Tribunál Dili, horisehik hala’o hikas julgamentu ba eis-ministra na’in rua, hodi rona sasin na’in tolu kona-ba prosedimentu sosa kama ba ospitál iha teritóriu Timór, tuir jéneze prosesu nian.
Eis-ministra Finansa, Emília Pires ho eis-visi-ministra Saúde, Madalena Hanjam hanesan koarguida ba prosesu ne’ebé julga desde loron 5-outubru liu ba no hetan akuzasaun tanba halo krimi ba partisipasaun ekonómika negósiu no administrasaun danoza.
Pires ho Hanjam, hetan akuzasaun tanba deskunfia hamosu iregularidade durante prosesu sosa kama atus ida resin ba moras sira ho kontratu adjudikadu ba empreza hosi eis-ministra Finansa ninia laen, ho supostu entre sira-na’in tolu ho valór dolár rihun 800 (besik euros rihun 720).
Teze akuzasaun nian iha parte seluk husu mos kona-ba, karik iha favoresimentu ba sosa kama nomós desizaun ne’ebé foti relasiona ho Fundu Kontinjénsia – ne’ebé sei tenke uza ba kazu urjénsia – ba operasaun.
Kona-ba audiénsia ne’ebé hala’o horisehik konta mos ho observadór internasionál ida iha plateia tanba Governu maka husu atu akompaña prosesu refere, tuir fonte ezekutivu ida haktuir ba Lusa.
Nia maka advogadu portugés Alberto Costa ne’ebé uluk hanesan ministru Administrasaun Interna hosi tinan 1995 e 1997 (iha Governu dahuluk hosi António Guterres) no hanesan ministru Justisa hosi tinan 2005 to’o 2009 (iha Governu dahuluk hosi José Sócrates).
Iha sesaun horisehik, testamuña na’in tolu ne’ebé fó sasin – sei falta rona hosi na’in sia ne’ebé Ministériu Públika hatudu hosi sira 24 – rona mos sasin importante maka eis-administradór hosi Ospitál Nasionál Guido Valadares (HNGV), Rui Manuel Exposto, ne’ebé ko’alia kontradis ho deklarasaun antes nian.
MP hamosu kestaun oioin bazeia ba dokumentu ne’ebé Rui Manuel Exposto asina, hodi defende kona-ba importánsia atu sosa kama 200 ba HNGV, tanba kama iha ospitál refere menus.
Bazeia ba dokumentu ne’ebé iha, ladehan katak pedidu ba sosa kama ne’e urjente, maibé tuir Rui Exposto sempre halo diskusaun kona-ba kama durante reuniaun periódika no regulár hosi resposnável saúde nian sira.
Iha deklarasaun ne’ebé Expostu haktuir ba MP antes, nia ladehan katak kama ne’ebé sosa bazeia ba pedidu urjente, maibé horisehik bainhira husu nia dehan katak urjente no ida ne’e latuir ona saida maka haktuir iha dokumentu.
Tanba ne’e maka halo pergunta ba testamuña sira bazeia ba informasaun ne’ebé haktuir katak iha tempu ne’ebá kama menus, pasiente ne’ebé sofre moras dengue aumenta barak no tanba menus kama, sira tenke toba hamutuk no balun tenke toba iha de’it koredór.
Testamuña hatan bazeia ba dokumentu ne’ebé kria hosi sistema informasaun hosi Ministériu Saúde nian ne’ebé fó konfirmasaun kona-ba kazu hosi moras dengue ne’ebé mosu iha inisiu tinan 2012, no kazu refere bot liu fali tinan kotuk.
Kona-ba atividade HNGV nian hosi tinan 2007 to’o 2012, inklui kuadru ida ne’ebé konfirma katak ema ne’ebé okupa kama barak liu lahanesan baibain, tanba iha 2011 ema ne’ebé okupa 97% no iha fali 2012 ultrapasa 106%.
Bazeia ba problema hirak ne’e maka testamuña sira fó ninia konkluzaun katak kama ne’ebé sosa urjente duni, ho unidade ne’ebé ladun di’ak ho taxa okupasaun bot liu fali ne’ebé di’ak ho 85%, tuir Ministériu Saúde rasik haktuir.
Hein katak julgamentu ba loron ohin, sei bele remata ona ho depoimentu hosi testamuña akuzasaun nian, atu nune’e iha fali kinta-feira bele rona testamuña dahuluk defeza hosi eis-primeiru ministru Xanana Gusmão.
SAPO TL ho Lusa
Pires ho Hanjam, hetan akuzasaun tanba deskunfia hamosu iregularidade durante prosesu sosa kama atus ida resin ba moras sira ho kontratu adjudikadu ba empreza hosi eis-ministra Finansa ninia laen, ho supostu entre sira-na’in tolu ho valór dolár rihun 800 (besik euros rihun 720).
Teze akuzasaun nian iha parte seluk husu mos kona-ba, karik iha favoresimentu ba sosa kama nomós desizaun ne’ebé foti relasiona ho Fundu Kontinjénsia – ne’ebé sei tenke uza ba kazu urjénsia – ba operasaun.
Kona-ba audiénsia ne’ebé hala’o horisehik konta mos ho observadór internasionál ida iha plateia tanba Governu maka husu atu akompaña prosesu refere, tuir fonte ezekutivu ida haktuir ba Lusa.
Nia maka advogadu portugés Alberto Costa ne’ebé uluk hanesan ministru Administrasaun Interna hosi tinan 1995 e 1997 (iha Governu dahuluk hosi António Guterres) no hanesan ministru Justisa hosi tinan 2005 to’o 2009 (iha Governu dahuluk hosi José Sócrates).
Iha sesaun horisehik, testamuña na’in tolu ne’ebé fó sasin – sei falta rona hosi na’in sia ne’ebé Ministériu Públika hatudu hosi sira 24 – rona mos sasin importante maka eis-administradór hosi Ospitál Nasionál Guido Valadares (HNGV), Rui Manuel Exposto, ne’ebé ko’alia kontradis ho deklarasaun antes nian.
MP hamosu kestaun oioin bazeia ba dokumentu ne’ebé Rui Manuel Exposto asina, hodi defende kona-ba importánsia atu sosa kama 200 ba HNGV, tanba kama iha ospitál refere menus.
Bazeia ba dokumentu ne’ebé iha, ladehan katak pedidu ba sosa kama ne’e urjente, maibé tuir Rui Exposto sempre halo diskusaun kona-ba kama durante reuniaun periódika no regulár hosi resposnável saúde nian sira.
Iha deklarasaun ne’ebé Expostu haktuir ba MP antes, nia ladehan katak kama ne’ebé sosa bazeia ba pedidu urjente, maibé horisehik bainhira husu nia dehan katak urjente no ida ne’e latuir ona saida maka haktuir iha dokumentu.
Tanba ne’e maka halo pergunta ba testamuña sira bazeia ba informasaun ne’ebé haktuir katak iha tempu ne’ebá kama menus, pasiente ne’ebé sofre moras dengue aumenta barak no tanba menus kama, sira tenke toba hamutuk no balun tenke toba iha de’it koredór.
Testamuña hatan bazeia ba dokumentu ne’ebé kria hosi sistema informasaun hosi Ministériu Saúde nian ne’ebé fó konfirmasaun kona-ba kazu hosi moras dengue ne’ebé mosu iha inisiu tinan 2012, no kazu refere bot liu fali tinan kotuk.
Kona-ba atividade HNGV nian hosi tinan 2007 to’o 2012, inklui kuadru ida ne’ebé konfirma katak ema ne’ebé okupa kama barak liu lahanesan baibain, tanba iha 2011 ema ne’ebé okupa 97% no iha fali 2012 ultrapasa 106%.
Bazeia ba problema hirak ne’e maka testamuña sira fó ninia konkluzaun katak kama ne’ebé sosa urjente duni, ho unidade ne’ebé ladun di’ak ho taxa okupasaun bot liu fali ne’ebé di’ak ho 85%, tuir Ministériu Saúde rasik haktuir.
Hein katak julgamentu ba loron ohin, sei bele remata ona ho depoimentu hosi testamuña akuzasaun nian, atu nune’e iha fali kinta-feira bele rona testamuña dahuluk defeza hosi eis-primeiru ministru Xanana Gusmão.
SAPO TL ho Lusa