Prezidenti Repúblika (PR) Taur Matan Ruak ho eis Primeiru Ministru Kay Rala Xanana Gusmão la rezolve problema veteranus, sira na’in rua sei simu konsekuensia iha rai no iha lalehan.
Veteranu Suku Fatulia, Postu Administrativu Venilale, Munisípiu Baucau, Aleixo Ximenes hateten katak, uluk iha 2005 Alin Laek hateten ba sira katak, ema se de’it mak ajuda fós karun ida, nia sai veteranus ona.
“Ha’u husu ho respeitu tomak atu labele husik de’it problema ida ne’e sai hanesan ne’e, sé ita bo’ot na’in rua Xanana mak husik problema ne’e sai hanesan ne’e de’it, ita boot na’in rua sei hatán iha mundu ne’e, no sei hatán iha Maromak nia oin,” dehan Aleixo Ximenes bainhira diálogu ho PR Taur Matan Ruak iha Suku refere, Domingo (06/12).
Aleixo hatutan, nia partisipa iha funu desde 1975, maibé to’o agora ema la rekoñese nia.
“Ha’u la presiza ema atu rekoñese ha’u, maibé rekoñese maluk sira ne’ebé terus durante tinan barak tanba de’it atu ukun-an,” katak nia.
Aleixo mós lamenta katak, ema sira ne’ebé kontribui tinan ida rua de’it iha villa, nia bele hetan 8 a 14, ida ne’e lalós.
Nia esklarese, ema sira ne’ebé funu durante tinan 24 iha ailaran, mak bele bolu veteranus, maibé ema sira ne’ebé mak kolabora de’it iha villa laran, ida ne’e la’os veteranus.
Alénde ne’e, Rui Monteiro mós dehan, sira ne’ebé hanesan klandestina, agora seidauk priense formuláriu ba sira nia direitu.
Nia dehan, uluk iha funu laran, Taur Matan Ruak promete ba sira katak, bainhira Timor ukun-an, joven loriku assuwain mak tenki moris di’ak uluk, mak foin sira iha ai-laran.
Maibé nia hatutan, realidade ohin loron hatudu katak, sira mak terus nafatin hela de’it hanesan ne’e, laiha ema atu tau matan ba sira.
Nune’e mós veteranu João de Sousa mós hateten katak, uluk Timor-oan sira sakrifika sira nia-an, la’os tanba atu simu osan.
“Ita ba ailaran, atu mate ka moris ukun rasik-an, la’os mate ka moris atu manan osan. Ha’u nia dúvida mak ne’e, nusa mak ha’u komandante ida, hetan de’it 4 a 7, maibé ha’u nia elementu hetan fali 8 a 14,” lamenta nia.
João hatutan, kuandu iha diskriminasaun hanesan ne’e, di’ak liu lalika Estadu fó osan, tanba uluk funu ne’e la’os atu buka osan.
Diskrimina veteranus
Alénde ne’e, Aleixo Ximenes mós dehan, kuandu Estadu diskrimina veteranus sira, estabilidade mós sei laiha.
“Ita harii nasaun, tenki iha estabilidade, tanba ne’e ha’u husu ba Prezidenti atu ita bele konsidera kombatete sira ne’ebé tinan tolu,”katak nia.
Nia hatutan, se ema sira ne’ebé luta tinan tolu ne’e la vale ona, oinsa ho sira ne’ebé mak ho tinan ida no rua.
Iha fatin hanesan, veteranu Marcelino Sarmento mós hateten katak, ho razaun saida mak komisaun homenajen haree de’it veteranus balun, maibé balun sira laharee.
Hatan ba preokupasaun ne’e, Prezidenti Repúblika Taur Matan Ruak dehan, problema veteranus nian ne’e, la’os problema nia ho Xanana nian de’it.
Taur Matan ruak dehan, lia fuan ida ne’ebé dehan, Xanana ho Taur la rezolve problema veteranus, sei hatán iha Maromak nia oin ne’e todan.
“Ida ne’e la’os ami na’in rua Maun Xanana nia problema, sé ha’u nia problema de’it, ha’u gampang atu rezolve, maibé ida en’e problema Estadu nian,” katak Taur Matan Ruak.
Tanba ne’e Taur Matan Ruak, husu ba Veteranus sira atu kontinua organizaan hodi haree ba sira nia problema ida ne’e.
Nia hatutan, desizaun atu rezolve problema veteranus ne’e, la depende de’it ba Taur ho Xanana, maibé sira lakohi atu fó todan ne’e ba jerasaun foun sira.
Tanba ne’e, Taur Matan ruak husu ba veteranus atu hanoin pozitivu hodi rezolve sira nia problema.
“Ita sei labele husik problema ida ne’e ba jerasaun foun sira, tanba ida ne’e ita nia problema rasik,” katak Xefi Estadu ne’e.
Taur Matan Ruak dehan, luta tinan 3 ne’e la’os la vale, maibé tenki simu osan ka la’e, tanba lei ne’ebé iha, kritéria ne’ebé mak simu osan ne’e, tau ona iha ne’ebá.
“Uluk ita la’os hateten katak, ita ba halo funu para manan osan, tanba ita nunka hanoin atu fa’an ita nia mate tanba de’it osan,” dehan Taur Matan Ruak.
Tanba ne’e, tenki haree veteranus hotu hanesan, labele haree de’it balun, balun laharee ne’e, la di’ak.
Nia hatutan, kontribuisaun hot-hotu ne’e vale, tanba kontribuisaun ema hotu nian mak ohin loron Timor ukun-an.
“Lei ne’e ita bele muda, maibé muda atu hot-hotu simu osan mak problema, tanba pergunta bo’ot ida mak ne’e, hot-hotu simu osan ne’e, osan iha ka la’e, tanba agora dadauk folin mina iha mundu tun maka’as ona,” informa Taur Matan Ruak.
Tanba sa mak Oe-cusse barak liu, ha’u la hateten katak, Oe-cusse lahalo funu, maibé foin dadauk Governu mós suspende ona dadus balun.cos
Jornal Nacional