha mundu ne’e, ne’ebé sai nudar natureja hodi ema hotu katak ida ne’ebé nia fuan atu hadomi so ida deit mak nia bele hetan perfesaun no nia bele realija nia an.
“Uluk nanain nudar ema i satan nudar sarani no bainhira ita hadomi sakramentu ba buat ne’ebé los hanesan Santo Agustinho dehan hadomi no halo baut ne’ebé o hakarak, ho tan bainhira Sao Paulo kolia kona ba karidade nia mos sublinha ba buat sira seluk mak justisa no lialos,” Nia hatete.
Nia haktuir liafuan hirak ne’e mak durante ne’e ispira nia tanba ne’e nia hakrak lori sarani tomak diosese Dili nian iha momentu ida ne’e, ne’ebé hahu ho nia estoria foun ba nia bispo foun.
“Mai ita husik anin foun ida ne’e nudar prinsipio ida atu orienta pastoral dioseje nian no sarani sira mos koko atu fo fatin ba karidade ne’e iha ita nia fuan no iha ita nia familia, iha ita nia kreda no nasaun, momentu ida ne’e bele nia sosiedade pertense ba materialismo no no nepotismo hodi hahu konkista dadauk ita barak nia fuan no neon situasaun ne’e dala barak halo ita sai atan moris la hakamatek, moris la kontenti no laiha satisfasaun tanba isi kan nafati ba buat ne’ebé diak liu iha mundu ne’e,”Nia afirma.
Nia haktuir, liafuan ida ne’e laos liafuan ida mai ita hotu maibé hakarak deit aprejenta espresu ida atu ita koko abitua ita nia linguajen iha ita nia familia nomos iha ita nia instituisaun nia laran.
Biografia amo Bispo Virgilio do Carmo
Padre Virgilio do Carmo da Silva, SDB, moris iha loron 27 fulan Novembru tinan 1967, iha Posto Administrativu Venilale, Munisipiu Baucau.
Remata tiha nia estudu iha Eskola Salesiano, Fatumaka, Baucau, tama kedas ba sosiedade Salesiano Dom Bosco nian no halo nia profisaun ba dala uluk iha loron 31 fulan Maiu tinan 1990.
Iha tinan 1990-1998, Kongregasaun Salesiano haruka joven Virgilio ba halao nia estudu filosofia no teologia iha Manila-Filipina. Iha loron 19 fulan Marsu 1997, Virgilio halo nia profisaun perpetua to’o loron 8 fulan Dezembru tinan 1998 nia simu ordenasaun Nailulik nian ho titulu Pe. Virgilio do Carmo da Silva, SDB.
Knar ne’ebé maka Pe. Virgilio do Carmo da Silva, SDB, halo durante ne’e maka hanesan; iha tinan 1999-2004, nudar Formador ba Aspirantes sira iha Aspirantado, Fatumaka, Baucau.
Iha tinan 2004-2005, Pe. Virgilio do Carmo da Silva, SDB, sai nudar Ekonomo ba uma Formasaun iha Venilale no Vigario Paroquial.
Tinan 2005-2007, remata nia lisensiatura iha teologia esperitual iha Universidade Pontificia, Selesiano, Roma. Iha tinan 2007-2014 nudar mestre ba Noviço. Nune’e, iha 2009-2014, nudar Direitor uma Salesiano nian no Eskola Teknika Superior Dom Bosco Fatumaka.
Iha Janeiru 2015, Pe. Virgilio simu knar nudar Provisial Salesiano nian to’o ohin loron. Nia hanesan mos membru Konselho Provinsial Salesiano nian no Konselho Presbiteral Diocese Baucau nian. Mandatu ne’e nia simu ba dala rua hodi halao knar hanesan Vise Sekretariu Exekutivu iha Konselhu nebe hanesan.
Língua ne’ebé Pe. Virgílio do Carmo da Silva, SDB, bele koalia no komprende di’ak liu maka hanesan Tetum, Indonesia Portugues, Inglés no lian Italiano.ita/ola
Jornal Nacional