DILI - Ministru Justisa Ivo Valente hatete lamentasaun populasaun nian konaba tratamentu ba Pasporte no Bileti Identidade (BI) ne’ebé to’o ohin loron la’o halo komunidade sira tenki forma lori tempu naruk no kleur tanba bazeia ekipamentus ne’ebé sei limitadu. “Limitasoens ne’e oioin, tanba ne’e mak primeiru ministeriu justisa tenta atu atende ho lalais tantu ba pasaporte no bileti identidade,” Ministru Justisa Ivo Valente esplika ba jornalista Business Timor, sema liu ba iha nia knar fatin Kaikoli.
Ivo esplika, kona-ba pasaporte MJ buka halo mudansa ba fatin, maibe akontese katak dalabarak ema barak dalaruma ba trata rai manas mak sira hein keleur, hadau malu hakarak trata ho lalis, sira la iha pasensia entaun sira dehan ministeriu nia atendementus la di’ak. Segundu governante ne’e hatutan wainhira halo pasaporte, la iha pasensia makina ne’ebé mak emprimi identidade pasaporte nia reguladu ho minutes mos pasaporte ida hatama atu emprime presiza minute ida rua para nia print ne’e bele metin.
Ministru ne’e hatete se manas liu bele halakon tiha identidade ema ne’ebé trata pasaporte ne’e, wainhira halo viazem ba rai liur bele iha difikuldades impaktu husi makina manas nune’e mos wainhira malirin liu la reguladu ho di’ak banhira halo viazem ba rai liur hatama ba makina mos plastik sei nakloke. “Wanhira halo viagem ba rai liur karik favor ida, la bele tau hamutuk ho telefoone, tanba dalabark ita nia komunidade sira ba Malysia, Singapura, Tailandia, Eropa sira kestiona katak sira nia pasaporte ne’e ba sira nia identidade detekta la hetan, razaun sira ne’e ami bele rekuinese, ami nia sala tanba ami nia prosesu emprime pasaporte ne’e ansi liu ou makina manas liu bele halo lakon identifikasaun ,” Ministru Justisa ne’e husu no rekuinese.
Tanba ministru ne’e esplika banhira tau hamutuk mak inpaktu magnetiku ba pasaporte ne’e bele estraga tiha identifikasaun sira iha pasaporte laran. Ministru ne’e mos promote katak Ministeriu Justisa sei halo formasaun kona ba tekniku oinsa mak regula makina emprime pasaporte ne’e bele emprime pasaporte ho di’ak no tekniku ne’ebé mak kaer makina mos tenki hatene emprimi halo nusa mak ho kualidade di’ak. Governante ne’e mos afirma liu tan katak of laine ne’e MJ planu sei realija iha fulan Juilhu, Agustu bele hahu.
Nia esplika ema ne’ebé atu trata 60$ ne’e kerdizer ema ne’e urujente hakarak ka lakohi, ne’e tenki prioridade, sira ne’ebé selu 45 ba 3 dias, ho 30 ba seman rua laos la prioridade maibe sei trata hotu. “Sistema ne’ebé ami diresaun kompetente implementa ba iha tratamentu Bilete Identidade no mos ba pasaporte mak, BI atendementus loron ida bele 100 pesoas, maibe ema hotu hakarak simu liu entaun makina labele aguenta banhira obriga liu 100, nune’e mos ba pasaporte loron ida halo atendementus ba 50 pesoas,” Ministru Justisa ne’e esplika.
Nia haktuir informasaun ne’ebé dehan ema sira atu trata sira nia dokumentus hanesan BI no pasaporte ba hein fali 12 kalan, uma ora kalan, 3 horas kalan ne’e la iha ne’e. “Iha reuniaun konsellu konsultivu internal hau husu ba diretor sira, diretor hatete sira mai 12 kalan bo’ot ne’e halo sai ida, serake tuku 8 dader mak kontor loke, se ema ne’e ba 12 horas nia ne’e la iha informasaun, kantor ida ne’ebé mak loke 12 kalan, dalruma isu sira ne’e atu politiza no hafraku deit instituisaun etadu nian,” Ministru Justisa ne’e haktuir.
Alende ne’e governante ne’e mos kolia kona ba ferik ho karuas katak ema balun hatete ferik ho katuasa sira la iha atendementus sira sei la iha direitu ba subsidiu. Ministru ne’e mos sei haruka karta ba Ministeriu Solidariedade Sosial, sira ne’ebé hetan osan terseira idade atu buka mos alternativa laos deit ho rekejitus BI mak atu hetan direitu subsidiu ba terseira idade. “Ministeriu Justisa iha planu, atu halo atendementus on line, ferik karuas ne’ebé mak dok tekniku sira sei tuir ba rekoilha sira nia identidade depois mai mak emprimi lori hikas ba intrega ba nain,” dehan nia.
Tuir Ministru ne’e katak provizorimente BI laos unika kartaun indentidade ne’ebé maka atu trata asuntu legais ruma kona estadu nian maibe iha futuru klaru tenki uza BI. “Hau mos husu ba kommunidade sira atu lalika preokupa katak trata BI ne’e selu, maibe iha tinan ida ne’e nia laran Miniteriu Justisa liliu diresaun kompetente sei atende hotu iha tinan ida ne’e nia laran, husu ba sira atu kalma, pasensia katak atendementus sei halo ba sidadaun hotu-hotu, selu Ministeriu Justisa sidauk determina loron, fulan ka tinan atu selu ne’e sidauk. tanba ita hatene, ita nia povu nia kbit, ita sei sukat sira sei iha difikuldades,”dehan nia. Nia dehan atu selu bainhira halo prosesamentu ba BI governu sei tur hamutuk ho ekonomista sira atu hare. Enkuantu ba dadaun ne’e tratamentu BI MJ loke ona iha Minisipiu Baucau, Ermera, Suai, Maliana, no Oe-Cusse, enkuantu Lospalos, Viquque, Manufahi iha tempu oin mai sei loke mos. (BT)
Business Timor - Roly