Presidente Republika Taur Matan Ruak wainhira visita ba iha suku sira nee hodi dehan Veteranu lolos nebe funu iha ailaran nee hamutuk ema nain 600 nee deit maibe dadauk nee veteranu barak teb-tebes mak hetan ona osan husi estadu.
“Uluk ami veteranu ne’ebé halo funu iha aiaran, lato’o rihun ida, ema atus nen (600) de’it, maibé agora veteranus rejista la hotu”, “ ami funu tinan 24 iha ailaran 94 deit, imi klandistina mak barak liu” Taur Matan Ruak
Los duni senhor presidente, ohin loron nee veteranu nee barak teb-tebes. Kada fulan estadu gasta osan dolar amerikanu milaun ba miliaun hodi selu veteranu sira atu nunee lutanain sira nee mos merese netik goza sakrifisiu nebe sira halo durante okupasaun.
Agora perguntas mak, veteranu barak nee se nia kulpa? fo kulpa ba Xanana? ka se?, sala nee mak rejistu ba veteranu sira nee laiha base legal. Lei ba veteranu sira nee hotu mai tarde. Tamba rejistu ba veteranu sira nee laiha ida mak kontrola, lei nee mai kuandu ema rejistu hotu ona.
Tan nee rejistu veteranu nee hotu ona mak lei nee, ema muda deit ona sira nia dadus tuir deit ona lei atu oinsa bele hetan osan, manipulasaun dadus barak, ema laos veteranu ninia mos sai veteranus.
Nune mos iha 2013 halo rejistu laiha kriteriu, rejistu obrigatoriu. Kuando numeru nee sae makaas komesa kestiona. Koalia veteranu nee ema nebe kaer kilat? Maibe kazu timor nian nee ekstraodinariu oituan, ema sivil mos bele veteranu, laiha kriteriu hodi nuee bele iha falsifikasaun dokumentus.
Ida seluk mak iha tempo rejistu veteranu sira nee mos iha kestaun politika balu iha laran, hodi nunee tamba veteranu nee iha influensia politika, besik eleisaun hodi nunee uza veteranu nee sai objetu politika iha eleisaun jeral.
Tan nee, ohin loron mosu tiha problema, governu gasta osan barak hodi selu veteranu sira komesa kritika fali ona governu, fo kulpa fali ba governu. Deside nee hamutuk sala ema ida ninian deit, nee gae fali.
Ohin loron besik ona eleisaun jeral 2017 mai, diak liu koalia sukat ibun, kontrola lia fuan tamba veteranu sei iha influensia, ho numeru besik rihun ida resin nee bele lori partido ida manan eleisaun.
Partido nebe koalia makaas kontra veteranu, kestiona pensaun nebe veteranu simu, veteranu sira sei la hili tamba tauk keta halo ba hili tiha nia sae ba Primeiru Ministru mak depois halakon veteranu.
Ne’ebe diak liu besik eleisaun ona nee koalia didiak, desenvolve komunikasaun nebe diak ho veterano sira para bele manan konfiansa, keta halo veteranu sira tauk fali partido nee., keta halo ba ita hili tiha partido A depois eleitu labele kontra ona politika nebe iha ona nee.
Veterano timor nian nee barak tamba funu nee 24, barak mate, kastigu, funu liu husi frente 3, Armada, Klandistina no Diplomatika, tan nee labele kestiona, kestaun agora mak oinsa buka solusaun ba osan nebe iha ona nee.*