DILI - Xefe Departamento Conflito Doencas não Contazioza, Herculano Seixas dos Santos hateten numeru moras mental ne’ebé rejistu ohin loron hamutuk 2019 no husi numeru ne’e maioria feto. Nia dehan moras metal barak liu afeita ba feto, tanba moras ne’e jeralmente diskoñesidu ka bolu dehan idiopatika nia risku negativu hodi hamosu moras mental ne’e rasik.
Tuir dadus ne’ebé maka rekoila, pasiente ne’ebé mak durante halo tratamentu iha 12 Munisipiu inklui mos Zona Especial Oe-Cuse iha tinan 2015 total hamtuk 2019 ne’e barak liu feto sira. “Moras mental mosu ne’e hanesan stress, haree buat ruma hakfodak trauma no situasaun anterior, ne’e bolu dehan stres pizorde, maibe iha parte seluk mos dala ruma sira nia nutrisaun la dun diak ne’e mos bele risku ida atu hetan moras mental, dala ruma sira nia fisika,hanoin la dun diak, tanba saude mental kona ne’e tanba ruma sira invole an ba alcohol no droga,” dehan Herculano ba jornalista sira tersa 30/06 iha Institute Ciencias Saude (ICS) Komoro Dili.
Tuir dadus ne’ebé rekola kona-ba moras epelipsia iha munisipiu 4 hanesan Bobonaro, Manufahi, Dili no Ermera ne’e atinze 30% no konsege hetan tratamentu husi parte Saude. Nia esplikatan katak, kona-ba aimoruk ne’ebé mak atu fasilita ba moras mental no epilepsia hetan iha saude iha Timor-Laran tomak fasilidade ba saude, agora dau-daun iha ona sentru treinamento ba moras mental, kuando ema moras mental sira bele ba baixa klinika Tibar durante fulan tolu(3) nia laran wainhira sira rekopera diak entaun doutor sira intrega hikas ba familia.
“Ami mos serbisu hamutuk ho Pradet atu estabelese psikolozia sosial ne’ebé maka kontribui ba paseinte sira hetan moras mental no epilepsia iha Municipiu Dili, tanba ne’e mak husu ba lideransa no komunidade sira atu kontinua nafatin halo promosaun prevensaun tramentu diak atu bele ajuda ita nia saude pessaol sira hodi fasilita ita nia komunidade sira ho diak liu-liu ba sira ne’ebé mak hetan moras saude mental ne’e,” nia esplika. Nia dehan workshop refre bele kontribui ba hasae kapasidade saude sira nian atu nune’e sira bele aumenta sira nia kunesmentu ne’ebé diak liu tan, hodi halo tratamento diak ba komunidade sira ne’ebé mak sofre moras mental no epilepsia. (BT)
Business Timor - TiNa